مقدمه
شرکت کشتو صنعت کارون در 17 کیلومتری شهرستان شوشتر و 40 کیلومتری شرکت کشت و صنعت هفت تپه واقع شده و مساحت کل اراضی آن حدود 40 هزار هکتار در دو ناحیه دیمچه (33 هزار هکتار) و بلوک اف (7352 هکتار ) می باشد . از کل اراضی فوق حدود 24000 هکتار قابل کشت بوده که سالیانه از نزدیک به 2000 هکتار آن بهره برداری گردیده و مابقی آیش می گردند . در اوائل سال1377 جناب آقای مهندس سید عبدالعزیز نبوی به سمت رئیس هیئت مدیره و میر عامل شرکت منسوب گردیدند که با ورود ایشان تحولات اساسی در شرکت کشت و صنعت کارون آغاز گردید . ایشان با عنایت به این دیدگاه که ظرفیت و پتانسیل تولید نیشکر از هر هکتار اراضی شرکت بسیار بیش از میزان فعلی است به جست و جوی عللی پرداخته که در این راستا مسئله گسترش علف های هرز و آسیب های وارده به مزارع در اثر تردد ماشین آلات کشاورزی بسیار سنگین و ظهور پدیده ای به نام فشردگی را از مهم ترین عوامل یافت و از آنجائی که ایجاد شرایط بهینه جز در زمان آیش میسر نمی باشد اقدام به آیش و به زیر کشت بردن بی سابقه مزارع نمود ودر این رابطه در اوائل سال 1377 از 24000 هکتار اراضی قابل کشت 15523 هکتار جهت بهره برداری ، 9/8149 هکتار جهت آیش و مابقی به میزان 328 هکتار به عنوان توسعه مزارع در نظر گرفته شد و از 15 خرداد سال 1377 عملیات آماده سازی مزارع آیش شده برای کشت آغاز گردید و طی مدت کمتر از 120 روز در نیمه دوم شهریور ماه عملیات شیارزنی مزارع به پایان رسید. ماشین آلات مورد نیاز جهت انجام این عملیات نظیر D-8 وD-6 از شرکت های جهاد نصر از جمله جنوب غرب ، استان خوزستان ، استان کرمانشاه ، استان اصفهان و شرکت خدمات مهندسی آب و خاک کشور تأمین گردید.
انجام این عملیات در مدت زمان یاد شده با چنان سطح وسیعی ودر گرمای طاقت فرسای خوزستان که گاهی اوقات به 51 درجه سانتی گراد نیز می رسید و به صورت شبانه روزی نیاز به برنامه زمانبندی شده و به مدیریتی بسیار دقیق داشته که خوشبختانه به نحو مطلوبی انجام گردید . مراحل عملیات انجام شده ذیل به ترتیب ذکر می گردد:
1- عملیات ماخار :
الف) – تأمین رطوبت لازم در خاک برای تسهیل در به کار گیری ادوات تهیه زمین و جلوگیری از استهلاک آنها و در نهایت افزایش راندمان کاری ادوات یاد شده .
ب) – جلوگیری از کلوخ شدن مزارع جهت فراهم آوردن بستر مناسب کاشت و پوشش قلمه ها .
پ) – رویش بذور علف های هرز و متعاقب آن مبارزه مکانیکی با علف های هرز جهت صرفه جویی در مصرف علف کش ها .
2- عملیات شیار زنی مرحله اول تا عمق 90 سلنتی متر .
3- عملیات دیسک سنگین .
4- عملیات شیارزنی مرحله دوم تا عمق 90 سانتی متر با زاویه 45 درجه نسبت به خط تراز با تیغه های شوز پهن (حالت پیکانی )
5- عملیات شخم برگردان جهت از بین بردن و به زیر خاک بردن بذور علف های هرز .
6- عملیات دیسک دوم .
7- عملیات شیارزنی نوبت سوم با عمق 90 سانتی متر .
8- عملیات دیسک نوبت سوم جهت متلاشی نمودن کلوخ های به وجود آمده احتمالی.
9- عملیات ماله (دونوبت ) جهت بر طرف نمودن ناهمواری های ایجاد شده ناشی از عملیات شیار زنی و دیسک.
10- شبکه بندی و نقشه برداری نقاط جهت تعیین مقادیر خاکریزی و خاکبرداری احتمالی .
11- تسطیح نهایی .
12- چک بک نهایی .
13- عملیات فاروزنی جهت ایجاد بستر کاشت نیشکر با توجه به نوع سیستم آبیاری مرسوم
14- کود پاشی از نوع فسفات آمونیوم به میزان 250 کیلوگرم در هکتار.
15- کشت نیشکر و سپس آبیاری همراه با سم.
در هنگام ایجاد عملیات فوق الذکر ، همانگونه که ملاحظه می گردد جهت باز سازی مزارع آسیب دیده در طی سال های متمادی در اثر تردد ماشین آلات برداشت ، ثقل عملیات بسیار سنگینی برای هر هکتار از اراضی انخام پذیرفت ، به عنوان مثال با توجه به انجام 3 مرحله شیارزنی وبا عنایت به وجود حدود 8000 هکتار اراضی ایش در واقع عملیات شیار زنی در سطحی معادل 24000 هکتار انجام پذیرفت که امری بسیار مشکل می نمود .علاوه بر موارد یاد شده مدیریت جدید شرکت اهتمام خاصی نیز نسبت به عملیات داشت مزارع شامل عملیات دفع افات، ابیاری وکوددهی دا شته که این امر موجب گردید عملیات داشت مزارع در سال 78-77 با دقت و کیفیت خاصی انجام گرفته وماحصل این سال امر تفاوت فاحش رشد نهایی ساقه و نهایتا عملکرد محصول طی این سال نسبت به سال ما قبل می باشد که بررسی امار مربوط به بهره برداری سال 78-1377 ومقایسه ان نسبت به سال ماقبل گواه این امر است .در بهره برداری سال 78-77 کل مساحت قابل برداشت5/15018 هکتار بوده که متوسط رشد نهایی ساقه در مزارع کشت جدید 13/277 سانتیمتر افزایش نشان می دهد .
بدین ترتیب در بهره برداری سال 78-1377 از5/15018 هکتار مزارع قابل برداشت 1116721 تن نیشکر حاصل گردیده که متو سط عملکرد نهایی مزارع 36/74 تن در هکتار در مقابل 6/57 تن در هکتار مربوط به سال 77-1376 افزایش عملکرد را به شرح ذیل میدهد:
در ادامه سیاست مدیریت جدید در سال دوم جهت بازسازی مزارع مقدار 8617 هکتار دیگر از اراضی قابل کشت آیش گردید و در برنامه ریزی عملیات تهیه زمین سال جاری با همان کیفیتی که قبلا ذکر شد تغییراتی به شرح ذیل انجام گردید :
1- تسریع در برنامه ریزی عملیات شیارزنی جهت سطحی معادل 8617 هکتار که بر خلاف سال قبل از اوائل اردیبهشت ماه 78 آغاز گردید
2- تأمین ادوات لازمه برای نیل به هدف بالا از ارگان های ذکر شده در صفحه اول گزارش
3- طراحی و ساخت 4 دستگاه فاروئر جدید که توسط کشنده های چرخ لاستیکی به کار گرفته شدند .
بنابراین طی 2 سال اخیر حدود 70% از کل اراضی قابل کشت نیشکر شرکت احیإ گردیده و امید است با ادامه این روند در سال آینده مابقی مزارع بازسازی شوند .
از محصول داشت سال 79 –1378 حدود 9/8149 هکتار از مزارعی هستند که طی دوره آیش و کشت مراحل آماده سازی و مبارزه با علف های هرز آنها با دستورالعمل های مدیریت جدید به انجام رسیده و بهره برداری از این سری مزارع از اواخر مهر ماه 78 آغاز خواهد شد. در این رابطه پیش بینی شده از محصول سال جاری 1400000 تن نیشکر از مساحت 14700 هکتار برداشت گردد که عملکردهای معادل 95 تن در هکتار برای آن پیش بینی می گردد که در مقایسه با عملکرد سال قبل (میزان 36/74 تن در هکتار ) افزایشی معادل 21 تن در هکتار به همراه خواهد داشت و در مقایسه با 5 سال گذشته بهره برداری به شرح جدول زیر می باشد:
با توجه به آماده سازی زمین ها در کشت سال قبل و سال جاری که حدود 16700 هکتار می باشند پیش بینی می گردد محصول سال 80-79 مجموعا 1800000 تن نیشکر معادل 180000 تن شکر تولید گردد.
نیشکر و تاریخچة آن
نیشکر گیاهی است دائمی از تیره گندمیان که ساقه هوایی آن توپر و بندبند بوده و بلندی ساقه ها به 3متر و گاهی اوقات به بیشتر از آن نیز می رسد .نسج سلولی داخل ساقه ها محتوی مقدار زیادی شیره قندی ساکارز قابل استخراج می باشد.
نیشکر دارای 6 گونه است که گونه اصلی آن به نام : ساکاروم افیسیناروم . در تمام نقاط نیشکر خیز جهان کشت می شود .
رویش و پرورش نیشکر در روی کره زمین بر روی نواری بین 34 درجه عرض شمالی و 30 درجه عرض جنوبی قرار دارد. در مورد محل پیرایش اولیه نیشکر دانشمندان دارای عقاید متفاوت و گوناگونی هستند: بعضی ها مهد اولیه نیشکر را شرق هندوستان برخی نخستین پایگاه آن را چین و پاره ای نیز زادگاه آن را جزایر اقیانوس آرام و به احتمال قوی جزایر گینه نو می دانند .
کشت نیشکر در ایران سابقه چندین هزار ساله دارد و برطبق شواهد و قرائن که در دست است در دوران ساسانیان کشت نیشکر و صنعت تولید شکر از نیشکر در نواحی جنوبی ایران به خصوص منطقه خوزستان رواج کامل داشته و مردم ایران به خوبی این گیاه و خواص آن را می شناختند ولی پس از حمله اعراب و سقوط سلسله ساسانیان و بعد ها نیز به دلایل سیاسی طبیعی کشت و کار نیشکر در ایران متروک شد .
برای احیای مجدد این صنعت توسط دولت های وقت اقداماتی صورت گرفته و اولین محصول شکر از نیشکر در آذر ماه سال 1340 پس از گذشت حدود 9 قرن در ایران مجددا تولید گردید.
مزارع نیشکر و عمران اراضی
مساحت اراضی کشت و صنعت کارون حدود 40000 هکتار است که از آن حدود 25000 هکتار قابل کشت می باشد .
آب مورد نیاز مزارع و کارخانه از رودخانه های کارون و دز تأمین می گردد .ظرفیت کانال های آب رسانی حدود 81 متر مکعب در ثانیه است رودخانه کارون توسط سد انحرافی گتوند و حدود 11 متر مکعب در ثانیه از رودخانه در طراحی شده اند .
عملیات تسطیح به منظور تعیین شیب مناسب جهت آبیاری انجام می شود که پس از نقشه برداری و مساحی و تعیین قطعات مزرعه اقدام به ایجاد شبکه های آبیاری و زه کشی و جاده سازی می نمایند.
بدین ترتیب با تسطیح 25000 هکتار از اراضی کشت و صنعت کارون حدود 1700 کیلومتر جاده شوسه و 467 کیلومتر نهر آبیاری و 245 کیلومت زهکشی رو باز و 3000 کیلومتر زهکشی زیرزمینی ایجاد گردیده است.
کاشت ، داشت ، برداشت
کا شت نیشکر بطریق خا صی انجام میگیرد . پس از تسطیح مزارع را به صورت جوی و پشته به نحوی در می آورند که فواصل پشته ها از یکدیگر 50/1 متر باشد و سپس حدود 400 کیلوگرم کود فسفره (مانند سوپر فسفات تریپل) در هکتار به داخل جوهای ( فارو) توسط تراکتور داده می شود و ساقه های نیشکر را به صورت قلمه های 60-50سانتی متر که حداقل دارای 3 جوانه ( بند ) باشد به طور افقی در کف جوی (فارو ) قرار داده و روی آن را حدود 5-3 سا نتی متر با خاک می پوشانند و پس از سمپاشی با سم مخصوص علف کش ( عامل جلوگیری کننده از رویش علف های هرز ) آبیاری می کنند.
به طور کلی حدود 6-5 تن نیشکر به صورت قلمه در هکتار کشت می شود و توسعه و کسترش نیشکر منحصرا از طریق قلمه صورت می گیرد.
بهترین فصل کاشت نیشکر در شرایط خوزستان از اواسط مرداد ماه به مدت 70-60 روز می باشد.
عملیات داشت همزمان با آبیاری مزارع شروع و از کاشت تا برداشت حدود 30-25 نوبت مزارع آبیاری می گردد.
ودر ضمن با آفت و علف هرز مزارع نیز مبارزه شده و حدود 400-350 کیلوگرم کود اوره به عنوان کود سرک در طول رشد نیز به مزارع اضافه می گردد .رشد نیشکر در فصل تابستان روزانه به دو و تاسه سانتی متر می رسد.
برداشت . با کاهش درجه حرارت رشد نیشکر متوقف شده و عملیات قند سازی در گیاه سرعت م گیرد . ومعمولا در شرایط آب و هوایی خوزستان فصل برداشت از اوائل آبان ماه می باشد.
قبل از درو مزارع را به آتش می کشند تا برگ های خشک و زائد گیاه که فاقد مواد قندی است سوخته شده و از بین برود سپس ساقه های نیشکر را یا به طریقه دستی و یا به وسیله ماشین از سطح زمین درو کرده و به منظور عصاره گیری به کار خانه حمل می گردد.
از هر هکتار زمین حدود 100-90 تن نیشکر تولید می شود . مزرعه برداشت شده مجددا برای محصول دیگر بازسازی و آماده می گردد بدین ترتیب از یک مزرعه کشت نیشکر حدود 7-6 بار محصول برداشت می شود .
تحقیقات کشاورزی
مزارع نیشکر به طور دائم تحت کنترل و مراقبت های ویژه اداره تحقیقات بوده و بافت های گیاهی تمام مزارع به طور روزانه و هفتگی در آزمایشگاه تجزیه شده تا اطمینان حاصل شود که گیاه مواد غذایی و آب کافی در اختیار داشته و مطابق بااستانداردهای معین رشد می کند.
علائم مشکوک بلافاصله تحت بررسی علمی و فنی قرار گرفته تا در صورت نامناسب بودن به موقع مرتفع گردند .
قبل از برداشت کیفیت شیره نیشکر نیز در آزمایشگاه بررسی می گردد تا از رسیدگی نیشکر و حد نصاب قند موجود در ساقه ها اطمینان حاصل گردد .به طور کلی شیوه های جدید کشت ، آبیاری ، گونه های نیشکر ، سموم علف کش میزان کود و زمان برداشت نیشکر از طریق این واحد تعیین می گردد.
کارخانه
کارخانه نیشکر کارون که یکی از مدرنترین و بزرگترین کارخانجات نیشکر جهان است تقریبا در وسط مزارع قرار گرفته وشامل 3 واحداصلی است .
1- واحد آسیاب ها
نیشکر به منظور عصاره گیری به این واحد تحویل می شود . پس از تخلیه نیشکر به درون نقاله مخصوص شسته شده و سپس به وسیله چاقوها و تیغه گردان بسیار قوی به صورت الیاف در آمده و به داخل غلطک های آسیاب هدایت می گردد و عصاره نیشکر در اثر فشار غلطک های آسیاب از الیاف جدا شده و باقی مانده تفاله به نام باگاس جهت استفاده های بعدی به خارج از کارخانه برده می شود.
2- قسمت تولید شکر خام
عصاره نیشکری که در آسیاب ها به دست می آید ابتدا وزن شده و سپس گرم می گردد تا با اضافه نمودن آب آهک تصفیه مقدماتی روی آن انجام می گیرد و پس از گدشتن از مراحلی به صورت شربت غلیظ در آید . سیروپ یا شیره غلیظ حاصله در دستگاه های پخت در خلأ غلیظ تر می شود تا به حد فوق اشباع برسد و آنگاه به وسیله پودر شکر به آن شوک داده می شود تا بلورهای شکر ظاهر گردد .
3-تولید شکر سفید
به منظور تصفیه شکر خام ابتدا آنرا در آب حل نموده و سپس مقداری آب آهک بدان افزوده می شود سپس این محلول از درون یک سری دستگاه های کربنات اسیون عبور داده شده و به آن گاز کربنیک اضافه می شود . در اثر واکنش گاز کربنیک و محلول آب آهک بلورهای کربنات کلسیم تشکیل و تقریبا قسمت عمده ای از ناخالصی ها ی موجود در محلول به این رسوبات جذب می گردد. پس از آن با استفاده از صافی پارچه ای این رسوبات از بقیه محلول جدا می شود
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 19صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله نیشکر
