تعداد صفحات : 25 صفحه -
قالب بندی : word
امر به معروف و نهی از منکر یعنی مردم را به کار نیک واداشتن و از کار زشت بازداشتن.
در نظام اعتقادى اسلام، امر به معروف و نهى از منکر، جایگاه خاصى دارد که بدون فهم آن، نمىتوان جایگاه آن را در منظومه فکرى امام على علیه السلام دریافت. بدین روى بهاجمال نظرگاه قرآن کریم را درباره این فریضه، یادآور مىشویم:
یک. امت اسلامى، بهترین امت است؛ چرا که امر به معروف و نهى از منکر مىکند و همین عامل رستگارى او است. بدینترتیب مىتوان گفت امر به معروف و نهى از منکر، از ضروریات ایمان و رستگارى امت است.
دو. دست شستن از نهى از منکر و بىاعتنایى به رواج منکرات، نشان بدکردارى و تباهى انسان است. سه. بر اثر ترک این فریضه، جامعه دچار تباهى مىشود. در این هنگام، تنها آمران به معروف و ناهیان از منکر نجات پیدا مىکنند و بدکاران و سهلانگاران، دچار عذاب مىگردند. چهار. امر به معروف و نهى از منکر، کارى خدایانه است و خداوند از خود به عنوان کسى که به معروف فرمان مىدهد و از منکر بازمىدارد، یاد مىکند. از این نکته مىتوان نتیجه گرفت که عقل آدمى پیش از حکم شرع مستقلا به پارهاى معروفها و منکرها شناخت پیدا مىکند.
پنج. پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم نیز یکى از وظایفش امر به معروف و نهى از منکر است و از اینرو، این کارى پیامبرانه است. شش. امر به معروف و نهى از منکر، نشان پیوستگى مؤمنان به یکدیگر و جلوه همبستگى جامعه اسلامى است. هفت. امر به معروف و نهى از منکر، مکمل فریضههایى چون نماز و زکات است و غالبا در قرآن در کنار آنها آمده است که نشاندهنده بعد اجتماعى و عملى دین مبین اسلام است.
هشت. اجراى این فریضه، ممکن است سختىهایى در پى داشته باشد؛ اما باید آن را تحمل کرد که این از کارهاى استوار است. نه. گرچه براى تحقق این فریضه باید کوشید، لازم است از منطق الایسر فالایسر و ترتیب و به کار بردن زبان خوش و منطق درست استفاده کرد. ده. بهترین امر به معروف و نهى از منکر، آن است که انسان نخست خود را مخاطب آن سازد و از خود بیاغازد. بىاثرترین کار آن است که انسان خود را فراموش کرده، واعظ و اندرزگوى دیگران باشد. بدینترتیب هم کارش بىنتیجه خواهد ماند و هم زمینه مغضوب شدن خود را فراهم خواهد آورد. با در نظر گرفتن این تأکیدات و نکات، مىتوان دیدگاه امام را درباره امر به معروف و نهى از منکر دریافت. رویکرد امام به این فریضه، مبتنى بر این میراث ارجمند است و گاه سخنان امام در این باب، ترجمان آیات قرآن و حتى گاه عین آیات قرآنى است. در این نوشتار مباحث را در چند محور مىآوریم:
.1 جایگاه سیاسى امر به معروف و نهى از منکر؛
.2 شرایط امر به معروف و نهى از منکر؛
.3 مراتب امر به معروف و نهى از منکر؛
.4 آداب امر به معروف و نهى از منکر؛
.5 امام و حسبه.
وجوب امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر از واجبات و فرایض بسیار مهم و بزرگ اسلامی به شمار می‌رود، و افرادی که این فریضه‌ی بزرگ الهی را ترک می‌کنند یا در برابر آن بی‌تفاوتند گناهکار خواهند بود و کیفری سخت و سنگین در انتظار آنها است. امر به معروف و نهی از منکر نه تنها به اتفاق فقهای اسلام واجب است، بلکه اصل وجوب آن جزو ضروریات دین مبین اسلام به شمار می‌آید.
محدوده‌ی امر به معروف و نهی از منکر
محدوده‌ی امر به معروف و نهی از منکر منحصر به قشر و صنف خاصی از مردم نیست و تمام اقشار و اصناف واجد شرایط را در بر می‌گیرد حتی بر زن و فرزند واجب است که هنگام مشاهده‌ی ترک معروف یا انجام حرام توسط پدر و مادر یا شوهر، به امر به معروف و نهی از منکر در صورت تحقق شرایط آن مبادرت کنند.
جایگاه سیاسى امر به معروف و نهى از منکر
تعبیر امر به معروف و نهى از منکر، از تعبیرات کلیدى و پربسامد در سخنان امام علىعلیه السلام است که در مناسبتهاى گوناگون و به دلایل مختلف بر آن انگشت مىگذارد و از آن سخن مىگوید. از این رو مىتوان گفت که این تعبیر از اهمیت فراوانى نزد امام برخوردار است. براى دریافت جایگاه آن نزد امام، این مطلب را در چند محور زیر پى مىگیریم:
الف. مفهوم سیاسى امر به معروف و نهى از منکر؛
ب. هدف و غایت دین؛
ج. فلسفه حکومت اسلامى؛
د. تأمین حقوق همگان؛
ه . حفظ نظام اجتماعى سالم؛
و. مکانیزم نظارتى در حکومت اسلامى؛
ز. رویکرد اجرایى به این فریضه؛
ح. موانع تحقیق و اجراى امر به معروف و نهى از منکر.
شرایط امر به معروف و نهی از منکر
۱. علم به معروف و منکر.
۲. احتمال تأثیر.
۳. اصرار بر گناه.
۴. نداشتن مفسده.
۱. علم به معروف و منکر
شرط اول امر به معروف و نهی از منکر، علم به معروف و منکر است یعنی امر و نهی‌کننده باید معروف و منکر را بشناسد و در غیر این صورت موظف نیست امر به معروف و نهی از منکر کند، بلکه نباید چنین کاری بکند؛ زیرا ممکن است در اثر جهل و نادانی امر به منکر و نهی از معروف کند، بنابراین نهی از منکر کردن کسی که نمی‌دانیم کارش حرام است یا نه (مثلاً معلوم نیست موسیقی که گوش می‌دهد از نوع مبتذل و حرام آن است یا حلال) واجب بلکه جایز نیست.
کسى که خود شناختى از معروف و منکر ندارد، چگونه مىتواند دیگرى را به آن یک هدایت کند و از اینیک باز دارد؟ بیشتر مشکلات نیز ناشى از جهل به معنا و مصداق معروف و منکر است و بسا بر اثر ناآشنایى با مصادیق ایندو، کسانى امر به معروف و نهى از منکر کردهاند و خود را برحق پنداشتهاند. از اینرو بیشتر فقیهان تصریح مىکنند که آمر به معروف باید خود معروف را بشناسد: «یا آن که امر به منکر و نهى از معروف نکند. » و «تا از اشتباه در انکار، ایمن ماند. » از اینرو شاید نیازى به ذکر این شرط نباشد؛ چرا که امر به معروف، یعنى امر به معروف نه چیز دیگر، و نهى از منکر، یعنى نهى از منکر و بس. با این همه در فرهنگ دینى ما بر این شرط تأکید فراوانى شده است که ما نیز بدان خواهیم پرداخت.
امام على علیه السلام، از زبان رسولخداصلى الله علیه وآله وسلم نقل مىکند که ایشان فرمود: «تنها کسى امر به معروف و نهى از منکر مىکند که این سه صفت در او باشد: ...بدانچه امر مىکند دانا باشد و از آنچه نهى مىکند آگاه باشد. » لیکن از این نکته بدیهى بسیارى غفلت کردهاند؛ تا آنجا که امام از کسانى که منکر را معروف، و معروف را منکر مىپندارند، گله مىکند و از آنان به خدا پناه مىبرد. اینگونه کسان به سبب آنکه در مسائل دینى خویش، سنت پیامبر را کنار گذاشته و از پیروى او تن زدهاند، در تاریکىهاى شبهات گام مىزنند و هر چه را بشناسند، معروف، و آنچه را نشناسند، منکر مىپندارند و در حقیقت خود را معیار معروف و منکر قرار مىدهند: المعروف عندهم، ماعرفوا والمنکر عندهم، ماانکروا. این جهل به معروف و منکر، نتیجه آن است که هر کس خود را پیشواى خویش دانسته است و بدینترتیب در این زمینه به اجتهاد خود متکى است.
دانلود مقاله امر به معروف و نهی از منکر
