شاخه مرجان نام کتابی است که با محوریت موضوعی «رمز پردازی حیوانات در مثنوی معنوی» نگاشته شده در 600 صفحه توسط نشر ثالث در سال 1386 منتشر و در دو فصل «واژه های اختصاصی» و «واژه های عمومی» تنظیم شده است.
در بخشی از مقدمه کتاب می خوانیم: وی (مولانا)تمام شخصیتهاها را، اعم از انسانی و حیوانی، به خدمت می گیرد تا حکایت لب شیرین معشوق خود بنماید. بیشه زار معنوی حجم عظیمی از حیوانات و مجموعه وسیعی از حیات وحش را دربر می گیرد که اگر بخواهیم بر اساس تقسیم بندی زیست شناسی این حیوانات را طبقه بندی نماییم، مشاهده می کنیم حیات وحش مولانا تقریباً شامل همه این طبقات می شود. مولانا نام حدود 81 حیوان را در مثنوی آورده است که از این میان خر، شیر و شتر دارای بیشترین بسامد حکایت ها و واژه هاست. با نگاهی کلی به حیات وحش مولانا در می یابیم که بیشترین حیوانات را پستانداران (34) و پرندگان (25) تشکیل می دهند و نغمه آواز مرغان و پرندگان جورواجور و رنگانگ حیات وحش مولانا را تحت شعاع خود قرار داده است. ما او را در کنار طیف وسیعی از این مرغان با خلق و خوهای مختلف و مشرب های گوناگون می بینیم؛ گویا وی سلیمانی است که زبان همه مرغان را می داند؛
لیک از معنی مرغان بی خبر
جز سلیمان قرآنی خوش نظر
و ترجمان حالات و روحیات آن ها است؛ او معتقد است که باید با مرغان به اندازه قوه درک و فهم و زبان اعتقاد و علایق شان سخن گفت؛
مرغ جبری را زبان جبر گو
مرغ پر اشکسته را از صبر گو
مرغ صابر را تو خوش دار و معاف
مرغ عنقا را بخوان اوصاف قاف
«حیوانات در بیشه زار معنوی با چهره های گوناگون و نمادهای متنوع جلوه گری می نمایند و شخصیت هر فرد ثابت نمی ماند؛ گاه حیوانی دارای برترین شخصیت هاست (باز نماد حضرت حق) و گاه منفورترین آن ها (باز نماد شیطان). برخی شخصیت های وی از چهره های تنفر آمیز فرهنگ عرفانی اوست و تنها در نقش منفی ظاهر می گردند (بوزینه، نسناس، زاغ، غراب، جعل، خوک، عنکبوت و ...) و برخی دیگر از چهره های محبوب مولانا و فقط در نقش مثبت جلوه گری می نمایند (آهو، مرجان، هما، سیمرغ، فاخته، بلبل، سمندر و ...) و عده ای هم گاه در چهره مثبت و گاه منفی (آهو، باز، شتر، شیر، فیل، گوسفند، طاووس، کبوتر، زنبور و ...) پدیدار می شوند.»
«آهو، باز، سیمرغ، شتر، فیل، مرجان و هما نماد حضرت حق واقع می شوند و باز، دیوچه، خر، خرگوش، خارپشت، شیر، سگ، مار، عنکبوت، صقر، غراب، کبک، گرگ، مگس، و گاو نماد شیطان و اژدها، خر، خرگوش، خفاش، دیوچه، زاغ، سگ، سوسمار، شتر، شیر، مار، موش، بره، کرم و گرگ نماد نفس نیز می گردند.»
«انسان مسخ شده به هیئت خر، بوزینه، نسناس و خوک در می آید و امیال نهفته در نهاد انسان به شکل سگ، باز و گربه جلوه می کند و اعمال انسان های گناه کار و بدنهاد در روز رستاخیز به صورت اژدها، خر، خوک، کژدم، گرگ و مار تجسم می یابد.
شاخه مرجان (رمزپردازی حیوانات درمثنوی)
