ایران را تمدنی است ریشه دار، در اعماق اعصار و قرون پیش از تاریخ که تاکنون برجای مانده است. اما آنچه را که امروز ایران مینامیم، سرزمینی است پهناور و متنوع از اقوام و فرهنگ و طبیعت و در برگیرنده بیش از 125000 نقطه سکونتگاهی که در گذر از فراز و نشیب تاریخ قریب به نیم آنها تخریب و تخلیه شده و قریب 68122 پارچه آبادی از آن باقی مانده است که آن هم برخی فصلی و برخی دائمی بهره برداری می‌شود.
یکی از این سکونتگاههای با ارزش و دارای سابقه تاریخی و کالبد و فضای ارزشمند وغنی روستای کنگ یکی از ییلاقات اطراف مشهد می‌باشد .
روستایی با ارزش که تاکنون مورد بی توجهی قرار گرفته است و در طی تاریخ صدمات جبران ناپذیری به آن وارد شده است .
روستای کنگ ، یکی از سکونتگاههایی که با الهام گرفتن از طبیعت و با تسلیم و ستیز با طبیعت در طی قرنها و بر اساس نیاز مردمان این سکونتگاه رفته رفته رشد کرده و در هر گام بازیهای زیبایی در تعریف فضا از خود ارائه کرده است ، بازیها و درسهایی از فضا سازی هایی که شاید نمونه توصیفی آن را تنها در تعداد محدودی از کتابهای شهرسازی و معماری می توان یافت . فضاهایی که نمونه هایی از آن را حتی در شهر های پیشرفته و مدرن هم نمی توان دید . شاید اگر در جمله ای بخواهیم فضاهای خاص روستای کنگ را توصیف کنیم تنها باید گفت که:
کنگ موزه کالبدهای آموزنده در تفسیر فضاست .
نوع تفکیک فضاها و تقسیم آنها ، نوع قرار گیری توده ها ـ مصالح بکار رفته در ساخت و ساز حرکت از کل به جز ء و از جزء به کل ـ سیالیت فضایی درون منظر کلی روستا و غیره و غیره همگی نیاز به کار کارشناسی و نقد نقادانه دقیقی دارد تا بتواند حق مطلب را در توصیف فضاهای این شاهکار معماری ادا کند . بطوریکه گاهی احساس می شود در نقد فضا توسط نقشه ـ اسکیس و کلام این کار به طور کامل انجام نمی شود .
پروژه حاضر ، با هدف شناخت دقیق و ساختاری بافت و ریز فضاهای آن آغاز گردید. با توجه به حجم بالای مطالب و نیاز به نقد دقیق فضاها ، سعی می شود این شناخت برروی یک هکتار از محدوده مرکزی و قدیمی بافت صورت گیرد و در این یک هکتار مرکزی بافت شناخت به صورت خیلی دقیق و برداشت الگوی واحد های مسکونی ـ و فضاهای همسایگی ـ نحوه تفکیک فضاها ـ نوع مصالح بکار رفته ـ نوع ساخت و ساز با توجه به الگوهای معماری سنتی کسب گردد تا بدین طریق بتوان به یک الگو برداری دقیق در مورد بافت روستای مورد نظر دست یافت . پاره ای از مطالعات به شناخت کلی تر در مورد روستا می پردازد و به توصیف و ارائه نقشه هایی در مورد مالکیت ـ کاربری ها ـ معابر ـ جهت توسعه بافت ـ محله بندی ها و ... می پردازد . امید است پروژه حاضر بتواند راه شناخت کالبد های غنی و استواری همانند کنگ را بیش از پیش هموار سازد تا بدین طریق بتوان علاوه بر درس گرفتن از نوع فضا سازی های این عناصر ارزشمند ، راهی در جهت حفظ و اعتلای وضعیت فعلی این سکونتگاهها نیز باشد .
روستاها و سکونتگاههایی که علی رغم دارا بودن تاریخی استوار و مستند و کالبدی غنی و آموزنده و در خور توجه به سبب بی توجهی و دارا بودن مشکلات اقتصادی زیاد ساکنین رها شده و هر روز بیش از روز گذشته در معرض آسیب ها و تخریب ها قرار می گیرد . همانگونه که این وضعیت در مورد روستای مورد نظر صورت گرفته است
در پروژه حاضر سعی گردیده است نوع زندگی و آداب و سنن رایج در روستا در کنار شناخت ویژگیهای کالبدی آن مورد بررسی قرار گیرد . اما شناخت یک چنین کالبد ارزشمندی نیازمند مطالعات بسیار مفصل تر از پروژه حاضر دارد . از اینرو امید است که همچنان مطالعات در زمینه بافت شناسی و مردم شناسی روستا در پروژه های مشابه دنبال شود .
وجه تسمیه روستای کنگ
کنگ در لغت دو نوع معنا دارد:
1ـ در لغت نامه های معروف به معنی « پرنده ای قوی پنجه که در مناطق کوهستانی زندگی می کند» مثل شاهین .
2ـ در معانی که سینه به سینه گشته است به معنای « دژ مستحکم » که احتمالاً به سبب موقعیت استراتژیک تپه های این منطقه این نامگذاری صورت گرفته است
روستای کنگ در28 کیلومتری غرب مشهد و در 19 ,36عرض و ً13 ُ59 طول جغرافیایی واقع شده است . این روستا جزء دهستان طرقبه از بخش طرقبه و از توابع شهرستان مشهد می باشد . مقر روستای کنگ بر روی یکی از دامنه های شمال شرقی ارتفاعات بینالود و در جوار دره رودخانه کنگ می باشد . این روستا آخرین روستا در محور دره رودخانه کنگ بوده و از طریق یک جاده آسفالته به روستای نقندر و سپس شهر طرقبه و از آنجا به شهر مشهد مرتبط می شود . دو جاده خاکی و کوهستانی نیز روستای کنگ را به روستاهای زشک و جاغرق که در دو دره به موازات با دره کنگ قرار دارند متصل می کند .
2ـ1ـ1ـ تقسیمات کشوری :
در وضعیت کنونی روستای کنگ جزء دهستان طرقبه از بخش طرقبه و از توابع شهرستان مشهد می باشد. که در نقشه تقسیمات کشوری این محدوده مشاهده می گردد.
لازم به ذکر است که بر اساس فرهنگ آبادی ها ، تا سال 1365 روستای کنگ جزء دهستان شاندیز از بخش طرقبه بوده است . تا سال 1365، مشهد دارای بخشهای ، « کلات – چناران – مرکزی- طرقبه – احمد آباد – فریمان و سرخس » بوده است . که بخش طرقبه خود دارای دهستانهای « طرقبه – شاندیز – گلمکان و اردمه » بوده و روستاهایی همچون ابرده – زشک و کنگ زیر مجموعه دهستان شاندیز از بخش طرقبه بوده اند.3-1-1- ویژگیهای طبیعی منطقه :
1-3-1-1- اقلیم :
به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی منطقه (وضعیت دره ای) و به دلیل وجود کوههای مرتفع و درختان فراوان وعدم وزش بادهای خشک، از آب و هوای معتدلی برخوردار است .
همچنین به دلیل اختلاف ارتفاعی که بین منطقه مورد بررسی و شهر مشهد وجود دارد، معدل درجه حرارت روزانه 4-3 درجه سانتیگراد پائین تر از معمول درجة حرارت روزانه مشهد می‌باشد .
1-1-3-1-1- جهت وزش بادها :
سه جریان هوایی منطقه کنگ را تحت تأثیر خود قرار میدهند:
جریان هوایی جنوب غربی زمستانه با رطوبت نسبتاً زیاد .که در اصطلاح محلی به این باد باد سیاه یا باد سرد گویند و چون از سمت قبله می آید مردم معتقدند که اگر از این سمت باد بیاید هوا سرد می شود.
جریان هوایی شمال شرقی تابستانی که از سمت ارتفاعات بینالود می وزند .
جریان هوایی شمال شرقی زمستانه که با خود سوز و سرما را به همراه می آورد .
2-1-3-1-1- تابش خورشید:
با توجه به موقعیت قرار گیری « کوه روخی » ( کوهی که روستا بر دامنه آن قرار گرفته است )و با توجه به جهت تابش خورشید ، می توان نتیجه گرفت که بافت کالبدی روستا در دامنه تپه ای قرار گرفته است که دارای بهترین جهت نورگیری برای واحدهای زیستی می باشد.
پس از بررسی کل بافت مشاهده شده است که جهت گیری ریزدانه های بافت در جهت جنوب شرقی تا جنوب غربی است که این موضوع با توجه به هماهنگی با بستر و شیب کوه و همچنین نورگیری مناسب واحد ها می باشد.
نحوة استقرار مساکن با توجه به اقلیم و جهت باد و همچنین بهره گیری از تابش خورشید در فصول سرد سال محوری که در راستای شمال شرقی ـ جنوب غربی گسترش دارد تعیین می گردد.میزان انحراف بین 15 تا 25 درجه به سمت جنوب غربی مطلوب می‌باشد.
-3-1- 1- زمین شناسی و توپوگرافی منطقه کنگ :
روستای کنگ در دامنه شمال شرقی رشته کوه بینالود ودر ارتفاع 1800 متری از سطح دریا استقرار یافته است . رشته کوه بینالود یکی از ارتفاعات مهم شمال خراسان است که با جهت شمال غربی – جنوب شرقی در غرب دره رودخانه کشف رود یا دشت مشهد قرار دارد . ارتفاع متوسط این رشته کوه در حدود 2500 متر می باشد و بلندترین قله آن معروف به شیرباد نزدیک به3300 متر ارتفاع دارد .
کوه روخی که روستای کنگ در دامنه آن جای گرفته یک از ارتفاعات رشته کوه بینالود است که بیش از 2000 متر ( 2018 متر ) ارتفاع دارد و خط الرأس آن حوزه آبریز رودخانه کنگ را از رودخانه زشک جدا می کند . همین خط الراس اکنون به عنوان مرز سیاسی دهستان طرقبه و دهستان شاندیز در نظر گرفته شده است . کوه تیغ میان به دلیل قرار گیری بین دو رودخانه کنگ و رودخانه خشک به این نام خوانده می شود و در بلندترین بخش خود 2569 متر ارتفاع دارد .
شیب عمومی منطقه ، جنوب غربی – شمال شرقی است که سوگیری رودخانه های منطقه و از جمله رودخانه کنگ به خوبی آنرا نشان میدهد . به طور کلی منطقه پیرامون روستای کنگ شامل مجموعه ای از ارتفاعات و دره هایی با شیب تند است که تأثیر خود را بر ساخت و عملکرد سکونتگاههای انسانی و شیوه معیشت آنها بر جای گذاشته است .
میزان شیب عمومی منطقه حدود 7 در صد است که در نقاط مختلف بسیار متفاوت می باشد . به عنوان مثال شیب عمومی غرب روستای کنگ تا 20 در صد نیز می رسد . حال آنکه شیب درة بین کنگ و روستای نقندر ، با فاصلة 5/7 کیلومتر و اختلاف ارتفاع 400 متر ،نزدیک به 5 در صد می باشد .
میانگین شیب بستر روستای کنگ به مراتب بیش از شیب عمومی منطقه استقرار است . دلیل این مسئله استقرار روستا بر دامنه پر شیب یک تپه است . جهت شیب عمومی این بستر از شمال غرب به جنوب شرق است . بافت کالبدی روستا به حوزه هایی تقسیم شده است که دارای میزان شیب متفاوتی هستند . در حوزه هایی میزان شیب تا حدود 45 درصد نیز می رسد .
در بین گذرهای اصلی روستا دو گذر آبگینون ( گذر مسجد جامع ) و (گذر سر کمر( که تقریباً عمود بر خطوط تراز تپه احداث شده اند ، شیب بیشتری دارند . میزان شیب گذر اول در نقاطی تا حدود 40 در صد و میزان شیب گذر دوم تا حدود 30 در صد می رسد . این در حالی است که شیب معابر اصلی دیگر که تقریباً به موازات خطوط تراز احداث شده اند به مراتب کمتر است . حداقل این شیب نزدیک به صفر و حداکثر آن ، با کنار گذاشتن یکی دو استثناء ، در حدود 15 در صد است . در مجموع میانگین شیب شمال غربی به جنوب شرقی روستا در حدود 35 در صد و میانگین شیب شمال شرق به جنوب غرب آن حدود 7 در صد است . این در حالی است که شیب سطوح دیگر تپه استقرار در نقاطی بسیار بیش از شیب بافت کالبدی است . از جمله می توان به جداره جنوبی تپه اشاره نمود که شیب آن در حوزه هایی به بیش از 80 در صد می رسد .
شامل بخشهای:
-1- معرفی اجمالی منطقه
1-1-1- موقعیت جغرافیایی.
2-1-1- تقسیمات کشوری .
3-1-1- ویژگیهای طبیعی منطقه .
1-3-1-1- اقلیم.
2-3-1-1- زمین شناسی و توپوگرافی منطقه.
3-3-1-1- خاک و پوشش گیاهی منطقه.
4-1-1- ویژگیهای انسانی منطقه.
1-4-1-1- تعداد و توزیع جمعیت.
2-4-1-1- بررسی تحولات جمعیتی.
3-4-1-1- ترکیب سنی و جنسی جمعیت.
4-4-1-1- روند مهاجرت.
5-4-1-1- سطح سواد و آموزش.
6-4-1-1- وضعیت فعالیت و اشتغال.
5-1-1- ویژگیهای اقتصادی روستای کنگ.
6-1-1- ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی.
«فصل دوم شناخت کالبدی روستای کنگ»
الف – شناخت بافت
1-2- شناخت ساختاری بافت
1-1-2-تعیین کاربریهای بافت و سرانه ها.
2-1-2- تعیین مالکیت اراضی.
3-1-2- تعیین کیفیت ابنیه موجود.
4-1-2- تعیین جهت توسعه بافت روستا.
5-1-2- تعیین هسته اولیه و جهت توسعه بافت.
6-1-2- تعیین محدوده عرفی و کالبدی و محدوده دارای بافت باارزش.
7-1-2- محله بندی روستا.
2-2- تحلیل ویژگیهای فضایی بافت :
1-2-2- شناخت علل پیدایش روستا و بررسی عوامل تاثیرگذار در شکل گیری بافت.
2-2-2- هماهنگی بافت با بستر طبیعی .
3-2-2- یکپارچگی بافت .
1-3-2-2- احجام یک شکل و یک اندازه .
2-3-2-2- معماری مونوکروم.
ب – شناخت معابر
3-2- شناخت ساختاری معابر
1-3-2-شناخت مسیرهای درون و بیرون بافت.
2-3-2- درجه بندی معابر درون بافت.
3-3-2- تعیین میزان و درصد شیب معابر.
4-3-2- بررسی طول و عرض معابر.
5-3-2- بررسی گره ها در معابر.
6-3-2- برداشت سیما و جداره معابر.
7-3-2- تعیین میزان محصوریت در معابر.
8-3-2- بررسی ویژگیهای کف معابر.
4-2- تحلیل ویژگیهای فضایی معابر
1-4-2- کادر کردن محیط پیرامون (آسمان و بستر کوه ).
2-4-2- حضور تک درختها در معابر.
3-4-2- تنالیته های تیره و روشن معابر.
4-4-2- گشودگیهای فضایی در مقابل معابر خطی.
5-4-2- نشانه ها در معابر.
ج – شناخت واحدهای همسایگی :
5-2- برداشت ساختاری واحدهای همسایگی
1-5-2-برداشت مدارک معماری واحدهای همسایگی
2-5-2- بررسی نحوه ارتباط بین واحدهای همسایگی و فضای عمومی
3-5-2- بررسی نحوه ارتباط بین واحدها با فضای همسایگی.
د – شناخت تک بناها :
7-2- برداشت ساختاری تک بناها
1-7-2- برداشت ساختاری واحدهای مسکونی در بافت.
1-1-7-2-برداشت مدارک معماری واحدهای مسکونی.
2-1-7-2- برداشت دیتایلهای موجود در مسکن.
2-7-2- برداشت ساختاری فضاهای مذهبی.
3-7-2- برداشت ساختاری فضاهای بهداشتی درمانی حمام
شامل 89 صفحه فایل صخقی قابل ویرایش
دانلود تحقیق شناخت دقیق و ساختاری بافت و ریز فضاهای روستای کنگ یکی
