دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
تعریف میدان:
فضاهای باز وسیعی که دارای محدوده ای محصور یا کمابیش معین بودند و در کنار راهها یا در محل تقاطع آنها قرار داشتند و دارای کارکردی ارتباطی، اجتماعی، تجاری، ورزشی، نظامی یا ترکیبی از دو یا چند کارکرد مزد مزبور بوند، میدان نامیده می شدند. میدانهای کوچک، بخصوص میدانهای کوچک ارتباطی درون محله های مسکونی را اغلب میدانچه می نامیدند. این میدانچه ها را در برخی از شهرها مانند تهران قدیم، نایین، کاشان و یزد، تکیه یا حسینیه نیز می خواندند.(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
1: انواع میدانها
1-1: میدانهای عمومی
کمابیش در همه سکونتگاهها (شهر یا روستا) میدان یا میدانچه ای عمومی وجود داشت که محل تجمع مردم بود و بعضی از فضاهای عمومی مانند عبادتگاه، آب انبار یا نهر آب و به نسبت وسعت سکونتگاه،تعدادی فضای تجاری یا بازار در پیرامون یا مجاور آن قرار داشت. سبزه میدان تهران، سبزه میدان (میدان کهنه) اصفهان و بسیاری دیگری از سبزه میدانها در سایر شهرها در گذشته، نمونه هایی از این گونه میدانها بوده اند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
میدان امام (توپخانه سابق)تهران.نمونه یک میدان عمومی
1-2: میدانهای تجاری
در شهرهای متوسط و بزرگ، به غیر از میدان عمومی شهر، یک یا چند میدان وجود داشت که کارکرد اصلی و عمدۀ آن ها تجاری بود. برخی از این میدان ها تنها به فرآورده یا کالای معینی مانند اسب، کاه گوسفند؛ میوه و غیره اختصاص داشتند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
م
میدان گوسفند فروشها-نیشابور.نمونه یک میدان تجاری
1-3: میدانهای حکومتی:
معمولاً در پایتختها و شهرهای بزرگ یک میدان حکومتی وجود داشت که برای تمرینهای نظامی، سان و رژه و انجام مراسم رسمی و احیاناً مجازات مجرمان مورد استفاده قرار می گرفت. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
میدان ارک تهران .نمونه ای از یک میدان حکومتی
1-4: میدانهای نظامی:
در پایتخت و بعضی از شهرهای بزرگ و مهم، یک میدان مخصوص تمرینهای مداوم نظامی و استقرار و اقامت نظامیان ساخته می شد که متشکل از یک فضای باز یعنی محوطۀ میدان، و حجره ها و فضاهایی در پیرامون برای اقامت نظامیان و ذخیره سلاح بود. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
میدان توپخانه وبالاخانه تلگراف خانه.تهران.نمونه ای از یک میدان نظامی
1-5: میدانهای محله ای:
در هر یک از محله های بزرگ و متوسط شهرهای تاریخی، یک مرکز محله وجود داشت. این مراکز از نظر کالبدی و شکلی به دو صورت وجود داشتند. نخست به صورت یک راسته یا گذر که کمی از گذرهای دیگر در محل استقرار فضاهای تجاری و اجتماعی، عریضتر بودند. نوع دوم مرکز محله به صورت میدانچه بود. این میدانچه اغلب در محل تقاطع چند راه یا در کنار راه اصلی محله قرار داشتند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
میدان محمدیه نایین.نمونه یک میدان محله ای
1-6: میدانهای ارتباطی:
به غیر از میدانهای برون شهری و بسیاری از میدانهای نظامی و تجاری سایر میدانها نیز کمابیش از جنبۀ ارتباطی برخوردار بودند و اغلب در محل تقاطع یا کنار راههای مهم شهری قرار داشتند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
1-7:میدانهای ورزشی:
برخی از انواع ورزشها و بازیها در بعضی اوقات در بسیاری از میدانهای عمومی و حکومتی برگزار می شد. اما در داخل یا حومۀ معدودی از شهرها، میدانهایی وجود داشت که بیشتر به انجام بازیها و مسابقات ورزشی اختصاص داشت.
پیوند ارگانیک میدانها با سایر فضاها و عناصر شهری
بررسی برخی از خصوصیات میدانها در این نوشتار به سبب کارکرد ارتباطی آنها به عنوان یک مفصل ارتباطی و شهری انجام می گیرد، اما همان گونه که بازارها در کنار کارکرد ارتباطی، دارای کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز بودند، بیشتر میدانها هم در کنار کارکرد و نقش ارتباطی، زمینه و فضایی برای انجام بعضی از فعالیتهای مهم اجتماعی و شهری بودند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
2: عناصر میانی مقدس
2-1: دارای عنصری میانی
منظور از عنصر یا فضای میانی، عنصر و فضایی است که در میان میدان احداث شده و دارای کارکرد معینی باشد، بنابراین هر عنصر یا فضایی که به صورت اتفاقی و فکر نشده در میان میدان قرار گیرد و در صورت تغییر مکان، هیچ تغییری در نحوۀ فعالیتهای میدان و برگزاری مراسم در آن روی ندهد از عناصر یا فضاهای میانی به شمار نمی آید. برای مثال در وسط بسیاری از میدانهای محله ای بعضی از شهرها مانند یزد و نایین، الوگاههایی (محل افروختن آتش) وجود داشت- اکنون نیز آثاری از آنها موجود است- که در بعضی از مراسم، در آنها آتش می افروختند. این فضاها یا عناصر در قدیم از تقدس برخوردار بودند. در میان بعضی از میدانهای دورۀ معاصر نیز فضایی طراحی شده وجود دارد که مجسمه ها و عناصری سمبلیک- یا دمانی یا مفرح مانند فوارۀ آب- در آنها نصب شده است، اما اهمیت کارکردی این عناصر و منزلت آن در اعتقادات عامه چندان مهم، عمیق و قابل مقایسه با عناصری مانند الوگاهها نیست. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
نایین-حسینیه کلوان.نمونه ای از یک میدان با عنصری میانی
2-2: بدون عنصر میانی:
عناصر مقدس و نمادین تنها در میان میدانهایی وجود داشت که جنبه ای مذهبی و مقدس نیز داشتند و موقعیت مکانی و هندسی آنها متأثر از جهان بینی مردم و نحوۀ انجام مراسم بود. اما میدانهایی که فاقد چنین خصوصیتی بودند، تهی از عناصر مقدس بودند. البته ممکن بود که در این گونه میدانها نیز عنصر یا فضایی معمارانه در میان و مرکز میدان قرار داشته باشد، مانند حوض یا استخر یا باغچه و غیره. اما اینها فاقد جنبه ای مقدس بودند و خصوصیتی معمارانه و کارکری داشتند. یزد- در میان میدانچۀ تکیه امیز چخماق بر اساس طرحی که «فرد ریچاردز» تهیه کرده است، یک فضا وجود دارد که گویا در گذشته کارکرد مذهبی و مقدس داشته است. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
3: نحوۀ اتصال راه به میدان:
3-1: با طرح منظم و فکر شده:
در میدانهایی که فضاهای ساخته شده و سطوح جاتنبی آنها را طراحی می کردند، محل اتصال راه به میدان نیز طراحی می شد و اغلب در مکانهای معین و منظمی قرار داشت. در میدانهای متوسط و کوچک یک دهانه را مانند دهانه های دیگر به عنوان ورودی راه به میدان در نظر می گرفتند. اما در میدانهای بزرگ، دهانۀ مزبور را بزرگتر و با اهمیت تر از سایر دهانه ها طراحی می کردند تا محل اتصال راه به میدان به خوبی مشخص شود.(مانند میدان توپخانه) .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
نایین حسینیه نواباد.نحوه اتصال راه به میدان طراحی شده است.
3-2: ارگانیک:
در بسیاری از میدانها به خصوص میدانهایی که فاقد ساختمانها و سطوح طراحی شده بودند، راهها بدون هیچ طرح از پیش فکر شده و عنصر رابط به میدان متصل می شدند. دراین حالت بدنه و سطحی که راه ازآن به میدان متصل می شد، توسط راه بریده می شود. بسیاری از میدانها و میدانچه های محله ای دارای چنین خصوصیتی بودند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
4: موقعیت میدان نسبت به راههای منتهی به آن
4-1: میدان در محل تقاطع راهها:
بسیاری از میدانهای عمومی، محله ای ارتباطی و برخی از سایر انواع میدانهادر محل تقاطع راههای شهری، ناحیه ای و محله ای پدید می آمدند- نقش و کارکرد اولیه و مهم این نوع میدانها، جنبۀ ارتباطی داشت- در حالتی که میدان پیش از یک طرح فکر شده، در محل تقاطع راهها پدید می آمد، معمولاً ترکیب هنسی محلهای اتصال راهها به میدان ،تابع نظم و الگوی سازمان یافته ای نبود. اما در صورتی که یک میدان را که نخست طراحی و سپس احداث می کردند، اگر امکان سازمان دادن محل ورود حداقل یک یا چند راه مهم را در مکانهای هندسی خاص و نقاط عطف میدان قرار دهند. میدان نقش جهان اصفهان چنین وضعی دارد، به این ترتیب که دهانۀ بازار را روی محور طولی و در وسط ضلع شمالی میدان و رو به روی مسجد جامع (امام) طراحی و احداث کرده اند، در حالی که بقیۀ راهها در مکانهای فرعی تر به میدان متصل شده اند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
4-2- میدان در کنار راه:
برخی از میدانها در کنار راههای مهم شهری پدید می آمدند. در این صورت سه حالت وجود داشت. نخست این که میدان در جبهۀ متصل به راه دارای یک حصار بود که فضای آن را از فضای راه متمایز می کرد و تنها توسط یک یا چند فضای ورودی، امکان دسترسی به آن وجود داشت، مانند میدان مشق تهران که در کنار خیابان سپه(امام خمینی) قرار داشت. دوم، حالتی بود که میدان توسط عناصری غیر معمارانه یا معمارانه از راه متمایز می شد، اما در طول راه امکان دید به آن کمابیش وجود داشت و دسترسی به آن نیز از نقاط مختلف و متعدد میسر بود، مانند میدان گنجعلیخان کرمان. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
4-3: میدان در امتداد راه:
بسیاری از انواع میدانها به گونه ای در امتداد مسیر راهها قرار داشتند که راه از مکانی واقع در یکی از اضلاع میدان به آن منتهی و از مکانی واقع در ضلعی دیگر از آن منشعب می شد. نحوۀ اتصال و انشعاب راه به میدان نسبت به اضلاع و محورهای آن دارای دو حالت بود. در حالت اول، راه در امتداد محوری مستقیم که به موازات دو ضلع و عمود بر اضلاع دیگر از میدان می گذشت، مانند میدان ارک در تهران قدیم که راهی در امتداد محور شمالی- جنوبی از وسط آن می گذشت. در حالت دوم، راه در امتداد محوری که با هیچ کدام از اضلاع میدان موازی نبود، یعنی به صورت مورب، از میلان عبور می کرد( مستقل از میدان.) .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
چنان که گفته شد بیشتر میدانهای برون شهری حصار یا فضای ساخته شدۀ طراحی شده و معمارانه نداشتند. علاوه بر این، بعضی از میدانها و از جمله میدانچه های شهری فاقد فضای ساخته شده ای بودند که وابسته و متعلق به میدان باشد، بلکه فضای باز این میدانها توسط بناها و فضاهای متعدد و مستقل پیرامونشان که در زمانهای مختلف ساخته شده بودند، احاطه شده بود، میدان کهنه (سبزه میدان) اصفهان. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
5: خصوصیات فضاهای ساخته شدۀ پیرامون میدان
5-1: وابسته و متعلق به میدان:
پیرامون میدانهایی که پس از طراحی ساخته می شدند، کمابیش بناها و فضاهایی با کارکردی متناسب با نقش کارکردی میدان و همزمان با آن ساخته می شد و به این ترتیب پیرامون میدان بناهایی قرار می گرفت که از نظر کارکردی و کالبدی وابسته و متعلق به میدان بود. میدان نقش جهان اصفهان، میدان گنجعلیخان کرمان و میدان توپخانۀ تهران (با خصوصیات کالبدی دورۀ قاجار) از این نوع میدانها به شمار می آیند. .(سلطان زاده حسین فضاهای شهری ایران)
بررسی میدان در طول تاریخ شهرسازی ایران:
-1 پیدایش مفهوم شهر و شهر گرائی در دوران مادها(قرن نهم تا هفتم قبل از میلاد)
انچه در دوران ماد ها رخ می دهد نه شهر نشینی و نه یکجانشینی است
چون یکجانشینی قبلا رخ داده است وگواه بر ان موجودیت جامعه روستایی است و اینکه شهر نه به عنوان تشکیل یک جامعه کاملا مشخص بلکه مکان جمع شدن سه جامعه روستایی ایلی و شهری است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 32 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
