اسلام دینی یکتاپرستانه و یکی از دینهای ابراهیمی جهان است. پیرو این دین را مسلمان می گویند. آنها بر این باورند که خدا مستقیماًبر بسیاری از پیامبران وحی فرستاده و محمد آخرین آنها است. این دین هم اکنون از نظر تعداد رسمی پیروان در مکان دوم و پس از دین مسیحیت جای دارد.
ریشه واژه
اسلام در زبان عربی از ریشه ( س-ل-م) که به معنای « تسلیم صلح آمیز؛ تسلیم شدن؛ اطاعت؛ صلح ) است مشتق گردیده است. این واژه را می توان با واژه هم ریشه¬اش در زبان عبری مقایسه کرد. شالوم که از ریشه ( شین – لامد – مم ) در زبان عبری مشتق گردیده دارای معالهای دیگری در بسیاری از زبانهای سامی بوده و به معنای کمال، تکمیل و تندرستی است.
از دیگر مشتقات سه حرف ( س-ل-م ) می توان موارد زیر را نام برد:
سلام به معنای « صلح » که همچنین به عنوان درود هم است.
السلام ( آرامش ) یکی از 99 نام خدا در قرآن.
مسلم، کسی که از اسلام تبعیت می کند؛ کسی خود را به خداوند تسلیم می کند.
باورها
اسلام برای هر فردی با شهادتین آغاز می شود. شهادتین به زبان آوردن دو جمله « لا اله الا الله » و « محمد رسول الله » است که به ترتیب به معنای هیچ خدایی جز الله وجود نداردو محمد پیامبر الله است. فردی که تصمیم به ایمان آوردن به اسلام را دارد باید این دو جمله را بر زبان آورده و آنها را باور کند.
مسلمانان بر این باورند که خدا پیام خود را از راه وحی بر محمد و پیامبران دیگر از قبیل آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی فرو فرستاد. تقریباً همه مسلمانان بر این باورند که محمد آخرین پیامبر خدا و مکمل همه آنها است. در نتیجه سخنان او و کتابش تا روز قیامت برای بشریت وجود دارند. مسلمانان بر این باورند که بخشهایی از کتابهای تورات و انجیل فراموش شده¬اند، اشتباه تفسیر یا نوشته شده¬اند یا توسط دنباله روان آنها تحریف گشته¬اند در نتیجه پیام اصلی آنها از بین رفته است. آنها با باور به این مساله، معتقدند که قرآن به عنوان آخرین کتاب وحی شده به انسانها برای تصحیح آن کتابها نازل شده است.
باور مسلمانان بر آن است که دین خدا در اصل از آدم تا محمد یکی بوده و این اصول در قرآن گردآمده¬اند. متون اسلامی این طور بیان می کنند که یهودیت و مسیحیت مشتقاتی از تعالیم ابراهیم بوده و در نتیجه جزو دینهای ابراهیمی به شمار می آیند. قرآن، از یهودیان و مسیحیان ( و گاهی اوقات دیگر معتقدان ) به صورت « اهل کتاب » یاد می کند.
باورهای بنیادین در دین اسلام
توحید، معاد، نبوت، از اصولی است که بین همه مسلمانان مشترک است .
بعضی از زیرشاخه های اسلام به خصوص شیعیان به جز این سه اصل ، دو اصل عدل و امامت را نیز جزء اصول می دانند. البته به این دو اصل اصول مذهب گفته می شود.
نام خدا
الله نام ویژه خدای یکتا در قرآن و نوشتارهای عربی – اسلامی است . با این حال فارسی زبانان معمولاً از واژه خدا استفاده می کنند. واژه الله پیش از ظهور اسلام نیز در عربستان وجود داشته است و نام خدای بزرگ و آفریدگار جهان است که بتها به عنوان رابط و واسطه او در اداره جهان به او کمک می کنند و اعراب نیز جهت نزدیکی و ارتباط با او به پرستش بتهای خویش می پرداختند چرا که بتها را در اداره جهان میانجی فیض می دانستند.
نام گذاری پیروان
پیروان اسلام را در فارسی مسلمان می خوانند و در نوشتارهای عربی « مسلم » . به اضافه اینکه در آموزه های اسلامی بنا بر سخنان خداوند در قرآن کتاب مقدس مسلمانان، ادیانی که تمام پیامبران الهی آن را ترویج کرده¬اند یک دین است و همه آنها تحت عنوان اسلام خوانده می شوند، پس پیروان دیگر پیامبران الهی تا زمانی که آیین آنها توسط پیامبر بعدی نسخ نشده بود، مسلمان محسوب می شوند.
مذهب ها و زیر شاخه ها
مسلمانان به دو مذهب عمده شیعه و سنی تقسیم می شوند. هر یک از این دو فرقه دارای انشعاباتی هستند. به عنوان مثال صوفی گری در میان شیعه و سنی وجود دارد.
قوانین
پاره¬ای از قوانین اسلام مابین بیشتر ادیان و ایدئولوژی ها ( اعم از اینکه خود را الهی بنامند یا زمینی ) مشترک است از جمله این قوانین می توان به احترام به والدین، یاری به یتیمان و ... اشاره نمود.
برخی قوانین اسلام دارای ویژگیها، شروط، محدودیتها و تعاریف ویژه خود هستند و انجام آنهامستلزم رعایت آن شروط و ویژگیها است. مانند ازدواج کردن، پرهیز از ظلم و ستم به خود و غیر، زنده کردن حقوق دیگران، دست گیری مستمندان عدم خود کشی و ... اشاره کرد.
کتاب مقدس
قرآن کتاب مقدس و آسمانی مسلمان است و به زبان عربی نوشته شده است، که طبق مندرجات آن و باور مسلمانان توسط وحی الهی به محمد فروفرستاده شده.
به اعتقاد مسلمانان « قرآن وحی نامه اعجازآمیز الهی است، که به زبان عربی واژه به واژه توسط فرشته وحی، جبرئیل، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام هم اجمالاً یکباره و هم کم کم در طول بیست و سه سال نازل شده. »
این کتاب معتبرترین متن دینی نزد مسلمانان است و مسلمانان آن را « معجزه » و « سند اثبات پیامبری » محمد می دانند. تمام مذاهب اسلامی بر درستی متن آن اتفاق نظر دارند و اختلاف در نحوه خواندن متن، تفسیر و احیاناً ترتیب آن است. میزان این اتفاق نظر به حدی است،که شیعیان دوازده امامی ایران و وهابیان عربستان از قرآن با رسم الخط واحدی استفاده می کنند. مسلمانان روی بی خطا بودن کتاب قرآن تأکید دارند.
اسلام و ایران
محمد پس از بعثت به پادشاهان کشورهای همسایه از جمله ایران نامه نوشت و آنان را به اسلام دعوت کرد، پادشاه ایران – خسروپرویز – این دعوت را نپذیرفت . پس از درگذشت محمد اعراب به ایران تاختند و در آخرین نبرد در قادسیه رستم فرخزاد مشاور یزدگرد و سردار سپاه ایران کشته شد و اسلام به ایران آمد.
ستمگری و سختگیری تازیان بر ایرانیان و ستاندن مالیاتهای هنگفت به عنوان جزیه، سبب گسترش اسلام در ایران شد. رفتار خشن و گرفتن جزیه بر اساس نص صریح قرآن انجام می شد ( آیه 29 سوره توبه ).
ورود اسلام و اعراب به ایران پیش از هر تهاجم دیگری بر فرهنگ و روش زندگی ایرانیان تأثیر گذاشت به گونه¬ای که امروز پس از 1400 سال از جشنهای ایرانی تنها نوروز ( که به نوبه خود تغییر زیادی کرده است ) باقی مانده و ایرانیان فقط اعیاد اسلامی را جشن می گیرند و برخلاف ایرانیان باستان که غم و ماتم را از جانب اهریمن می دانستند در سالگردهای شهادت امامان و ... به عزاداری می پردازند. این در حالی است که اثری از چنگیز مغول و اسکندر مقدونی جز چند خرابه در ایران به جای نمانده است.
مذهب¬ها
1 – تشیع
شیعه، به معنای پیرو، عنوانی است که شیعیان دست کم از سده دوم هجری به کار می برده¬اند و منظور « شیعه امام علی » همچنین شیعیان دوازده امامی با نام « امامیه » نیز خوانده شده¬اند شیعه یکی از زیرساختهای اسلام است.
2 – تسنن
مذهب سنی بزرگترین مذهب دین اسلام است که بیشترین پیروان را در میان مسلمانان دارد به طوری که حدود 90% مسلمانان جهان پیرو اهل سنت هستند این مذهب دارای چهار خلیفه می باشد که به خلفای راشدین معروفند عبارتند از:
1) ابوبکر 2) عمر 3) عثمان 4) علی
3 – تصوف ( صوفی گری ،عرفان )
جنبه راز و رزانه و نهانگرای اسلام است صوفیان آفریننده هستی را دارای هیچ یک از صفاتی که ما می شناسیم نمی دانند و او را بالاتر از هر پندار و توصیفی می دانند.
4 – مذاهب کلامی
1) امامیه 2) اسماعیلیه 3) خوارج 4) مرجئه 5) اشاعره 6) معتزله و ...
5 – مذاهب فقهی
1) جعفری 2) شافعی 3) حنفی 4) مالکی 5) حنبلی
قرآن
قرآن ( نام پارسی : نِبی ) کتاب دینی اسلام و یکی از ثقلین است.
در باور مسلمانان، این کتاب طول یک دوره 23 ساله از طریق جبرئیل بر محمد، که آخرین پیامبر می خوانندش، فرو فرستاده شده است. مجموع این فروفرستاده ها ( وحی ) به گونه کتابی گردآوری شده که قرآن نام دارد. قرآن دارای 30 جزء ، 114 سوره ( بخش )، و 6236 آیه ( بند ) است.
مسلمانان قرآن را کتاب مقدس دین خود می دانند و با القابی نظیر « کریم » و « مجید » نام آن را می برند. برای ایشان، این کتاب به شکل نگاشته شده و به ساختار یک کتاب به عنوان بازآفرینی زمینی از مفاهیم اصلی آسمانی ست که ابدی و ازلی هستند پذیرفته شده است. قرآن خود را به عنوان « لوح حفاظت شده » ( اللوح المحفوظ ) می خواند.
ساختار
آیه
آیه در لغت به معنی نشانه است و در اصطلاح کوچک ترین واحد تقسیم قرآن است. این کلمه در قرآن به همین معنای خاص نیز به کار رفته است. یک آیه می تواند چند حرف ، چند کلمه، یک یا چند جمله و یا یک یا چند بند ( پاراگراف ) باشد. طبق روایت ابوعبدالرحمن عبدالله بن حبیب سلمی از علی پسر ابوطالب تعداد کل آیات قرآن 6236 عدد است. برخی آیات نظیر آیه نور ( نور، 35 ) آیه الکرسی ( بقره، 255 ) ، آیه تطهیر ( احزاب، 33) ، و آیه حجاب ( نور ، 30 و 31 ) با نامهای خاصی مشهورند.
ترتیب آیات قرآن توسط پیامبر اسلام تنظیم شده است. به عبارت دیگر آیات قرآن به ترتیب فعلی فروفرستاده و خوانده نشده، بلکه پیامبر محل آیات را معین نموده است. البته برخی دانشمندان مسلمان معتقدند که برخی آیات نظیر آیه « اکمال دین » ( مائده ، 3 ) به هنگام گردآوری و تدوین از جای اصلی خود خارج شده¬اند.
رکوع
رکوع یک بخش و گروهی از آیات که وحدت موضوعی دارد و پشت سرهم قرارگرفته است. تعداد رکوعهای قرآن طبق آنچه مشهور است 540 رکوع است .
سوره
سوره در لغت به معنای « بریده شده » است و در اصطلاح واحدی است دربرگیرنده گروهی مستقل از آیات قرآن که مطلع « بسم الله الرحمن الرحیم » و مقطعی دارد. به اعتقاد شیعیان هر سوره قرآن – جز سوره توبه – با آیه « به نام خداوند بخشنده مهربان » آغاز می شود. و اهل سنت « بسم الله » را جزء سوره نمی دانند. در قرآن کلمه « سوره » به همین معنا به کار رفته است؛ مثلاً در آیه تحدی ( مبارزه طلبی ) ( بقره، 23 ).
قرآن 114 سوره دارد. هر یک یا دو نام دارد، که معمولاً از کلمه¬ای از آن سوره گرفته شده است. برخی معتقدند ترتیب سوره ها توسط پیامبر تعیین شده و برخی بر این باورند که آنها به هنگام گردآوری در زمان عثمان کما بیش به ترتیب طول مرتب شده¬اند. سوره¬های قرآن به دو دسته مکی ( فروفرستاده شده در مکه ) و مدنی ( فروفرستاده شده در مدینه ) تقسیم می شوند. سوره ها لزوماً وحدت موضوعی ندارند، نام رایج و تعداد آیات هر یک در انتهای این مقاله آمده است. برای مشاهده فهرست نام سوره ها و تعداد آیات آنها به مقاله سوره رجوع کنید.
دیگر تقسیم بندیها
قرآن به 30 بخش تقریباً مساوی به نام جزء تقسیم شده است. هر جزء از دو قسمت مساوی به نام حزب تشکیل شده است و احزاب به نصف و ربع حزب تقسیم می شوند ( برخی نیز هر جزء را به چهار حزب تقسیم می کنند و در این صورت 120 حزب داریم ).
متن پاشان
اسلوب متعارف نگارش اغلب کتابها، روایت خطی است؛ یعنی از یک نقطه به عنوان مقدمه آغاز و پس از بیان مستندات و استدلالات به نتایجی می رسد. اما قرآن بدین معنا آغاز و پایانی ندارد و می توان آن را از هر قسمتی آغاز نمود، بی آنکه نیاز باشد بیش از چند آیه به عقب بازگشت . به بیان دیگر هر رکوع مستقل از باقی متن گویاست، جز در مواردی معدود نظیر سوره یوسف که تمام آن وحدت موضوع و مضمون دارد.
بهاءالدین خرمشاهی در اینباره می گوید:
« اما مهمترین مشخصه و خصیصه ساختاری قرآن که شاید قدما نیز به آن توجه داشته اند، اسلوب چندوجهی و بلاتشبیه گسسته نمای آن است. یعنی شاخه به شاخه شدن معانی و مضامین و قطع پیاپی توالی یک مضمون و مدام از معنایی به معنای دیگر پرداختن. این گسسته نمایی ظاهری قرآن مجید در فرهنگ و ادب فارسی نظیر دارد. دو کتاب عظیم که از شاهکارهای جاویدان زبان فارسی هستند نیز همین اسلوب و ساختار را دارند، نخست مثنوی معنوی اثر مولانا جلال الدین بلخی ( م 672 ق ) . دوم غزلهای خواجه شمس الدین حافظ ( م 792 ق ). در مورد مثنوی ، مرحوم فروزانفر بر آن [ نظر ] بوده¬اند که تحت تأثیر قرآن این سبک و سیاق را پیداکرده است. در مورد غزلهای حافظ که به اصطلاح بعضی فارسی زبانهای پاکستان، « پاشان » ( از پاشیدن ) است نگارنده برای نخستین بار این نظر را مطرح کرده است که حافظ با انقلابی که ( به قول آربری ) در غزل کرده است، نه تحت تأثیر سنت شعری و تاریخ غزل فارسی است ( چنانچه غزلش هیچ شباهت صوری و ساختاری باغزل بزرگترین سلفش سعدی ندارد )بلکه تحت تأثیر ساخت و ساختار سوره های قرآن کریم است. مسلمانها اعم از عرب و غیر عرب، گویی بیم داشته اند که به این خصیصه اشاره کنند. قدیمی ترین اشاره ای که در این باب دیده می شود حدیثی است که یکی از معاصران پیامبر که یهویی به نام « سلام بن مشکم » بوده است. [ او ] از سر شکوه و گلایه به [ پیامبر ] عرض می کند: « چگونه از تو پیروی کنیم حال آنکه قبله ما را ترک کرده ای و کتابی هم آورده ای آن طور که تورات متناسق است، تناسق ( نظم و نسق ) ندارند. کتابی بیاور که مأنوس و متعارف باشد وگر نه ما هم نظیر اینکه تو آورده ای می آوریم ». سپس خداوند این آیه را [ در مقام تحدی ] نازل کرد: قل لئن اجتمعت الانس و الجن ... [ اگر انس و جن همدستی کنند که نظیر این قرآن را بیاورند، نظیر آن را نخواهند آورد، ولو آنکه بعضی پشتیبان بعضی باشند ] ( اسراء ، 88 – اسباب النزول ، سیوطی ) طه حسین بحث مبسوطی در اینباره دارد و می نویسد: « مثلاً موضوعهای سوره بقره بسیار و از هم بیگانه¬اند و این خود دلیل است که این سوره یک مرتبه نازل نگشته، بلکه به تدریج و خرد خرد نازل می شده است. سپس دهها موضوع و مضمون متنوع سوره بقره را برای نمونه یاد می کند.
حال آنکه چنانچه این کتاب به شکل متعارف و نظیر سایر کتب نگاشته شده بود، به عنوان مثال باید از مباحث اعتقادی آغاز می کرد و پس از بیان داستان آفرینش و انبیا به روزگار پیامبر می رسید و نهایتاًاحکام را بیان می نمود، که در این صورت اسلوب آن بیشتر منطقی بود و نه هنری.
دیدگاه اسلام شناسان اروپایی
بهاءالدین خرمشاهی می گوید:
« از قرآن پژوهان اروپایی گویا ابتدا نولد که اسلامشناس آلمانی که مهمترین تاریخ قرآن را نوشته است، در مقاله قرآن که برای طبع یازدهم دایره المعارف بریتانیکا نوشته است به این خصیصه از سبک قرآن اشاره کرده و گفته است اصولاً ذهن هر پژوهشگر امروزین اروپایی سبک قرآن را به اصطلاح ناپیوسته و پاشان می یابد. ریچارد بل یکی از برجسته ترین قرآن پژوهان غربی، در کتاب مقدمه بر ترجمه قرآن به این خصیصه اشاره و آن را ناشی از بی دقتی و اشتباه ناسخان و کاتبان وحی می داند ولی مونتگمری وات قرآن شناس اسکاتلندی معروف که این مقدمه او را تهذیب کرده و گسترش داده است، تعلیل او را نادرست می شمارد. آرتور جان آربری ، از اسلام شناسان و قرآن پژوهان غربی، در مقدمه ترجمه قرآنش به انگلیسی و نیز فریتیوف شوآن در کتاب « فهم اسلام » بهتر از دیگران به اهمیت هنری و زبانی – ادبی این خصیصه ساختاری قرآن پی برده¬اند و آن را حسن و هنر قرآن شمرده¬اند، نه عیب و ایراد آن. به نظر می رسد که اعجاز و سبک تقلید ناپذیر و خارق العاده قرآن جز از این طریق میسر نمی شد. اگر بیان اندیشه با رعایت ترتیب و توالی منطقی و مضمونی در کتابهای دیگر خطی باشد شیوه بیان اندیشه قرآن حجمی و حلقوی ... و به قول آربری کنترپوآنی و پلی فونیک است.»
محتوا
کتاب قرآ خود را این گونه معرفی می کند:
« کتابی است که به سوی تو فروفرستاده¬ایم، تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکیها به سوی روشنی درآوری، به سوی راه خدای توانای ستوده » ( سوره ابراهیم ، آیه 1 ).
پیدایش
مسلمانان همگی قرآن را وحی و الفاظ آن را عیناً و دقیقاً از جانب خدا می دانند، که توسط روح الامین ( جبرئیل ) بر پیامبر اسلام نازل شده است.
برخی غیرمسلمانان قرآن را متنی می دانند، که محمد خود آن را بیان کرده است. برخی از ایشان نیز معتقدند قرآن یک کار گروهی و نوشته شده توسط اشخاص مشخصی است که محمد تنها یکی از آنها بوده است.
گردآوری
متن قرآن در سه مرحل گردآوری شد، تا نهایتاً به صورت امروزین یا اصطلاحاً « مصحف » درآمد. نخست زمان محمد، سپس زمان ابوبکر و در آخر زمان عثمان. در دوره های بعدی رسم الخط آن اصلاح شد.
زمان محمد
در زمان حیات پیامبر، وی قرآن را بر مسلمانان می خواند. برخی آن را حفظ می کردند و برخی بر تکه های چرم، استخوانهای شانه و دنده گوسفند و شتر، چوب درخت خرما، سنگهای صاف و صیقلی و گاه کاغذ می نوشتند. از آنجا که هنوز قرآن بر پیامبر وحی می شد و متن آن ناقص بود، امکان « کتاب ساختن » آن وجود نداشت . « جمع قرآ« در زمان رسول خدا را اصطلاحاً تألیف گویند.» در زمان حیات پیامبر 37 نفر حافظ کل قرآن بودند. و تعدادکاتبان وحی که برای خود نسخه¬ای بر می گرفتند به بیش از پنجاه نفر می رسیده است.
زمان ابوبکر
در این زمان جنگهای ردّه بین مسلمانان و ازدین برگشتگان و متنبیان رخ داد، که در آن تعدادی از حافظان قرآن کشته شدند، به پیشنهاد عمر و به دستور ابوبکر « زید بن ثابت » که از کاتبان وحی و حافظ قرآن بود، مأمور جمع آوری قرآن شد. « زید همه نوشته های قرآنی را ولو آنکه ده ها حافظ و دهها نوشته مطابق آن بود، با اخذ حداقل دو شاهد یکی از کتابت و یکی از حفظ می پذیرفت ».
قرآن توسط زید طی 14 ماه و تا زمان فوت ابوبکر در سال 13 هجری به صورت مجموعه ای از صحیفه ها جمع آوری شد و طبق وصیت ابوبکر در اختیار عمر و سپس دخترش « حفصه » قرار گرفت.
زمان عثمان
در زمان عثمان با توجه به گسترش سرزمین مسلمانان تا ایران، شام و مصر نیاز بود به سرعت متن واحدی از قرآن در تمام سرزمینهای مسلمان منتشر شود. همچنین به علت فوت یا کشته شدن تعدادی از حافظان و نویسندگان وحی بیم تفرقه در متن قرآن وجود داشت. از این رو، خلیفه عثمان با جمع آوری نسخه های مختلف دست به یکسان سازی قرآن زد. وی انجمنی متشکل از « زید بن ثابت » ، « سعید بن عاص » ، « عبدالله بن زبیر » و « عبدالرحمن بن حارث » تشکیل داد. این گروه با همکاری دوازده نفر از قریش و انصار کار تهیه نسخه نهایی را انجام دادند. آنها تمام نوشته های قرآن موجود را گردآوردند و با تکیه بر شهادت شاهدان و حافظان نسخه نهایی یا « مصحف امام » را تهیه کردند، که معروف به مصحف عثمانی است و به خط کوفی ابتدایی بود. این کار در فاصله سالهای 24 تا 30 هجری قمری انجام شد و از روی آن 5 یا 6 نسخه تهیه شد، دو نسخه در مکه و مدینه نگهداری شد و باقی نسخه ها به همراه یک حافظ قرآن که نقش راهنمای درستخوانی را داشت، به بصره، کوفه، شام و بحرین ارسال شد.
عثمان برای دستیابی به « توحید نص » با یگانگی متن قرآن دستور داد، تمام نوشته های موجود قرآن را با آب و سرکه جوشانده و محو کنند، تا ریشه نزاع و اختلاف از بین برود. نسخه هایی که نابود شدند شامل قرآن عبدالله پسر مسعود – که گویا فاقد دو سوره فلق و ناس بوده است- ابی پسر کعب بودند و قرآن امام علی نزد وی و فرزندانش باقی ماند و گر چه وی در گردآوری قرآن مستقیماً حضورنداشت، در هیچ جا و در زمان خلافت صحت متن گردآوری شده را رد نکرده است . صاحب نظران مسلمان معتقدنداین نسخه ها عموماً از نظر لغوی، املایی و تعداد سوره ها تفاوت جزیی داشته اند. اما به هر حال عموم مسلمانان حتی خاندان علی و سایر مخالفان خلافت بر صحت نسخه عثمان در طول تاریخ تأکید کرده اند.
نظر مشهور جمع آوری در مورد جمع آوری قرآن همین است که ذکر شده اما محققین متأخر نظر بر جمع آوری قرآن درهمان زمان محمد ( پیامبر ) دارند و روایات و نقلهای مربوط به جمع آوری قرآن بعد از محمد را متناقض یا ناظر به اموری دیگر نظیر تکثیر مصحف یا توحید مصاحف می دانند.
اصلاحات بعدی
نسخه عثمان به خط عربی اولیه نوشته شده بود، که بدون علامتگذاری ، اعراب و حروف « والی » ( حروفی که نوشته می شود و خوانده نمی شود ) است. تا زمانی که اسلام محدود به سرزمینهای عرب زبان بود، اعراب مشکلی در قرائت قرآن نداشتند. اما با گسترش سرزمینهای مردمان غیر عرب زبان نمی توانستند قرآن را درست بخوانند. برای حل مشکلات ناشی از آن و مقابله با اشتباه خواندن قرآن به دستور علی « ابوالاسود دوئلی » اقدام به اعراب گذاری قرآن نمود. روش او برای این کار بر اساس شیوه رسم الخط سریانی بود. سپس در طی قرن اول به دستور خلفا و امرای اموی « یحیی بن عامر» و « نصر بن عاصم » حروف مشابه نظیر ب، ت و ث را نقطه گذاری کردند. یزید فارسی حرف «الف » را به قرآن افزود ( در عربی الف و همزه دو حرف متفاوت محسوب می شود ) در قرن دوم هجری « ابوعبدالرحمن خلیل بن احمد بصری » که اصلیتش ایرانی است، علم نحو و عروض را ابداع کرد و علائم همزه، تشدید و ساکن را وضع کرد و روش امروزی ثبت حرکات را ایجاد کرد. در طی قرن سوم هجری رسم الخط قرآنی معیار ( استاندارد ) موجود بوده است و ابوحاتم سجستانی ( سیستانی ) رساله ای در رسم الخط قرآن نگاشته، که بخشهایی از آن امروزه موجود است. همچنین خط عربی به تدریج طی چند قرن از « کوفی اولیه » به « نسخ » که امروزه قرآن را بدان می نویسند تحول یافت .
نسخه ای که امروزه بیشترین استفاده را دارد در سال 1922 ( میلادی ) توسط دانشگاه الزهرا مصر تأیید شده است و اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان شیعه نیز معتقدند چیزی از آن کاسته یا به آن افزوده نشده است.
قرائت قرآن
قاریان هفتگانه ( قرّاء سبعه ) و راویان چهار گانه
در خواندن متن واحد قرآن چهارده شیوه یا روایت مختلف وجود داشته است. مشهورترین روایت که امروزه قرآن را بر اساس آن اعراب گذاری می کنند، روایت حفص ازعاصم کوفی است. که به علی می رسد. تمام قرآنهایی که در ایران به چاپ می رسد از جهت صحت کتابت و انطباق با این قرائت در اداره نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم سازمان تبلیغات اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد و این مسأله در پایان تمام قرآنها ذکر شده است.
چناکه حافظ می گوید:
عشقت رسد به فریاد از خود بسان حافظ قرآن زبر بخوانی با چارده روایت
این چهارده روایت در تلفظ حروف و اعراب اندکی متفاوت هستند. مثلاً در قرائت مشهور حفص از عاصم آمده است: ملک یوم الدین ( م با الف مقصوره که مالک خوانده می شود ) و درقرائت مشهور دیگر الگو: عربی .
اسامی قاریان و راویان آنها بر اساس کتاب « الاتقان فی علوم القرآن » اثر « سیوطی » عبارت اند از:
عاصم کوفی ( ف127– 129 ه.ق. ). وی قرائت را از « ابوعبدالرحمن سلمی » از « امام علی » و همچنین از « سعد بن ایاس شیبانی » و « زرد بن حبیش » اخذ کرده است. قرائت وی را « حفص » و « ابوبکر شعبه بن عیاش » روایت کرده اند.
عبدالله بن کثیر مکی (ف. 120 ه.ق. ). وی قرائت را از « یزید بن قعقاع » از « ابو میمونه » غلام « ام سلمه » ( همسر پیامبر ) اخذکرده است. قرائت وی را « قالون » و « ورش » روایت کرده اند ،
حمزه کوفی (ف. 156 ه.ق. ). وی قرائت را از « عاصم » و « اعمش » و « سبیعی » و « منصور بن معتمر » و « امام صادق » اخذ کرده است و قرائت او را « خلف » و « خلاد » روایت کرده اند.
کسائی کوفی (ف. 179 – 193 ه.ق.). قرائت را از « حمزه » و « شعبه بن عیاش » اخذ کرده است . راویان او « دوری » و « ابوالحارث » هستند.
ابوعمروبن علاء بصری ( ف. 154 – 159 ه.ق. ). راویان وی « دوری » و « سوسی » با یک واسطه هستند.
ابن عامر دمشقی (ف. 118 ه.ق. ). وی قرائت را از « ابودرداء صحابی » اخذ کرده و راویان او «هشام » و « ابن ذکوان » با یک واسطه هستند.
سندیت قرآن
منظور از سندیت اعتبار و مرجعیت یک پدیده در اثبات یا کشف یک موضوع است.
سندیت تاریخی
طبق نظر « عبدالحسین زرین کوب » قرآن موجود معتبرترین سند مکتوب عربی درباره احوال پیامبر ومحیط پیدایش اسلام است. با توجه به آنکه تاریخ علمی نقلی است و نه استدلالی یا تجربی، سندیت تاریخی بر اساس اعتبار نقل قولها و روایتهای موجود درباره یک پدیده شکل می گیرد. قرآن به لحاظ تواتر روایت ( تعداد افرادی که آن را نقل کرده اند). وثاقت راویان ( اعتماد به افرادی که آن را نقل کرده اند ) و اجماع آرا ( اتفاق نظر در بین افراد نقل کننده )موثق ترن متن زمان خود در بین مسلمانان و غیرمسلمانان است. بنابراین هیچ سند و قرینه خارجی برای سنجش صحت قرآن نیست، که از خود قرآن کم اعتبارتر نباشد. چنانچه فردی در صحت متن قرآن ، در اسناد آن به پیامبر و امثال آن شک داشته باشد، در هر سند تاریخی دیگری از آن دوران قطعاً شک خواهد داشت. لذا وثوق و سندیت قرآن به حدی است که با هیچ سند تاریخی دیگری نمی تواند مورد تردید واقع شود.
اما برخی دلایل برون متنی که می توان برای صحت قرآن آن ذکر کرد عبارت اند از:
1. عدم ثبت احادیث پیامبر تا 100 سال: از زمان عمر و به فرمان او تا زمان عمرو بن عبدالعزیز در پایان قرن اول هجری هیچ حدیثی از پیامبر نوشته نشده است و فقط قرآن ثبت شده است، لذا احتمال ثبت صحبتهای دیگر وی که جزء قرآن نبوده، وجود نداشته است.
2. متن فعلی قرآن از معدود امور مورد اتفاق بین تمام فرق اسلامی است و چنین اجماعی بعید است ریشه در واقعیت نداشته باشد.
3. گر چه نقل است عثمان و امویان نسخ قرآنی متفاوت را از بین برده اند اما مخالفان آنها بعد اً براین مبنا به مخالفت با آنها نپرداخته ودر دوره عباسیان ونزد شیعه نیز همین متن قرآن مورد تایید قرار گرفته است .
4. نهایتاً برخی دانشمندان نظیر محدث نوری قائل به حذف برخی مطالب از قرآن هستند، ولی عده بسیار زیادی از علمای شیعه و سنی در رد این ادعا کتاب نوشته اند.
سندیت اعتقادی
در شناخت نظر دین اسلام در خصوص هر موضوعی، چه نزد معتقدان به اسلام و چه نزد مخالفان، قرآن موثق ترین و خدشه ناپذیرترین منبع کشف دین اسلام است.
هم چنین سینا در مقابله عقل استدلالی با قرآن هنگامیکه در خصوص « معاد جسمانی » به تناقض می رسد، به قرآن ایمان می آورد، هر چند عقلا نمی تواند استدلالی موافق آن بیابند.
البته اقلیتی از دانشمندان و علمای مسلمان معتقدند سنت بالاتر از قرآن است و برخی معتقدند سنت با قرآن برابر است. ازنظر برخی از علما قرآن از آنجا که بر اساس تواتر به دست ما رسیده است به همان اندازه اصالت و سندیت دارد که احادیث متواتر سندیت دارند.
آمارهایی درباره قرآن
تعداد کل آیات قرآن 6236 است. البته در این رقم هم اختلاف هست. مثلاً در این محاسبه، « بسم الله الرحمن الرحیم » فقط در سوره فاتحه ( اولین سوره قرآن ) شمرده شده است ( البته بجز سوره فاتحه؛ « بسم الله الرحمن الرحیم » که در ابتدای همه سوره های قرآن جز سوره توبه که « بسم الله الرحمن الرحیم » ندارد – قرار دارد جزء آیه اول آنها محسوب می شوند ) نظراتی دیگر نیز در این باره بسیار موجود است برای مثال اشخاصی می گویند 6666 و اشخاصی دیگر می گویند 6234 .
بسته به روش شمارش و تعریف کلمه و نیز نحوه رسم الخط اعداد مختلفی برای تعدادکلمات و حروف قرآن گفته شده. مشهورترین آنها 77701 کلمه و 323671 حرف است.
قران 114 سوره دارد. سوره 9 قرآن سوره توبه « بسم الله الرحمن الرحیم » ندارد اما سوره 27 قرآن یعنی سوره نمل 2 « بسم الله الرحمن الرحیم » دارد. طولانی ترین سوره قرآن سوره بقره است که شامل 386 آیه است. کوتاهترین سوره قرآن هم کوثر با 3 آیه است.
بلندترین آیه قرآن، آیه 282 بقره است که در آن 20 حکم الهی آمده است . کوتاهترین آیه قرآن نیز آیه 64 سوره الرحمن است که از دو حرف مقطعه طه تشکیل شده است.
دیدگاهها درباره قرآن
مسلمانان
« قران وحی نامه اعجاز آمیز الهی است، که به زبان عربی [ شیوا ( فصیح ) ] به عین الفاظ توسط فرشته وحی، جبرئیل ، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام هم اجمالاً یکباره و هم تفصیلاً در طول بیست و سه سال نازل شده است.
اعتقاد عموم مسلمانان و تمامی مذاهب آن است که قرآن کتاب آسمانی و مقدس اسلام است، که طبق مندرجات آن و باور مسلمانان توسط وحی الهی به محمد فروفرستاده شده و معتبرترین متن دینی نزد مسلمانان است و مسلمانان آن را معجزه و سند اثبات نبوت محمد می دانند. تمام مذاهب اسلامی جز معدودی از دانشمندان بر صحت متن آن اتفاق نظر دارند و اختلاف در نحوه خواندن متن، تفسیر و احیاناً ترتیب آن است. میزان این اتفاق نظر به حدی است، که شیعیان دوازده امامی ایران و وهابیان عربستان از قرآن با رسم الخط واحدی استفاده می کنند.
مستشرقان
مستشرقان دیدگاههای متعددی درباره قرآن داشته اند، برخی چون گلدزیهر بسیار بدبین بوده و برخی نظیر آربری به آن خوشبین بوده اند. حتی برخی نظیر ماسینیون و کربن به اسلام و قرآن ارادت داشته اند.
ناباوران
دیگر صاحبنظران معمولاً روایت کلی مسلمانان از وقایع را می پذیرند، اما بر این باورند که مفاهیم قرآن بیشتر ریشه های زمینی دارند و قبل از تولد پیامبر اسلام این مفاهیم در میان مذاهب مختلف اقوام عرب وجود داشته اند. برخی از آیات قرآن تنها تراوشات ذهنی پیامبر اسلام هستند و برخی دیگر نیز توسط اطرافیان محمد به قرآن وارد شده اند. مدرنیست ها مواردی را به عنوان اشکالات قرآن ذکر می کنند و از آن به عنوان نشانه ای از یک رویه جمعی انسانی یاد می کنند، مانند ترتیب غیر منظم و دسته بندی شده و ترکیبهای مختلف سبک و قسم این کتاب را که مغایر با نظم خطی است متعارف عقلانیت مدرن است را مؤید ادعای خود می دانند. همچنین آنها مدعی هستند تناقضات منطقی درونی و برونی قرآن در قرآن وجود دارد.
اثبات گرایان ( pisitisit ) و علم باوران ( scientisist ) مطالب غیرعلمی قرآن در مورد طبیعت و انسان را از جمله اشکالات این کتاب می دانند.
همچنین برخی از ناباورین قرآن را پدیده ای با منشأ بشری می دانند، زیرا که بین سبک و لحن و موضوع سوره های مکی و مدنی تفاوت وجود دارد. سوره هایی که پیامبر اسلام در مکه گفته – سوره های مکی – بیشتر حالتی اندرزگونه و همراه با مهر و محبت است ولی سوره های پس از کوچ به مدینه که مدنی خوانده می شوند، حالتی از خشم را بر می انگیزد و لطافت سوره های مکی را ندارد، چراکه طبق تعبیر و استدلال ایشان پس از کوچ پیامبر درگیر با مسایلی از قبیل جنگ، جاسوسی، تفرقه افکنی ودیگر مسایلی شد که در مکه هیچ تجربه نکرده بود. البته عده ای آن را مرتبط با نفس شکل گیری حکومت و اقتضائات آن می دانند .
برخی از مستشرقان شک گرا همچنین معتقدند که آموزه های پیامبر اسلام به تأثیر از جوامع یهودی حجاز، و به طبع تصور او روایتی جهان شمول از وقایع تاریخی بوده است. آنان به بخش هایی اشاره می کنند که در آیه خدا مستقیماً یا در شخص سوم مورد خطاب گرفته و یا در آیه به افراد مختلف و از جمله به خدا قسم یاد می گردد.
مبارزه طلبی
مسلمانان معتقدند که قرآن معجزه پیامبر و اثبات کننده درستی ادعای پیامبری اوست .
قرآن در آیاتی منکران وحیانی بودن رابه مبارزه طلبیده است . از جمله در آیه 23 سوره بقره می گوید « و اگر در آنچه بر بنده خویش فروفرستاده ایم شک دارید، اگر راست می گویید سوره ای همانند آن بیاورید و از یاورانتان در برابر خداوند یاری بخواهید. »
در آیات متعددی از قرآن از منکران وحیانی این کتاب خواسته شده است ، که اگر می توانند نظیر آن را بیاورند. البته در آیه ای درخواست شده که کتابی مثل آن بیاورند، در آیه دیگر ده سوره ذکر شده و آیه بالا یک سوره نیز در اثبات مدعای بشری بودن قرآن کافی دانسته شده است . از موارد دیگر مبارزه طلبی قرآن ادعای انسجام و عدم تناقض در متن آن است. « چرا در قرآن تدبر نمی کنند؟ که اگر از غیر خدا بود، اختلافهای زیادی در آن می یافتند. »
از سویی، افرادی نظیر مسیلمه نیز خود را پیامبر خوانده و عباراتی نظیر الفیل، ماالفیل، و ماادریک ماالفیل، له ذنب و بیل، و خرطوم طویل را گفته اند.( طباطبایی ، ترجمه تفسیر المیزان، ج1 ، ص 108 ) همچنین افرادی نظیر ابن مقفع ، مترجم کلیله و دمنه از پهلوی به عربی، که دانشمند و ادیب توانمندی بوده ، در این راه بسیار کوشیدند و می توان متن نوشته های آنها را که در کتب تاریخ ثبت شده با قرآن مقایسه کرد.
مخالفان می گویند مفهوم « مقابل قرآن » تکرار می شود اما دقیقاً چهارچوب ادبی برای مقایسه که مورد توافق همه فرق و مسلمانان باشد ارایه نشده است. منتقدین این نظر معتقدند به دلیل عدم وجودهمین چهارچوب چالشی که قرآن مطرح کرده است بی معنی است.
شخصیت ها
اهل بیت
اهل بیت ، خاندان پیامبر اسلام هستند آیه تطهیر را محمد (ص) در شأن آنها گفته است که به ادعای او از سوی خدا نازل شده و از نظر شیعیان تنها علی (ع) ، فاطمه (س) ، و فرزندان آنها حسن (ع) و حسین (ع) را شامل می شوند اهل بیت، یکی از ثقلین هستند.
امام
امام واژه ای است عربی و به معنای پیشوا و رهبر، که از اصطلاحات خاص دین اسلام است این واژه به خودی خود معنی مقدسی ندارد و در قرآن هم برای پیشوایانی که مردم را به سوی خدا هدایت می کردند به کار رفته و هم برای پیشوایانی که مردم را به سوی کفر هدایت می کرده اند اما غیر از این معنای عام دارای معانی و کاربردهای خاصی در فرهنگ مسلمانان نیز هست.
امامت نزد شیعیان امامیه
در این مذهب امامت به قدری مهم است، که شیعیان از آن برای تمایز خود از سایرین استفاده کرده اند شیعیان با استناد به حدیث نبوی : « من مات و لم یعرف امام زمانه، مات میته جاهلیه » ( هرکس بمیرد در حالیکه امام زمانش را نشناسد مرده به مرگ جاهلیت ). شناخت امام را شرط قبول اسلام نزد پروردگار می دانند.
شیعیان با استناد به حدیث جابر و برخی احادیث دیگر معتقدند ائمه 12 فرد کاملاً مشخص هستند که از جانب خدا و از زمان پیامبر با اسم معرفی شده اند این افراد عبارتنداز :
1. امام علی پسر ابی طالب ملقب به امیرالمؤمنین و مرتضی
2. اما حسن پسر علی ملقب به مجتبی
3. امام حسین پسر علی ملقب به سیدالشهداء
4. امام علی (سجاد) پسر حسین ملقب به زین العابدین
5. امام محمد باقر پسر علی
6. امام جعفر صادق پسر محمد باقر
7. امام موسی کاظم پسر جعفر صادق
8. امام علی ( رضا ) پسر موسی
9. امام محمد تقی پسر علی ملقب به جواد
10. امام علی ( نقی ) پسر محمد ملقب به هادی
11. امام حسن عسگری پسر علی
12. امام محمد ( مهدی ) پسر حسن ملقب به قائم
محمد پسر عبدالله
محمد پسر عبدالله پیامبر اسلام می باشد وی در سن 40 سالگی با اعلام اینکه از طریق جبرئیل از طرف خداوند بر وی وحی نازل شده است، پیامبری خود را اعلام کرد. پیامبری وی 23 سال طول کشید ( 13 سال در مکه، و 10 سال در مدینه ). پس از فوت وی، آن چه را که به عنوان کلام خدا اعلام کرده بود توسط مسلمانان ( پیروان اسلام ) در کتاب قرآن جمع آوری شد. این کتاب به همراه روایت زندگی محمد بنیان دین اسلام را تشکیل می¬دهند.
سرسخت ترین دشمنان پیامبر اسلام
الف: از بنی عبدالمطلب 1- ابولهب 2-ابوسفیان ابن حارث
ب: از بنی عبد شمس ابن عبد مناف 1- عتبه بن ربیعه 2- شیبه بن ربیعه ( برادر عتبه ) 3- عقبه بن ابی معیط 4- ابوسفیان بن حرب 5- حکم بن ابی العاص 6- معاویه بن مغیره
ج: از بنی عبدالدار بن قصی 1- نضر بن حارث ابن علقمه
از بنی عبدالعزی بن قصی 1- اسود بن مطلب 2- زمعه بن اسود 3- ابوالبختری
ه: از بنی زهره بن کلاب 1- اسود بن عبد یغوث (پسر خالوی رسول )
حوادث مهم
فجار در جوانی رسول خدا (ص) جنگ فجار ، میان قریش و بنی کنانه و بنی اسد ابن خزیمه از طرفی و بنی قیس ابن عیلان از طرف دیگر روی داد. « نعمان ابن منذر » پادشاه حیره کاروانی با پارچه ومشک به بازار «عکاظ » فرستاد ، در این هنگام براض ابن قیس » از بنی کنانه به منظور کشتن وی رهسپار شد و بر او تاخت واو را کشت وچون این قتل در ماه حرام بود « فجار » نامیده شد. یعقوبی می¬گوید : در ماه رجب که نزد آنان ماه حرام بود و در آن خونریزی نمیکردند ، جنگیدند ، بدین جهت « فجار » نامیده شده است ، چرا که در ماه حرام ، فجوری ( گناهی بزرگ ) مرتکب شدند. رسول خدا بیست ساله بود که در ،« فجار » شرکت کرد « یوم نخله » در باقی روزها حاضر بود و جنگ فجار در ماه شوال به پایان رسید.
آغاز دعوت
برخی گفته اند که: جبرئیل در روز دوم بعثت بر رسول خدا برای تعلیم وضو و نماز ، نازل شد یعقوبی می نویسد: نخستین نمازی که بر وی واجب گشت نماز ظهر بود، جبرئیل فرود آمد و وضو گرفتن را به او نشان داد و چنان که جبرئیل وضو گرفت، رسول خدا هم وضو گرفت، سپس نماز خواند تا به او نشان دهد که چگونه نماز بخواند آنگاه خدیجه رسید و رسول خدا او را خبر داد، پس وضو گرفت و نماز خواند آنگاه علی ابن ابیطالب رسول خدا را دید و آنچه را دید انجام می دهدانجام داد . ابن اسحاق می نویسد: نماز ابتدا دو رکعتی بود، سپس خدای متعال آن را در حضر چهار رکعت تمام قرار داد و در سفر بر همان صورتی که اول واقع شده بود باقی گذاشت .
از « عمر بن عبسه » روایت شده است که می گفت: در آغاز بعثت نزد رسول خدا شرفیاب شدم و گفتم : آیا کسی در امر رسالت، تو را پیروی کرده است؟ گفت : آری ، زنی و کودکی و غلامی، و مقصودش خدیجه و علی بن ابیطالب و زیدبن حارثه بود. ابن اسحاق می گوید: پس از زید بن حارثه ، « ابوبکر : عتیق بن ابی قحافه » و بر اثر دعوت وی : « عثمان بن عفان بن ابی العاص » ، « زبیر بن عوام » ، « عبدالرحمن بن عوف زهری » ، « سعد بن ابی وقاص » و « طلحه بن عبید الله » اسلام آوردند و نمازگزاردند این افراد در پذیرفتن اسلام ( بعد از خدیجه و علی و زید بن حارثه ) بر همگی سبقت جستند سپس مردم دسته دسته از مرد و زن به دین اسلام در آمدند.
زندگی در مکه
محمد فرزند عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف، در مکه به دنیا آمد. اندکی پیش از تولد، پدرش عبدالله در یثرب درگذشته بود. محمد شش سال داشت که مادرش آمنه را نیز از دست داد او تا هشت سالگی زیر سرپرستی جدش عبدالمطلب بود و پس از مرگ پدربزرگش در خانه عمویش ابوطالب سکنی گزید 25 سال داشت که با صاحب کارش خدیجه دختر خویلد ازدواج کرد خدیجه 15 سال از محمد بزرگتر بود. وی در 40 سالگی خود را فرستاده و پیامبر از جانب خدای یگانه – الله – معرفی نمود و دین جدیدی به نام اسلام را بنیان نهاد. تا سه سال ادعای خود را از مردم پنهان می کرد سپس دعوت به توحیدو پرهیز از شرک و بت پرستی را به گوش مردم رساند. بزرگان قریش دست به تطمیع و تهدید وی زدند و او را به همراه سایر مسلمانان سه سال در شعب ابی طالب محاصره اجتماعی و اقتصادی نمودند.
جغرافیای اسلام
مکه
شهر مکه در فاصله 80 کیلومتری دریای سرخ واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 330 متر است. به خاطر اتوبانی که اکنون ساخته شده تا بندر جده تنها 60 کیلومتر فاصله دارد و از طریق بزگراه هجرت 425 کیلومتر با مدینه فاصله دارد این شهر در میان کوههای کوچک سنگی واقع شده است به طوری که اطراف مسجد الحرام را خانه ها و هتلهایی فراگرفته که بر فراز این تپه های سنگی واقع شده اند. برای سهولت رفت و آمد، تونلهای بسیار زیادی برای عبور ماشینها در نظر گرفته اند که مسافتها را بسیارکاهش می دهد آب و هوای آن گرم و کمی مرطوب تر از مدینه است و از نظر وسعت تقریباً برابر مدینه النبی است شهرهای مدینه و مکه نسبت به تهران بسیار کوچکتر هستند. ) ورود غیرمسلمان به این شهر ممنوع است و در ابتدای ورود به شهر از جانب مدینه مسجد تنعیم در سمت چپ نمایان می باشد . بر فراز کوه ابوقبیس که در گذشته مساجد و اماکن زیارتی زیادی بر فراز آن بود و گفته می شود قبر چند تن از پیامبران الهی در آنجاست اکنون قصری بسیار مجلل ساخته شده که به قصر الضیافه مشهور است و محل پذیرایی از میهمانان خارجی می باشد.
این قصر مشرف بر مسجدالحرام است به طوری که از بالای آن ، به راحتی کعبه مشاهده می شود.
مسجد الحرام در مرکز شهر قرار دارد و از ویژگیهای آن این است که ، این محل بر همگان امن می باشد. حتی اگر کسی جرمی انجام دهد که مستحق کیفر باشد و به مسجد الحرام پناهنده شود حکومت حق مجازات او و یا خارج کردن او از مسجد را ندارد و تنها باید کاری کند که خودش از مسجد خارج شود و آنگاه او را مجازات نماید.
تاریخ ساخت شهر مکه به تاریخ ساخت خانه خدا و پیدایش زمزم بر می گردد و مورخین آن را حدود 1900 سال قبل از میلاد می دانند. پس از آنکه به اذن خداوند چشمه زمزم زیر پای اسماعیل جوشید و در آن منطقه آب یافت شد ، کم کم مردم از هر جهت به آن جا روی آوردند و شهر مکه به وجود آمد. چون مکه در میان کوهها واقع شده ، فاصله بین دو کوه را اعراب شعب می گویند، که معروفترین آنها شعب علی یا شعب ابی طالب است. که اکنون در میان محوطه باز جلوی صفا و مروه قرار دارد و اثری از آن نیست. شعب ابی طالب همان محلی است که پیامبر و مسلمانان، 3 سال در آنجا در محاصره اقتصادی – اجتماعی به سر می بردند، تا آنجا که از گرسنگی بر شکم خویش سنگ می بستند . ابوطالب عموی پیامبر (ص) و پدر علی (ع) و خدیجه همسر باوفای پیامبر اکرم (ص) تمام دارایی خویش را دراین مدت صرف مسلمانان کردند وپس از دنیا رفتند می گویند . همواره از او یاد می کرد و می فرمود: « کجا مثل خدیجه پیدا می شود؟ او مرا تأیید کرد، در حالی که همه مرا تکذیب می کردند» . قبر ابوطالب و خدیجه، اکنون در قبرستان ابوطالب، که زیر پل حجون قرار دارد می باشد. این محدوده همان نقطه ایت سات که در سال 1366 ، زائرین ایرانی که مشغول مراسم برائت از مشرکین بودند، مورد حمله نظامیان صعودی قرار گرفتند و به خاک و خون کشیده شدند. در شهر ملکه مساجد بسیاری وجود دارد ، که به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد.
مسجدالحرام
مسجدالحرام بنایی است بسیار عظیم، که هم اکنون مساحت کل آن ( با احتساب طبقات ) 356800 متر مربع است و گنجایش یک میلیون نمازگزار را داراست و در وسط آن، حیاطی به ابعاد تقریبی 150 در 100 متر وجود دارد، که کعبه در وسط آن حیاط است. حیاط مسجدالحرام بر خلاف تصور عده ای ، آن قدر بزرگ نیست و طول شرقی – غربی آن حدود 150 متر و شمالی – جنوبی آن 100 متر است. در زوایه شرقی کعبه ، یعنی پشت مقام ابراهیم و به فاصله حدود 50 متری دیوار کعبه دو پلکان وجود دارد، که به زیر حیاط می رود و چاه زمزم در آنجا قرار دارد . چاه به دو قسمت مردان و زنان تقسیم شده است. صفاو مروه که در گذشته از مسجدالحرام جدا بودند، اکنون وصل به مسجد می باشند؛ به طوری که صفا در سمال شرقی کعبه قرار دارد. مسجدالحرام شامل سه طبقه است. که طبقه سوم یعنی بام آن محوطه بسیار وسیعی است، به جز در ایام کنگره عظیم حج و ماه مبارک رمضان که مسجدالحرام، معمولاً در شبها بیشتر است. زیرا در روز هوا آن قدر گرم است که طواف کردن بسیار مشکل می شود، گاهی اوقات در ساعات گرم روز، تعداد کسانی که دور کعبه دیده می شوند به 50 نفر هم نمی رسد. ولی برعکس شبها، مسجدالحرام شلوغ و در عین حال بسیار زیباست.
آنچه که زائرین را گاهی اوقات دچار مشکل می کند، وجود تعداد زیادی ملخ در اطراف مسجدالحرام است، که البته مرتب به وسیله ماشینهای مخصوص که به همین منظور ساخته شده اند جمع آوری و نابود می شوند. البته در حیاط داخلی مسجدالحرام این موضوع کمتر دیده می شود؛ ولی در حیاط بیرونی صفا و مروه وجود دارند، که گاهی زیر کفش زائرین کشته می شوند، سرویسهای بهداشتی، به همراه دوشهای حمام فراوان در اطراف مسجد به سهولت در اختیار زائرین
دانلود مقاله دین اسلام