مقدمه:
در طی تاریخ، دره های رودخانه ها مملو از جمعیت شده اند ولی انسان ها همچنان با بلایایی نظیر سیل و فرسایش رودخانه ای روبه رو هستند. این پهنه ها بنا به دلایلی بسیار توسعه یافته اند در نواحی کوهستانی و تپه ای دره های رودخانه ها اغلب تنها سرزمینهای مسطح موجود برای توسعه بزرگراه ها و راه های آهن به شمار می روند. انسان ها از زمینهای حاصلخیز جلگه های سیلابی رودخانه ها که محلهای مناسبی برای کشاورزی هستند استفاده می کنند رودخانه ها آب آشامیدنی کافی و فراوان برای مصرف انسان، جانوران اهلی و آبیاری زمین ها و دیگر استفاده های انسان در صنعت راهم می کند. موفقیت در حمل آب، دلیل دیگری برای توسعه دره رودخانه هاست. حمل کالا از راه رودخانه روش کم هزینه ای است که بین سواحل داخلی قاره ها رواج دارد.
در اغلب سالهای گذشته حدود 70٪ اعتبارات سالانه طرح کاهش اثرات بلایای طبیعی و ستاد حوادث غیرمترقبه صرف جبران خسارات ناشی از سیل شده است. ضمن اینکه باید توجه داشت به دلیل بهبود روشهای ساخت و ساز و رعایت ضوابط و مقررات، ایمنی سازه ها و تأسیسات در مقابل خطراتی چون زلزله افزایش می یابد. ولی متأسفانه روند طبیعی توسعه در کشورهایی نظیر ایران باعث تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شده و خسارات سیل مرتباً افزایش می یابد.
تعریف سیل:
سیل در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت های حاشیه رودخانه ها می باشد که می تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تأسیسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد در مواردی نیز سیل می تواند ناشی از افزایش سطح آب دریاچه و یا دریا باشد که در این موارد جریان بادهای شدید تأثیر زیادی خواهد داشت.
علل وقوع سیل:
جریان سیل به طور عمده ناشی از جریانات سطحی که حاصل از خصوصیات بارندگی و حوضه آبریز می باشد که در این میان تأثیر پوشش گیاهی و خاک در وقوع آن نقش بسزایی دارد مهمترین علل جریان سیل را می توان به صورت زیر بیان نمود:
1- بارش شدید در حوزه های کوچک کوهستانی اغلب باعث بروز سیل می گردد که این نوع سیلاب ها ناشی از رگبارهای تند و کوتاه مدت می باشد.
2- بارش نسبتاً شدید و طولانی مدت در حوزه هایی با مساحت زیاد که اغلب در جنوب کشور اتفاق افتاده است.
3- بالا آمدن سطح دریاچه مانند هامون و خزر
4- بارش باران همراه برف که باعث بروز سیل در مناطقی که دارای رژیم بارانی و برفی می شود.
5- ذوب برف در اثر افزایش ناگهانی دما (عامل سیل در حوزه سد بوکان در سال 72)
6- بالا آمدن سطح آب زیرزمینی که ناشی از نفوذ مقادیر زیاد آب در آبخوان ها بوده که در نقاط پست باعث غرقابی شدن در منطقه می گردد مانند آنچه در جنوب شهر تهران در هنگام بارش های شدید اتفاق می افتد.
7- گرفتگی مسیر جریان آب، ناشی از ریختن زباله به داخل مسیل ها و رودخانه ها و یا از بین بردن کامل مسیل ها
8- احداث سازه های نا مناسب در مسیر جریان آب
9- رانش زمین در حاشیه رودخانه ها و ایجاد دریاچه های موقت و سپس شکستن ناگهانی آنها و ایجاد سیل در منطقه
10- شکستن سدها
11- مدیریت ناصحیح سدها و رها سازی ناگهانی آب
12- تجاوز به حریم بستر رودخانه ها از طریق ایجاد اعیانی و غرس درخت توسط اشخاص کنترل سیلاب
تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شده و خسارات سیل مرتباً افزایش می یابد. رشد 250 درصدی حسارات ناشی از سیل کشور در دهه گذشته مؤید این مدعاست.
انواع مختلف سیل:
سیل مشخصه های گوناگونی دارد و ممکن است در قسمتهای پایین یا بالای رودخانه پیش آید سیل های جاری در قسمت بالای رودخانه و در اثر بارندگی های شدید محلی در قسمتی از حوضه زهکشی اتفاق می افتد مانند سیل ناشی از طوفان شدید سیلاب ها به سرعت پائین رودخانه ممکن است کمتر تحت تأثیر قرار گیرد.
بیشتر این سیل های شدید بر اثر برخاستن طوفان های عظیم دریا می باشد. در این هنگام آب دریا وارد خشکی می شود و هر چه بر سر راه خود قرار گرفته از میان برده یا با خود می برد. از جمله این سیلها، سیلی است که در بنگلادش صورت گرفت و حدود 300 هزار نفر مردند. این گونه سیل ها گله های گاو غلات و خانه ها را به دام خود می شکد و زیانهای بی شماری وارد می سازد.
سایر سیل های دیگر:
سیل ها ممکن است بر اثر طوفان ها و بادهای خیلی شدید در سواحل دریاچه جاری گردد. آب به سواحل اطراف حورده و به سوی خشکی جاری می شود و سبب خسارت های مالی و جانی می گردد.
رابطه سیل و گرم شدن زمین:
می گویند گرم شدن زمین علت دیگر جاری شدن سیلهای بسیار گسترده و مخرب است؛ یعنی هر سال با گرمتر شدن کره زمین، سرزمینهای بیشتری در معرض آسیب شدید سیلاب قرار می گیرند و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فاجعه آمیزی در سراسر جهان به بارمی آید. این سخن در واقع استنتاجی کوتاه و مختصر از شرایط ناگوار و مصیبت باری است که اکنون مردم اقصی نقاط زمین با آن دست بگریبانند یا آنکه می روند که با آسیب های شدی و خطرهای سهمگین آن رویارویی کنند.
میزان بارش باران در هر ساعت و پیامدهای آن:
20 الی 30 سانتیمتر – سیلابها سبب سرازیر شدن جویها، طغیان رودخانه های کوچک و زمین لرزه می شود.
30 الی 40 میلیمتر – باران های سیلاب آسا به راه می افتد.
50 میلیمتر یا بیشتر سیلاب های شدید جریان می یابند.
مقادیر نفوذ آب در زمین:
رابطه میان مقدار بارش و ظرفیت آب در زمین اهمیت زیادی دارد. هر شرایطی که ظرفیت نفوذ آب را در خاک کاهش می دهد، یا هر شرایطی که مقدار بارندگی را کاهش میدهد، باعث ازدیاد رواناب به شکل جریان سطحی می شود. در این ظرایط، رودخانه ها به سرعت طغیان می کنند و سیل به وجود می آید.
سیل گیرها:
در برخی از امتداد رودخانه ها و مسیل ها دیوارهای سیل گیر ساخته می شود که این دیوارها به صورت دیوارهای بتنی موازی با حاشیه رودخانه هستند و از تخریب و حرکت سیلابها در قسمت دیگر به طور مؤثری جلوگیری می کنند و اگر دیوارهای سیل بند بشکند و یا قسمت بالایی آنها به سیلاب امکان عبور ندهد شرایط سیل ممکن است به مدت چند روز در پشت سیل بند برقرار باشد زیرا سیل بندها مانند سر جهت جلوگیری از حرکت آب به قسمت بسته رودخانه تعبیر شده اند.
عوامل مؤثر در کنترل سیل
در هنگام بارش باران و برف، مقداری از آب جذب خاک و گیاهان می شود، درصدی تبخیر می شود و باقیمانده جاری شده و رواناب نامیده می شود. سیلاب زمانی روی می دهد که خاک و گیاهان نتوانند بارش را جذب نموده و در نتیجه کانال طبیعی رودخانه کشش گذردهی رواناب ایجاد شده را نداشته باشد. به طور متوسط تقریباً 30 درصد بارش به رواناب تبدیل می شود که این میزان با ذوب رف افزایش می یابد. سیلابهایی که به صورت متفاوت روی می دهد منطقه ای را به نام سیلاب دشت در اطراف رودخانه به وجود می آورند.
سیلابهای رودخانه اغلب ناشی از بارشهای شدید می باشد که در برخی موارد همراه با ذوب برف می باشد. سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار کمی در رودخانه جاری شود تند سیل نامیده می شود. تلفات جانی این تند سیلابها که در حوزه های کوچک به وقوع می پیوندند عموماً بیشتر از تلفات جانی سیلابهای رودخانه های بزرگ می باشند.
نواحی ساحلی نیز در معرض آبگرفتگی ناشی از موجهای بوجود امده از طوفانهای شدید بر سطح اقیانوسها یا موجهای ناشی از زلزله های زیر زمینی می باشند. سیلابها نه تنها موجب خسارت به دارایی ها می شوند و جان انسانها و حیوانها را به خطر می اندازند بلکه اثرات دیگری نیز از خود برجای می گذارند. رواناب ناشی از بارشهای شدید موجب فرسایش خاک در بالا دست و مشکلات رسوب گذاری در پائین دست می گردد. زیستگاههای ماهی و دیگر جانوران در اثر سیلاب نابود می شوند. سرعت زیاد جریان موجب افزایش خسارتها می شود. سیلابهای طئیل المدت موجب توقف ترافیک شده و مانع از زهکشی و کاربری اقتصادی از اراضی می شوند. تکیه گاههای پلها، سواحل رودخانه ها، خروجی های فاضلاب و دیگر سازه ها دچار آسیب می شوند و در کشتی رانی و تولید انرژی برق آبی خلل وارد می شود. خسارات اقتصادی سیلابها در جهان سالیانه دهها میلیارد دلار برآورد می شود.
فهرست مطالب
مقدمه 1
عوامل مؤثر در وقوع سیل و روشهای کنترل آن 2
تعریف سیل 2
علل وقوع سیل 3
رابطه سیل و گرم شدن زمین 5
پوشش گیاهی 6
سیل گیرها 7
تصاویری از تخریب پوشش گیاهی 8
عوامل مؤثر در کنترل سیل 10
مهار سیلابها 11
سیلابدشت 14
حفاظت در مقابل سیلاب 15
اقداماتی که مردم برای حفاظت در مقابل سیلاب های آینده 15
شرایط اولیه حوزه آبریز 16
مدیریت سیلابدشت 17
کاهش اثرات مخرب 18
حفظ و بهبود منابع طبیعی و فرهنگی سیلابدشتها 18
بررسی وضعیت سیل کشور 20
طبقه بندی سیل کشور 21
خسارات سیل کشور 23
مهمترین دلایل تشدید سیل کشور 25
روشهای پیشگیری و کاهش خسارات سیل کشور 26
مطالعه و اجرای طرحهای سازه ای مهار سیل 26
مدیریت حوزه و حفاظت آبخیز 28
آموزش همگانی و تخصصی 29
سیل 30
رعایت نکات ایمنی قبل از وقوع سیل 30
اقدامات لازم بعد از وقوع سیل 32
نکات ایمنی در مورد سیل 33
سدها یکی از عوامل کنترل سیل 35
سیل در جهان 36
سیل در پرو و انگلستان 37
سیل شدید در آلمان 38
چندین سیل عظیم 38
سیل در ایران 40
چه کسی پاسخگو است؟ 41
عجب سیلی آمد آن آدینه روز 43
انتظار مردم از شورای شهر 47
کوه، شهرهای ایران 48
کوهستانها، بسته های سبز اسکناس 48
نابودی جنگلهای شمال ایران 50
تحلیلی بر سیل استان گلستان 51
بررسی علل وقوع و راه و کاهش خسارت 51
آماری از سیل 59
سیل در مشکین شهر 64
سیل در تهران و شمال کشور 65
تخریب جنگل، علت سیل شمال 67
مطالبی درباره باغها و کوههای شیراز 69
پروژه 5 هزار هکتاری دراک 69
تخریب باغات قصرالدشت 73
پیشنهاد 75
خلاصه 77
منابع و ماخذ 78
شامل 88 صفحه Word
دانلود تحقیق سیل بلای طبیعی