چکیده
مطالب زیادی در مورد خوابیدن و بیدار شدن و سنت های اسلامی در کتب و سنت های اسلامی وجود دارد. مسلماً آموزه ها و احکام اسلام در همه جنبه های زندگی همیشه بهترین و کامل ترین کمک کننده به انسان ها بوده است. البته این احکام خیلی کامل هستند و بر مبنای طبیعت هستند؛ بنابراین بهترین آموزه ها و احکام در هر زمینه ای (و همچنین در محتوای بحث ما) را می توان به این شیوه در مورد مسئله خوابیدن و بیدار شدن اعمال کرد. همچنین در مورد طب سنتی نیز، به اختلالات خواب-بیداری توجه شده است و کتاب ها و مقالات زیادی در این زمینه نوشته شده است که اهمیت آن از این دیدگاه درک می گردد، و بنابراین دوره خواب و بیداری در محتوای طب سنتی ایرانی و هر گونه اختلال منتج برای بیماران، بعنوان حفظ کننده انرژی شناخته می شود. چون در این مورد اطلاعات جامعی وجود ندارد، بنابراین مسلم است که راهکارهای اتخاذ شده در مذهب اسلام با طب سنتی میتواند منجر به بروز نتایج کنشگرایانه شود و در نهایت هدف کاهش رنج های انسان و هزینه های اقتصادی ناشی از آن را به انجام برساند. هدف این مقاله اینست که طبقات خواب و بیداری را بر مبنای سبک زندگی اسلامی و طب سنتی ایرانی بررسی کند، و این را دو با هم ترکیب کند تا به راه حل و روش موثری برسد که میتوان آنرا برای ایجاد فرهنگ سازمانی بر مبنای فرهنگ اسلامی گسترش داد، و همچنین ایرانیانی که این اهداف برای آنها آموزنده و ارزشمند می باشد و همچنین میتوان آنرا به نسل بعدی منتقل کرد.
کلمات کلیدی: خوابیدن، بیدار شدن، سبک زندگی اسلامی، طب سنتی
مقدمه
در مکتب طب سنتی ایرانی، حفظ سلامتی در اولویت است. در طب سنتی شش اصول ضروری برای سلامتی وجود دارد که اگر این اصول بدرستی رعایت شوند فرد سلامت خود را حفظ خواهد کرد. یکی از این اصول همان خوابیدن و بیدار شدن است. اصولاً انسان ها به گونه ای ساخته شده اند که نمی توانند همیشه مشغول کار کردن باشند و برای تجدید نیرو به خواب و استراحت نیاز دارند. تعادل و خواب و بیداری برای حفظ سلامتی حائز اهمیت است. میزان خواب متوسط اعمال طبیعی هضم غذا، سوخت و ساز و دفع زهرابه ها را بهتر می سازد و به اندام مختلف بدن، از جمله مغز، نیروی تازه می بخشد. در جامعه امروزی مطابق توسعه سبک زندگی مدرن و تغییر عادات و رفتارها در افراد، هم از لحاظ احساسات و هم از لحاظ تمایلات، و دیدگاه و درک زندگی و آداب و رسوم، بخاطر تغییر در فرهنگ است. نیاز به تدریس فرهنگ اسلامی و سنت های ملی و آموزه های طب سنتی روز به روز بیشتر احساس می شود. انسان نسبت به قرن گذشته خیلی تفاوت پیدا کرده است؛ امروزه دسترسی به اطلاعات جامع آسان و امکان پذیر است. بطوریکه یک رخداد جامع در جهان در یک قالب زمانی کوتاه ایجاد می گردد و نفوذ مردم به سنت ها و آداب به یک مانع کلی تبدیل شده است که مدتهاست که ریشه در جامعه دوانده است. و مزایای مطابق برای افراد جامعه در نهایت به یک بیماری در طبقه بهداشت تبدیل شده است و سطح بالاتر آن سبب عدم هویت می گردد. این مسئله باید بصورت یک توضیح جامع و متقاعد کننده بررسی شود.
تعاریف و فهرست واژگان:
خواب: خواب یک پدیده روحی وابسته به یک فرآیند روانی-فیزیولوژیکی است. خواب باعث جدا شدن روح از بدن می شود. خواب در طب سنتی بدین صورت تعریف شده است: که خواب دارای حس روحی عقلانی است. و بدین معناست که اگر ناطق یا روح عقلانی بصورت طبیعی از حسهای بدن استفاده نمی کند که توسط خواب بوجود می آید. خواب بر دو نوع است: طبیعی و غیر طبیعی. خواب طبیعی خوابی که است که دارای میزان متوسط است و برای بدن مفید است، اما خواب غیر طبیعی برای بدن مضر است و سبب بیماری می شود.
مرض بیخوابی: بخاطر اینکه مقدار و استمرار خواب در افراد متفاوت است، بنابراین بیخوابی نیز در افراد متفاوت می باشد. این بدین معناست که خوابیدن کمتر از 7 ساعت را برای یک فرد میتوان بعنوان بیخوابی تعریف کرد، درحالیکه برای فرد دیگری این مقدار بعنوان زیاد خوابیدن در نظر گرفته شود. بنابراین نمی توان تعریف جامعی برای همه افراد بیان کرد. بیخوابی بخاطر تعداد بالایی از روانکاوی ها و استفراغ ها، گرمای زیاد بدن و تشنگی و زرداب (خصوصاً در افراد ضعیف) متداول و خطرناک است.
بیدار شدن: بیدارن شدن متضاد خوابیدن است و بصورت زیر تعریف می گردد:
که بدین معناست که بیدار شدن یک حالت طبیعی است که زندگی جسمانی را با نفوذ روح حس میکند. در حقیقت، بیدار شدن حالتی است که افراد در واکنش به محرک های حسی نسبت به محیط بروز می دهند، تا محیط اطراف خود را درک کنند و از آن آگاه باشند.
خواب آور: باید از بیخوابی طبیعی متمایز گردد که تحت نفوذ دارو ها یا بیهوش کننده ها ایجاد می گردد. علائم این خواب ها اینست که فرد به خواب کامل می رود. و در این مورد حتی قوی تر می گردد وقتی که فرد به خواب می رود و نسبت به محرک های محیطی واکنش نشان نمیدهد درحالیکه این روش در جراحی نیز کاربرد دارد. خصوصیات این نوع خواب اینست که فرد در آنها خواب نمی بیند و میتوان آنرا بر روی نواری مغزی ثبت کرد.
نیاز به خواب و بیداری:
نیاز به خواب و بیداری کاملاً ضروری است. چون همه احساسات و حرکات از نیازهای بیدار شدن هستند و بخاطر اینکه بیدار ماندن طولانی سبب اختلال تنفسی و اختلالات روانی و خستگی و یا مرگ می گردد، بنابراین نیاز به خواب کاملاً ضروری به نظر می رسد. نتیجه بخش هایی از خواب روح که از حرکات و گرمای بدن جدا شده است زمانی دوباره ایجاد می گردد که شما بیدار می شوید. باید توجه داشته که ماهیت فیزیولوژیکی خواب بر مبنای دو اصول است: 1- متوقف سازی انتشار پدیده در بخش های مغز که باعث پدیداری حالت خواب می شود، 2- خواب یک عامل تقویت کننده و نیروبخش برای مغز است. در نتیجه، خواب بخاطر توقف در بخش های مختلف مغز ایجاد می گردد و این توقف بخش های مختلف مغز را ترمیم می کند که در هنگام بیداری از کار افتاده اند.
ماهیت خواب:
مدتهای طولانی، پی بردن به دلیل خوابیدن بخاطر خستگی مورد مطالعه قرار گرفت. در قرن پنجم قبل از میلاد، یکی از فیلسوفان یونانی، پیدایش خواب بخاطر وارد شدن خستگی به رگ های بدن را کشف کرد. افلاطون می گوید: وقتی که خستگی می آید، روح بخاطر استراحت بدن از آن جدا می شود و سفر میکند و وقتی که فرد بیدار میشود دوباره به بدن باز می گردد. مدتهای زیادی تصور میشد که تغییر در جریان خون در مغز دلیل آغاز خواب است. به این صورت که تأثیر کاهش یافتن فشار خون در مغز، باعث آغاز خواب می گردد، و بخاطر فشار خون بالا در مغز، فرد بیدار می گردد. نظریه دیگری در مورد آغاز خواب اینست که در حین خواب، قسمت پایینی قشر خاکستری مغز متورم می شود. دانشمندان با قرار دادن الکترود ها در مغز، پی برده اند که وقتی که الکترود در نزدیکی مبنای مغز در ناحیه هیپوتالاموس قرار داده میشود، حیوان به خواب می رود. ماکون و مورز توسط مطالعات تنکردشناسی برق اثبات کرده اند که شبکه ای از ساختارها در عضو ساقه مغز وجود دارد که در انتقال هیجان در قشر مخ مهم است، و در این حالت جلوگیری از تحریک باعث آغاز خواب میشود، و همچنین آنها نقش قشر مخ در متوقف سازی و جلوگیری از انتشار شبکه ای از امواج را اثبات کردند که به قشر نیمکره های مغز می رسد. نظر پائولو در این مورد اینست که الکترود تحریک سازی از تکانه های عصبی در نیمکره های مغز جلوگیری میکند. و بعلاوه، قشر مخ تحریک های ضعیف و مداومی را توسط جریان الکترود از قسمت داخلی مغز دریافت میکند. در این حالت شرایطی بوجود می آید که باعث تحریک ضعیف و منظمی در هنگام خواب از خارج می گردد، و فرد به خواب می رود. بنابراین بر اساس نظریه پائولو، قشر مغز در حیوانات با رشد کمتر یا قشر زیر-مغزی در نوزادان نقش کمتری در به خواب رفتن دارد. پائولو انعکاس توقف خواب را معرفی کرد و نشان داد که اگر حیوان را بتوانیم توسط در کامیون های همگام شده بصورت آرام قرار دهیم، حرکات ریتمیک و منظم در انسان ها سبب خواب می شود. او در واقع خواب را نتیجه گسیختگی های خارجی و وقفه های غیرمشروط و مشروط می دانست. در این مورد، گسیختگی سلول های عصبی و مراکز آنها دارای نقش برتری خواهد بود.
ماهیت خواب از دیدگاه طب سنتی:
مطابق طب سنتی ایرانی در هنگام بیداری، آب زلال و پاکی بتدریج از بینی فرو می ریزد. این رطوبت مانع بین بدن و مغز است و از عملکرد تنفس جلوگیری میکند. این رطوبت شبیه ابری است که از تابش خورشید روی دریا ایجاد می گردد و از رسیدن نور به دریا جلوگیری میکند. در حقیقت در حین خواب، بخاطر بخار ورودی رطوبت بدن از طریق رگ ها در سیستم عصبی مرکزی، رطوبت متوسطی در سیستم عصبی مرکزی جمع می شود و باعث ضعف در عصب ها می شود و آنرا آلوده می سازد. نتیجه آن یک روح نفسانی ضخیم است و باعث نفوذ روح نفسانی در عصب ها می گردد. به همین دلیل است که اینرسی در حسهای فیزیکی ایجاد می گردد و حرکت متوقف می شود و فقط اعمالی که برای بقا ضروری هستند باقی می مانند و فرد به خواب می رود. در این دیدگاه، بدن بصورت غریزی بصورت سطحی یا عمیق در حین خواب باز می گردد که این گرمای غریزی برای هضم غذا و رشد بدن استفاده می شود. دلیل این مسئله، افزایش آبی است که از بدن آزاد میشود و به سیستم عصبی مرکزی می رسد. این آب با روی نفسانی ترکیب می شود و آنرا غلیظ می سازد، و این افزایش غلظت ادامه می یابد تا اینکه به سیستم عصبی هر یک از اندام ها می رسد، و در سیستم عصبی باقی می ماند و غلیظ می گردد و در نهایت نیز به این سیستم وارد می شود و سبب ضعف این سیستم می گردد. بنابراین وقتی که نیروهای روحی ضعیف می شوند و نمی توانند به اندام ها نفوذ کنند (که این اندام ها قادر نیستند که حرکت را حس کنند)، خواب آغاز می گردد. وقتی که رح قادر نیست که بدن را کنترل کند، گرمای غریزی غذا را بطور کامل دریافت میکند و آنرا هضم می کند. و غذا باعث جریان خوب خون می گردد و بدن نیز توسط این خون گرم می شود. در حین خواب، مغز نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و ادارک ها و واکنش ها نسبت به محرک های خارجی نیز خیلی ضعیف می شود و یا در سلامت، عمق خواب، سن و تمایل به تحریک آنها ناپدید می شود.
تأثیرات فیزیولوژیکی خواب:
تأثیرات فیزیولوژیکی خواب در دو قسمت اعمال می گردد: یکی بر روی سیستم عصبی و دیگری بر روی سازمان های دیگر بدن. البته تأثیر اول به نظر می رسد که مهمتر باشد.
تأثیرات فیزیولوژیکی خواب بر روی سیستم عصبی مرکزی: فعالیت مغزی در حین خواب را بررسی میکند، که به قرن 18 باز می گردد. 100 سال پیش، تجزیه و تحلیل روحی بر روی خواب انجام شد که این فرآیند برای تشخیص و درمان استفاده شد. حدود 50 سال پیش، علم فیزیولوژی روانی این امکان را فراهم آورد که فعالیت در حین خواب ثبت گردد و REM و NREM ارزیابی گردد. و علاوه بر دو قسمت خواب، عواملی مانند زمان شب، توالی دوره NREM و تأثیر فعالیت روزانه مغز را نیز بررسی میکند که میتوانند به فیزیولوژی روانی خواب کمک کنند.
مزایای خواب:
- خواب اثرات سودمندی در بازیابی تعادل به بدن دارد.
- خواب خستگی را از بین می برد.
- یکی از مزایای خواب، ایجاد هوشیاری، راحتی و اشتهایی است که این فکر را ایجاد میکند که کند می گردد و ضعف را متوقف می سازد و هضم غذا را نیز بهتر می سازد و شادی را به بدن وارد میکند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 11 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
مقاله ترجمه شده خوابیدن و بیدار شدن در سبک زندگی اسلامی
