چکیده
قرن بیستـم در ابتدا و انتهای خود شاهد دو انقلاب در صحنه تولید بود. ظهور صنایع دارای تکنولوژی پیشرفته قرن بیست و یکم در سیستم جهانی ،تولید انبوه مبتنی بر شبکه که شکل غیر متمرکز و به شدت انعطاف پذیر سازمان های صنعتی را با اقتصاد های سنتی تولید در کارخانه هایی با مقیاس بزرگ از سراسر دنیا و فراتر از مرزها و ملیت ها، ترکیب می کند،تولید کنندگان پیمانکار را تبدیل به بازیگران مهمی در زنجیره تولید نموده است که نشان می دهد انقلاب دیگری در راه است.در سال های اخیر درصد زیادی از ارزش افزوده جهانی در تولید بدون کارخانه ایجاد شده است.در نظام تولیدبدون کارخانه به تولید محصولات دارای تنوع قطعات و مواد، بدون ایجاد کارخانه اقدام و فقط در موارد ضروری خطوط مونتاژ راهاندازی می گرددبه طوری که محصولات تولید شده از سه بعد مثلث بقا یعنی کیفیت ،بهای تمام شده و قیمت دارای مزایای رقابتی می باشند. یکی از صنایعی که به صورت بارزی از این شیوه تولید بهره گرفته است سیستم تولید قطعات نیمههادی میباشد. در این مقاله ضمن معرفی نظام تولید بدون کارخانه و شکل نوین زنجیره ارزش در این نظام، ارتباط و تناسب آن با حسابداری ناب مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به ویژگی این شیوه تولید و نقش سیستم اطلاعاتی ناب برای تصمیم گیری های استراتژیک،اهمیت سیستم گزارشگری مالی ناب در تدارک اطلاعات به موقع،مربوط و تعیین کننده برای مدیران نظام های تولید بدون کارخانه حیاتی است.
واژگان کلیدی: تولید بدون کارخانه،برون سپاری، نظام حسابداری ناب، سیستم اطلاعاتی حسابداری مدیریت.
استقرار حسابداری ناب در صنعت تولید بدون کارخانه
1. مقدمه
قرن بیستـم در ابتدا و انتهای خود شاهد دو انقلاب در صحنه تولید بود. انقلاب آغازین را پـس از جنـگ جهـانی اول هنـری فـورد و آلفرد اسلون پی ریـزی کردنـد که منجر به ظهور تولید انبوه و پایان عصر تولیـد صنعتـی (تولیـد دستی) شـد و انقـلاب پایانی توسـط تاایچی اهنو در شـرکت خودروسازی تویوتا صورت گرفت که با محـوریت حذف اتلاف، اتمام عصر تولید انبـوه و زایش تولیـد نـاب را در پی داشـت .ظهور صنایع دارای تکنولوژی پیشرفته قرن بیست و یکم در سیستم جهانی ،تولید انبوه مبتنی بر شبکه که شکل غیر متمرکز و به شدت انعطاف پذیر سازمان های صنعتی را با اقتصاد های سنتی تولید در کارخانه هایی با مقیاس بزرگ از سراسر دنیا و فراتر از مرزها و ملیت ها، ترکیب می کند،تولید کنندگان پیمانکار را تبدیل به بازیگران مهمی در زنجیره تولید نموده است امروزه کشورهای اروپایی و سایر کشورهای پیشرفته آغاز دو تغییر عمده را واقعا حس می کنند:
-جهانی سازی مبادلات که در حال حرکت با سرعتی است که صدها سال دیده نشده است.
-تغییر تکنولوژیکی که آنرا «اقتصاد مبتنی بر دانش» نامیده اند.
آنچه امروز می سنجیم دو نوع اصلی ساختار است که در سطوح مختلف برای پاسخگویی به این تغییرات بوجود آمده است.دنیا در حال دیدن ظهور «Fabless» یا «نظام تولید بدون کارخانه» است. اصطلاح «زنجیره تولید ارزش» یک مدل جدید را دنبال می کند: تولید محلی در یک مکان در یک نقطه جغرافیایی واحد یا ناحیه در حال جایگزینی بوسیله شبکه های تولید با یک پیمانکار شبکه های تولید ( یک پیمانکار هماهنگ کننده) ، پیمانکاران فرعی و عرضه کننده است. توسعه فن آوری اطلاعات بدین معناست که آنها می توانند در هر جایی از سیاره زمین قرار داشته باشند. شاید انقلاب سومی در راه است :نظام تولید بدون کارخانه، فراتر از مرزهای جغرافیایی و ملیت ها.
با چنین تجدید ساختار جدیدی درطی دهههای اخیر قبل از همه صنعت جهانی تولید قطعات نیمههادی تغییرات ساختاری چندی را به طور همزمان تجربه میکند. ساختار تقاضای بازار قبلا مبتنی بر رایانههای شخصی بود که هماکنون با ظهور و گسترش اینترنت و کانالهای ارتباطی جدید، ساختار تقاضای این صنعت با تغییرات و دگرگونیهای بسیاری مواجه شده و متنوعتر شده است. بالتبع ساختار فعالیتهای تولیدی نیز متناسب با تغییرات یاد شده تغییر کرده است. قبلا تمامی فعالیتهای تولیدی شامل طراحی و تولید قطعات نیمههادی مورد نیاز به صورت یکپارچه و در یک محل که دارای تخصص لازم بود تولید میشد اما شیوه تولید کنونی به صورت عمودی تخصصی شده است به طوریکه بسیاری از شرکتها در بخش طراحی و بازاریابی متخصص شدهاند و برخی دیگر از شرکت ها نیز در بخش تولید متخصص شدهاند. سرانجام اینکه تقاضا و تخصص بازار در مناطق جغرافیایی خاصی (از جمله مالزی، سنگاپور، چین و...) که قبلا نقش خاصی در صنعت جهانی ایفا نمینمودند، در حال رشد و توسعه میباشد.
به طور خلاصه هدف از سیستم تولید بدون کارخانه، استفاده بهینه از منابع تحقیقاتی و تولیدی با حداقل هزینه و سرمایهگذاری و ایجاد امکانات جدید است که نهایتا با ایجاد یک خط مونتاژ بتوان محصول مورد نیاز را تولید کرد. در اینصورت با عقد قراردادهای تحقیقاتی و تولیدی نسبت به تهیه مواد و ساخت قطعات در خارج از تشکیلات اقدام میشود. ازاینرو از طریق ایجاد سیستم تولید بدون کارخانه میتوان به نحو بهینه از تمامی امکانات و منابع تولید استفاده نموده و زمینه ارتقاء بهرهوری و توسعه اقتصادی و اجتماعی را فراهم نمود.
2- تولیدبدون کارخانه، مدل جدید کسب و کار
چالش شبکه های کنترل تولید انبوه در محیط جدید کسب و کار و در صنایع دارای تکنولوژی بالا در قرن بیست و یکم در سیستم جهانی یک تولید انبوه مبتنی بر شبکه را که شکل غیر متمرکز و به شدت انعطاف پذیر سازمان صنعتی را با اقتصاد های سنتی تولید در کارخانه های با مقیاس بزرگ ترکیب می کند،بدنبال داشته است.
تولید بدون کارخانه، شیوهای از تولید است که با بکارگیری آن بتوان نسبت به تولید محصولات دارای تنوع قطعات و مواد، بدون ایجاد کارخانه اقدام و فقط در موارد ضروری خطوط مونتاژ را راهاندازی کرد. این شیوه تولید از آن جهت که در آن هیچگونه کارخانهای ایجاد نمیشود، تولید بدون کارخانه نامیده میشود.
تولید کنندگان قراردادی بازیگران مهمی در زنجیره تولید شده اندبطوری که در حال حاضر در حدود 2 تا 15 درصد ارزش افزوده جهانی در تولید IT بوده است.این شرکت ها درآمد چند بیلیون دلاری دارند. تولید بدون کارخانه کشورهایی نظیر چین،هند ،مالزی و ... را به قطب های استراتژیک جهانی بدل ساخته است.به طوری که در دنیا توسعه سریع شبکه های پیمانکاری فرعی در تولید را ایجاد کرده است.بطور سنتی پیمانکاران فرعی شرکت های نسبتا کوچکی در مراکز high-tech بودند .جدول شماره 1 بزرگترین شرکت های دارای نظام تولید بدون کارخانه را در صنعت الکترونیک به همراه درآمد و کشور متبوع آنها طبقه بندی نموده است.
یک تولیدکننده قطعات بدون کارخانه از مهارت خاصی در طراحی و فروش سختافزارهایی که توسط قطعات نیمههادی تولیدشدهاند برخوردار است. این تولیدکننده نسبت به برونسپاری فعالیت مونتاژ به یک تولیدکننده متخصص قطعات نیمههادی که از آن به مونتاژگر نیمههادی یاد میشود اقدام نموده و از این طریق مزیتهای بسزایی را کسب مینماید.
تولید بدون کارخانه دارای تفاوت های محوری در مدل کسب و کار می باشد. درجدول زیر برخی از ابعاد مورد مقایسه ارائه شده است:
جدول2- تفاوت سیستم تولید با کارخانه و بدون کارخانه
ردیف موضوع تولید بدون کارخانه تولید با کارخانه
1 سرمایهگذاری خیلی کم خیلی زیاد
2 تعداد نیروی انسانی مورد نیاز خیلی کم خیلی زیاد
3 مدیریت کلی ساده پیچیده
4 تشکیلات کوچک بزرگ
5 امکان تغییر ظرفیت تولید خیلی زیاد خیلی کم
6 امکان تولید محصولات متنوع خیلی زیاد خیلی کم
7 کارگاه تولید قطعه ندارد یا خیلی مختصر دارد
8 واحد سفارش ساخت در خارج صنعت خیلی قوی ندارد یا خیلی کوچک است
9 واحد کنترل کیفی پراکنده و در کارخانجات طرف قرارداد ساخت متمرکزدرکارخانه
10 مطالعه کار ندارد یا فقط در مونتاژ دارد دارد
11 نیازبه فضا و زمین خیلی کم خیلی زیاد
12 نیاز به آب و برق و سوخت خیلی کم خیلی زیاد
13 نیاز به خطوط ارتباطی خیلی زیاد کم
14 نیاز به وسایط نقلیه خیلی زیاد کم
15 واحد طراحی و مهندسی خیلی قوی و بزرگ متوسط و کوچک
16 برنامهریزی تولید کلان و خارجی خرد و داخلی
17 کنترل شده خارج سازمانی وکلی داخل سازمان و جزئی
جودی شلتون در سال 1994 همراه با شش تن از روسای هیئت مدیره شرکتهای تولیدکننده بدون کارخانه اقدام به تاسیس انجمن تولیدکنندگان بدون کارخانه نیمههادیها (FSA) نمود تا بتواند مدل کسب وکار تولید بدون کارخانه را جهانی نماید. هماکنون این انجمن به مرکزیتی برای شرکتهای تولیدکننده بدون کارخانه تبدیل شده که دارای 500 عضو از شرکتهای تولیدکننده بدون کارخانه میباشد به طوری که در حال حاضر به ائتلاف جهانی تولیدکنندگان بدون کارخانه (GSA) تغییر نام داده است.
3- تاریخچه تولید بدون کارخانه
تا قبل از دهه 1980، صنعت تولید قطعات نیمههادی به صورت عمودی ادغام شده بود. به این معنا که شرکتهای تولیدکننده نیمههادیها از امکانات و تجهیزات متعلق به خودشان در زمینه تولید قطعات برخوردار بوده و فعالیتهای مونتاژ و تست قطعات را نیز خودشان انجام میدادند.
از آنجاییکه تولید قطعات توسط شرکتهای بزرگ بسیار پرهزینهتر از شرکتهای کوچک است لذا به صرفه بود تا شرکتهای بزرگ بخش تولید قطعات طراحی شده خود را به این شرکتهای کوچک واگذار نمایند تا اینکه خود با هزینههایی بالا به تولید نمامی قطعات اقدام نمایند.
این موضوع شروع حرکت به سمت مدل کسب و کار تولید بدون کارخانه به شمار میرفت. شرکتها اقدام به تولید مدارهای یکپارچه مینمودند بدون اینکه خودشان نیازی به ایجاد کارخانههای تولیدی داشته باشند. صنعت مونتاژ نیز به طور همزمان توسط آقای دکتر موریس چانگ با تاسیس شرکت سهامی عام تولید قطعات نیمههادی تایوان(TSMC) معرفی شد. این صنعت از این جهت به عنوان اساس مدل تولید بدون کارخانه به شمار میرفت که یک زنجیره ارزش تولیدی را برای شرکتهای نوآور و پیشرو در زمینه تولید بدون کارخانه ارائه مینمود.
مدل کسب و کار تولید بدون کارخانه در دهه 1980 معرفی شد و بلافاصله پس از ایجاد به عنوان ابزاری مناسب برای استفاده از فرصتها شناخته شد. در دهه 1990 نیز شرکتهایی نظیر Nvidia، Broadcom و Xilinx از موفقیتهای مالی بسیاری بهره بردند و همچنین شرکتهایی همچون Cyrix محصولاتی با قیمتهای رقابتی بسیار مناسب تولید و در نتیجه منافع بسیاری را برای مصرفکنندگان ایجاد وکمک قابلتوجهی را به رشد بازارهای جهانی نمودند. این موارد تا حدی بوده است که از سال 2007 میلادی به بعد، شیوه تولید بدون کارخانه به عنوان شیوه برتر و منتخب در صنعت تولید نیمههادیها محسوب خواهد شد.
زمانیکه انجمن تولیدکنندگان بدون کارخانه نیمههادیها (FSA) درسال 1994 تأسیس شد، تنها سه شرکت تولیدکننده بدون کارخانه (Adaptec، Cirrus Logic و Xilinx) در آن حصور داشتند که درآمد هر یک از آنها از 250 میلیون دلار فراتر نمیرفت اما هماکنون در سال 2007، ائتلاف جهانی تولیدکنندگان بدون کارخانه (GSA) دارای 10 شرکت مجزای تولیدکننده بدون کارخانه میباشد که هریک دارای درآمدی بیش از یک میلیارد دلار در سال میباشد.
با توجه به توصیفات ارائه شده راهبرد کلیدی یک نظام بدون کارخانه برون سپاری می باشد.دامنه این برون سپاری از طراحی و بازاریابی محصول تا همه قطعات و مواد اولیه آن و در نهایت حتی برون سپاری فعالیت های غیر استراتژیک سازمان بدون کارخانه که مستقیما با تولید و توزیع محصول رابطه ندارد مانند سیستم مالی،حسابداری و اداری سازمان را در بر می گیرد. برون سپاری جهانی را می توان به عنوان پیامد ناگریز جهانی سازی کسب و کار پارادایم جدید تولید بدون کارخانه دانست که سازمان را تبدیل به شبکه ای از فعالیت ها می سازد که الزاما در یک مکان جغرافیایی واحد گرد نیامده اند. چنین سازمانی دامنه ای به وسعت سیاره زمین دارد.در ادامه مقاله به تشریح پارادایم برون سپاری در قالب یک سازمان بدون کارخانه پرداخته می شود.
4- نظام حسابداری ناب، ابزاری مناسب برای گزارشگری در تولید بدون کارخانه
با توصیف مزیت های رقابتی سیستم بدون کارخانه ،مدیریت شرکت بدون کارخانه با استفاده از ERP سنتی غیر ممکن است این شرکت ها به یک تولید ناب و سیستم های حسابداری که به طور ویژه برای نیاز های صنعت بدون کارخانه طراحی شده باشد نیاز دارند.این گونه شرکت ها برای زنجیره تامین و تولید به مدیریت سیستم انعطاف پذیر ( FSM)نیاز دارند. این سیستم ها را مدیریت تولید ناب به راحتی فراهم می سازد. گرچه زادگاه تولید ناب، شرکت تویوتا در ژاپن است، اما امروزه سیستمی جهانی تلقی می شود. در دهه 1930 طی بازدیدی که از شرکت اتومبیل سازی فورد توسط مسئولین شرکت تویوتا به عمل آمد به این نتیجه رسیدند که اصول تولید انبوه قابلیت پیاده سازی در ژاپن را ندارد زیرا این سیستم پر از اتلاف است. بر این مبنا، آنها شیوه جدیدی را که بعدها « ناب » نام گرفت ایجاد کردند.
انجمن ملی استاندارد و فناوری در وزارت بازرگانی آمریکا تولید ناب را اینگونه تعریف کرده است: «یک راه حل نظاممند برای شناسایی و از بین بردن اتلافها ( فعالیتهایی که دارای ارزش افزوده نیستند) ، از طریق بهبود مستمر و به جریان انداختن تولید درست در هنگامی که مشتری به آن نیاز دارد.این فلسفه تولیدی در پی کمال و بی نقص کردن سیستم های تولیدی است. این سیستم تولید از این رو ناب نامیده می شود که در مقایسه با تولید انبوه همه چیز را به میزان کمتر مورد استفاده قرار می دهد. اصول تولید ناب اهداف نامحدودی را برای سیستم در نظر می گیرد: نزول پیوسته قیمت تمام شده، به صفر رساندن ضایعات و تنوع بی پایان محصولات. این شیوه از فلسفه بهبود مستمر استفاده می کند و با بهره گیری از فرهنگ کار تیمی سعی در تحلیل اتلافهای موجود در فرایند تولید و حذف آن ها دارد. از ویژگیهای چنین سیستمی کاهش زمان تولید، کارایی بهتر پرسنل، کیفیت بالاتر، عمر بیشتر ماشین آلات و کاهش در سطح موجودی و هزینه های سربار است.تولید ناب مانند هر پارادایم دیگر نیازمند استراتژی برای پیاده سازی است و یکی از این استراتژی ها حسابداری ناب است.استراتژی ناب الگوی هزینه یابی نوینی را به حرفه حسابداری معرفی نموده تا ویژگی های پیچیده محیط ناب را ساده و قابل درک نماید و این الگوی جدید، هزینه یابی جریان ارزش می باشد.بنابراین جهت حرکت به سوی تولید ناب ابزار مورد نیاز آن یعنی حسابداری ناب باید فراهم گردد.
4-1- اصول بنیادین تفکر ناب
تفکر ناب را میتوان در پنج اصل خلاصه نمود.که همه این اصول با حذف اتلاف مرتبط است. این پنج اصل عبارتند از:
1 – تعیین ارزش محصول ازدیدگاه مشتری(value)
2 – شناسایی جریان ارزش محصول(value stream):جریان ارزش کلیه اعمال ضروری برای ارائه یک محصول جدید ( از ایده تا ورود به بازار) ، مدیریت اطلاعات ( از سفارش گیری تا تحویل محصول) ، تبدیل فیزیکی ( از مواد اولیه تا محصول نهایی)است.
3 – ایجاد حرکت بدون وقفه در این ارزش(flow)
4 – ایجاد امکان کشش در زنجیره(pull):ساخت آن چیزی که مشتری نیاز دارد و سفارش می دهد و امکان دادن به مشتری تا بتواند این ارزش را از تولید کننده بیرون بکشد.
5 – تعقیب کمال (perfection): به کمک شفافیت و بهبود مستمر(کایزن)
اﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ ﺷﻴﻮﻩ اﯼ را ﻓﺮاهم ﻣﻲ کنــﺪ که از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ کمتر ، ﺗﺠﻬﻴﺰات کمتر ، زﻣﺎن کمتر و ﻓﻀﺎﯼ کمتر ، ﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ها دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ. بنابراین در صنعت بدون کارخانه حذف فعالیت های فاقد ارزش منجر به ایجاد نیاز برای سیستم گزارشگری مالی ناب می شود.
4-2- اصول عملیات و ابزارهای حسابداری ناب
در حسابداری ناب سیستم های حسابداری باید خودشان ناب باشند. در واقع، عملیات حسابداری ناب، مانند موجودی ها برای تولید ناب هستند که باید تا حد ممکن کاهش یابد.همه عملیات اتلاف هستند و باید بطور سیستماتیک حذف گردند.بنابراین همانطور که در تولید ناب می بایست با حداقل کردن موجودی ها اتلاف را کاهش داد در حسابداری ناب که از ابزارهای تولید ناب است با حداقل کردن عملیات حسابداری باید به سوی ناب شدن فرایندهای حسابداری حرکت نمود.
گزارشگری استثنا از ابزار های حسابداری ناب است. در گزارشگری استثنا فرض بر این است که فرایندها بطور صحیح کار می کنند و تنها هنگاهی که بخشی از آن اشتباه باشد، گزارش می شود. بجای درآمد، نتایج فرایندها گزارش می شود. یک مثال این رویکرد گزارشگری مواد خام و گاهی اوقات دستمزد می باشد.موجودی کالای در جریان ساخت مانند موجودی کالا کاهش می یابد و به خودی خود اینها حجم عملیات حسابداری را کاهش می دهدو تنها گزارشگری استثنا اتخاذ می گردد.برای پشتیبانی از تولید ناب اصول عملیات و ابزارهای حسابداری ناب دارای چند اصل به شرح زیر می باشند :
الف – ناب و حسابداری ساده واحد تجاری
این اصل را می توان به عنوان " بکاربردن روش های ناب برای فرایندهای حسابداری " بیان کرد.برخی فرایندهای حسابداری شامل" مودای نوع اول " ،اتلافی که در زمان فعلی نمی توان حذف نمود، هستند. اما اغلب فرایندهای حسابداری مودای نوع دوم هستند " اتلافی که می توان حذف نمود" . حذف مستمر اتلاف از فرایندهای عملیات گزارشات و روش های حسابداری در سراسر سازمان می باشد.
ب - فرایندهای حسابداری که از تغییر ناب پشتیبانی می کنند.
گزارشات و روش های حسابداری ناب بطور فعالانه از تغییر ناب پشتیبانی می کنند. این اطلاعات منجر به بهبود مستمر می شوند گزارشگری مالی و غیر مالی جریان ارزش کلی، نه تک تک محصولات، کارها یا سفارشات یا فرایندها را منعکس می سازد.حسابداری ناب بر ارزیابی و درک ارزش ایجاد شده برای مشتریان تمرکز می کند و این اطلاعات را برای روابط مشتری، طراحی محصول، قیمت گذاری محصول و بهبود ناب استفاده می کند.
ج – ارتباط به موقع و روشن اطلاعات
حسابداری ناب گزارش های مالی را فراهم می سازد که برای هر کس در شرکت قابل درک است.صورت های سود و زیان به زبان ساده هستند و اطلاعات به روشی بیان می شوند که خیلی هم پیچیده تر از بودجه خانوادگی نیست. کاربرد صورت های سود و زیان به زبان ساده و روان آسان است، زیرا شامل اطلاعات گمراه کننده مربوط به هزینه های استاندارد نیست.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 13 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله استقرار حسابداری ناب در صنعت تولید بدون کارخانه