جغرافیا دانش گرانمایه ای است که ریشه در اولین هسته های کانون بشری دارد و از ظهور علمی آن بیش از هزاران سال می گذرد . تشکیل علمی این رشته به جهد دانشمندان اسلامی بسی مدیون است .
بزرگان علوم هیات ، ریاضیات و هندسه اسلامی در زمره اولین کسانی هستند که علاقه بارز علمی خود را به کشف حقایق مربوط به کره زمین اندازه ، شکل ، حرکات ، روابط آن به منظومه شمسی و اکتشاف نواحی ابراز داشته اند و بحق از پیشگامان تکامل این علم بوده اند که ازآن جمله میتوان به مفاخری همانند ابن خلدون و ابن حوقل و مسعودی و... اشاره کرد.
با انقلاب صنعتی غرب ، کانون علم جغرافیا از ممالک اسلامی به دول اروپایی تغییر جهت داد و علم جغرافیا و کاربرد آن همزمان با شروع بهره کشیهای استعماری بیشتر مورد توجه دانشمندان غربی قرار گرفت و استفاده از کاربردهای جغرافیایی را به دولتها و سازمانهای بزرگ اقتصادی توصیه کرد تا از آن در توسعه اقتصادی – سیاسی کشورها و اداره امپراطوریها بهره گیری شود. تا کنون تعاریف ارائه شده از علم جغرافیا – فلسفه و اندیشه جغرافیا و کاربرد آن نیز از سوی جغرافیدا نان غربی بوده و عمدتا مبتنی بر یک سلسله مبانی و تفکرات غیر دینی و حتی استعماری بوده است و آنچه در مجامع علمی و دانشگاهی داخلی نیز آموخته می شود بر اساس همین تئوریها و تفکرات می باشد چنانچه بزرگانی همانند استاد ارجمند مرحوم دکتر عباس سعیدی رضوانی ویا دکتر حسین شکوهی به برخی مباحث اسلامی و عناصر دینی پرداخته اند ولی بر پایه مبانی دینی نبوده است .
متاسفانه علم جغرافیا در عرصه بازنگری و اسلامی شدن علوم کمترین بهره را برده و تاکنون کسی جغرافیا را بر پایه مبانی اصول فلسفی اسلامی بنا ننهاده است .
نگارنده متعقد است در نظام جمهوری اسلامی که پایه های آن بر مبنای ارزشهای دینی و معارف قرانی است ضرورت دارد در این زمینه علم جغرافیا نیز همانند سایر علوم در حوزه معرفتی بازنگری و بازخوانی شده و تعاریف جدید مبتنی بر اصول اسلامی و معارف غنی توحیدی که ریشه در فرهنگ کهن و تاریخ دیرینه ایران اسلامی دارد ، ارائه شود
لذا اینجانب ضرورت طرح « مکتب جغرافیای اسلامی» را مطرح می کنم.
بدیهی است این مساله به معنای نفی تمام یافته ها و تئوریهای علمی آنان نیست بلکه اصطلاح و بازتعریف آن جایگاه به علم جغرافیا از زاویه دریچه مبانی غنی اسلامی و برآمده از متن اصیل قران کریم ضروری می نماید.
از جمله متمایززات کلیدی این دو مکتب را می توان دو نگرش آنان به انسان مطرح کرد اگرچه در تعریف علم جغرافیا رابطه انسان در محیط است ولی فلسفه غرب در ساختار معرفتی انسان به خطا رفته و انسان را موجودی تک بعدی فرض می کند و از جنبه های روحی می توان نیاز او قابلیتهای روحانی آن غافل شده است و اثر معنویت اخلاق و مذهب را بر محیط از حوزه قلمرو مطالعاتی خویش خارج ساخته و در رابطه با علم جغرافیا و جغرافیای علمی این نکته را مورد توجه قرار نداده است.
نکته اساسی دیگر در تفاوت بنیادین میان مکتب جغرافیای اسلامی با سایر مکاتب جغرافیایی در هدف آن است در مکتب جغرافیای اسلامی دانش جغرافیا را خدمت به خلق خدا و ایجاد جامعه توحیدی و در جهت خلق البلد الطیب میداند و حال آنکه در غرب علم جغرافیا سالیان سال است که در خدمت استعمار و بهره کشی های اقتصادی – تبعیضات نژادی - برتری جویی – منفعت طلبی یک فرد یا یک گروه خاص بوده و در این مسیر چه زیانهای جبران ناپذیری که به منابع طبیعی و سرمایه های خدادادی و تخریب اراضی و مآلا آسیب هایی که به بشریت وارد آورده است.
در فرهنگ اسلامی خداوند متعال حق اختیار واجازه تصرف در طبیعت را به انسان داده است و قائل به جبر جغرافیایی نیست و در آیات متعدد چنین بیان می کند ”و سخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعا منه“ «ما آنچه در آسمانها و زمینها ست در تسخیر و خدمت شما (انسانها) قراردادیم » ولی در قبال این اختیار دخل و تصرف مسئولیت و هدف آنرا نیز بیان می فرماید و عنوان می کند این نعمت ها در جهت بندگی – عبودیت –وحدانیت و سپاسگزاری با رعایت عدالت ، انصاف و پرهیز از اسراف و برتری جویی بهره گیری شود.
و درقبال افرادیکه پس از بهره گیری از این نعمت های بی شمار در جهت ستم و کفران نعمت عمل می کنند بشدت مذمت و تقبیح می کند این چنین مدلی از توسعه و تعریفی از علم جغرافیاست که سعادت بشری و نجات ابدی و احترام به حقوق افراد را تضمین می کند اگرچه معتقدم دامنه این بحث بسیار عمیق گسترده است و بضاعت مزجاه حقیر نیز یارای ایفای حق مطلب را ندارد و لی رجاء واثق دارم طرح این موضوع گشایش بابی خواهد بود در جهت ارائه الگوی جدید و عرضه «مکتب جغرافیای اسلامی» به جهان علمی و جهانی تشنه معارف الهی – اسلامی .
سیری براندیشه های اسلامی:
تعریف اسلام :
«الاسلام هو التسلیم و التسلیم هو الیقین و الیقین هو التصدیق و التصدیق هو الاداء و الاداء هو العمل...»
شامل 46 اسلاید powerpoint
دانلود پاوریوینت مکتب جغرافیای اسلامی
