پژوهش حاضر جهت بررسی عملکرد خانواده در کنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران (کارشناسی روانشناسی)

اختصاصی از هایدی پژوهش حاضر جهت بررسی عملکرد خانواده در کنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران (کارشناسی روانشناسی) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

پایان نامه کارشناسی روانشناسی

منابع دارد

فصل اول دوم سوم چهارم پنجم

بررسی عملکرد خانواده در کنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران

اختصاصی از هایدی بررسی عملکرد خانواده در کنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

بررسی عملکرد خانواده در کنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران

نوع فایل:ورد قابل ویرایش

تعداد صفحه:100 صفحه

قیمت:3000 تومان

دانلود و خرید به صورت آنلاین

چکیده :

پژوهش حاضر جهت بررسی عملکرد خانواده در کنترل خشم نوجوانان دختر و پسر (15-18) شهر تهران می‌باشد.

جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان دبیرستانهای شهر تهران در سال تحصیلی 87-86 می‌باشند که از این تعداد، 100 نفر روش نمونه گیری خوشه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند.

روش پژوهش بکار رفته در این پژوهش روش همبستگی است و به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه عملکرد خانواده (FAD) و پرسشنامه خشم انپیلبرگر استفاده شد به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های این تحقیق از روشهای آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است آمار توصیفی شامل محاسبه فراوانی و درصد و ارائه جداول و نمودار می‌باشد و روشهای آمار استنباطی شامل همبستگی و آزمون معنادار بودن تفاوت بین دو ضریب همبستگی در نمونه‌های مستقل می‌باشد.

نتایج حاکی از این است که در عملکرد خانواده بین میانگین نمرات آزمودنی‌های دختر و پسر تفاوت معنی داری دیده نشد و در کنترل خشم آزمودنی‌های دختر به طور معنی داری نمرات بالاتری نسبت به آزمودنیهای پسر داشتند. بین عملکرد خانواده و کنترل خشم آزمودنیهای پسر و بین عملکرد خانواده و کنترل خشم در کل آزمودنیها دارای ضرایب منفی و معنادار می‌باشد.

دانلود پایان نامه بررسی میزان کنترل خشم دردانش آموزان دختر پایه دوم راهنمائی

اختصاصی از هایدی دانلود پایان نامه بررسی میزان کنترل خشم دردانش آموزان دختر پایه دوم راهنمائی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

در این پست می توانید متن کامل پایان نامه بررسی میزان کنترل خشم دردانش آموزان دختر پایه دوم راهنمائی را  با فرمت ورد word دانلود نمائید:

 مقدمه :

خشم یک نوع احساس است که همواره بین دوحالت متغیراست. خشم می تواند عصبانیت ناراحتی جزئی ویا درنوع حاد آن ، واکنش جنون آمیزباشد .طبق نظر دکترچارلز اسپلیر گر خشم احساس است نظیر احساسات دیگر ووقتی فرد عصبانی می شود درواقع آثار فیزیولوژیک خشم دربدن ظاهر می شود.

خشم نوعی هیجان است مه اغلب براثر واکنش شخص نسبت به رفتارناشایست در دیگران بروز می کند خشم پدیده ه ای کاملاً طبیعی است اما هنگامی که از کنترل حژخارج شود می تواند به یک حس مخرب وویرانگر تبدیل شود .وپیامدهای ناگواردرمحیط کار، روابط شخصی درتمامی عرصه های زندگی بوجود آورد.خشم عکس العمل طبیعی دربرابر تهدید ، خطرو…..است که به مااین اجازه رامی دهد که درشرایط بحرانی از خود دفاع کنیم ولی نباید فراموش کردکه برخورد فیزیکی باافراد ومورادی که مارا خشمگین می کنند.از لحاظ قانونی ومعیارهای اجتماعی ناهنجارتلقی می گردد وپیامدهائی منفی خواهد داشت.

بیرون ریختن خشم برسردیگران ومحیط اطراف به حالت تهاجمی هم گرچه شاید لحظه ای آرامش بیاورد ولی نتایج نامعلومی به دنبال خواهد داشت. گاهی اوقات خشم اکتسابی است واز والدینی که همواره با عصبانیت حرف خود را به کسی نشانده اند آموخته شده وحالت عادت شدهاست که با انقباض چهره بادادوفریاد ابراز می شود. که همگی آموخته شدهاند

از ویکی پدیا دانشنامه آزاد:

خشم وضعیتی روانی است که درگستره آزردگی اندک تا غصب شدید می گنجد .هنگامی که شخص خودآگاهانه تصمیم به اقدام می گیرد تا بلافاصله رفتارتهدید کننده نیروی بیرونی دیگری رامتووفق کند، خشم احساس غالب (رفتار-ذهنی –کالبدشناختی) دروی می شود.

نمودهای خارجی خشم را درحالات چهره وبدن ،واکنش های کالبدشناختی وگاه رفتارهای تهاجمی درملآ عام می توان یافت به عقیده برخی روانکاوان خشم وخشونت مواردومحصول موقعیتها وشرایط نامطلوب از قبیل دلتنگی – اندوه است.

عده ای اعتقاد دارند که خشم الگویی رفتاری است که برای زنهاردادن به تعرض طراحی شده است تا از رفتارتهدید کننده شان دست کشند .درگیری فیزیکی بدون ابراز پیشاپیش خشم توسط یکی از طرفهای درگیرخیلی به ندرت رخ می دهد.

 چکیده :

خانواده ومدرسه به ترتیب کوچک ترین وبنیادترین واحداجتماعی وعامل انتقال فرهنگ ها وارزشها هستند .این دو نهاد کانونی هستند که درشکل دهی شخصیت اعضای خونقش مهمی دارند.خشم نیزازجمله مواردی است که منشأء آن خانواده وچگونگی رفتاربااعضااست کودکان پرخاشگر ازاین رفتاربرای رسیدن به مقصود خوداستفاده می کنندو والدین درصدد کنترل یا کاهش آن هستند. ما دراین تحقیق علل بروز خشم را توضیح داده ویک آزمونی را دربین عده ای از دانش آموزان انجام دادیم درپایان این آزمون متوجه شدیم که 13 درصد این افرادخشن هستند اما تصورمی کنندکه نیستند42 درصد افرادمنطقی واز خشم خود آگاه هستندو38 درصد افرادجلوی احساسات خودرا نمی گیرند ودرنهایت پیشنهادات ونظراتی که برای برطرف کردن این مشکل ارائه داده ایم همکاری والدین ،مربیان ،دولت وخود دانش آموزان رامی طلبد البته درقسمتی از این تحقیق نیزبیان کردیم که میزان خشم دردختران وپسران دانش آموزمتفاوت بوده است.

 بیان مسئله :

اولین سؤالی که درمورد خشونت وخشم مطرح می شود این است که علل خشونت وچگونه وبه چه طریقی می توان آن راکنترل کرد.

از مطالعه وبررسی میزان خشم دانش آموزان منطقه واستفاده از نظریات صاحبنظران می توان به عوامل شخصیتی مربوط به خود فرد عوامل اجتماعی –عوامل خانوادگی وهمچنین عوامل آموزشگاهی که درمدرسه پیش می آیند اشاره کرد.

نداشتن وضع روحی مطلوب –برخی بیماریهای –بلوغ –غرورموجب بروز خشم می شود از طرفی عوامل خانوادگی مثل سختگیریها- تحقیرهای والدین اثرات نامطلوب برساختارشخصیتی نوجوانان داشته ونتیجه آن خشونت وناسازگاری درمدرسه خواهدبود.

همچنین با پیشرفت تحصیلی ، ضعف وناکامی درمدرسه نیزهمراه است دعواهای حیاط مدرسه خودنشانه هائی دراین پرخاشگریها است گاهی نمی توان آنها راکنترل کرد خشم دراشکال مختلف درمدارس وجود داردو معمولاً مورد اعتراض اولیا قرارنمی گیرد اما معلمان ومدیران مدرسه ها نسبت بهآن حساس می باشند .تراکم دانش آموز درکلاس درس شایدمعماری خودمدرسه ، میزنیم کتها – کمبود فضای ورزشی – برنامه های خشک درسی – سخنرانی های طولانی وخسته کننده معلم ومربی دانش آموزرابه عصیان وعصبانیت وامی دارد. وخشم آنهارا برمی انگیزد البته جامعه شناسان معتقدند که خانواده بیش از محیطهای دیگروظیفه تربیت اخلاقی ومعنوی دانش آموز وبه همبستگی متقابل فردوجامعه از میان برود و فردنتواند به کمک مکانیزم هاوابزارهایی که جامعه دراختیارش قرارمی دهد به اهدافش دست یابد درنتیجه از راهای دیگری که خلاف است سعی می کندبه آن اهداف برسد. یکی از این نابهنجاریها گرایش نوجوان به خشونت وتخریب است که شامل تخریب اموال عمومی –دیوارها باشد . تخریب اموال عمومی جنبه مادی دارداما مهمتراز آن عوارض انسانی یابه عبارتی خشوت با دیگران است که در درجه اهمیت بالاتری قراردارد.

بنابراین شناخت میزان وعلل ناهنجاریها از جمله خشونت درمدرسه درهراجتماعی درتصحیح روند جامعه پذیری ونظم اجتماعی مؤثر می باشدتحقیقات متعدد نشان دهنداین است که عوامل مختلف فردی واجتماعی دربروزخشونت دانش آموز موثراز جمله گروه همسالان وقت گذراندن درکوچه ومحله ،تعاریف والدین –ناسازگاری والدین سطح تصحیلات والدین با توجه بهاین مطالب تحقیق حاضر بدنبال بررسی میزان خشونت نوجوانان درمحیطهای آموزشی شناخت عوامل موثردر آن است.

اهمیت وضرورت تحقیق:

نوجوانی یکی از بهترین مراحل زندگی آدمی محسوب می شود دوره ای که نوجوان به هوّیت واقعی خویش دست می یابد دراین مرحله شایدوالدین نتوانند به او کمک چندانی بکنند. زیرا او الگوهای خودرادرجای دیگرجستجو می کند.میل به اظهاروجودواثبات خودیکی از طبیعی ترین حالت روانی دوره نوجوانی است اوباید خودرا برای زندگی مستقل اجتماعی اماده کند تحقیق این موضوع پیش از هرچیز مستلزم یافتن هویت خویش است .اینک اگروالدین ومربیان این دوره راخوب بشناسند وبا آنان برخوردی مناسب داشته باشندهم نوجوان به هویت خویش دست می یابد وهم والدین ومربیان کمتراحساس نگرانی می کنند از این رو بیشترخشونت دوران جوانی ریشه درناکامی های اولیه زندگی دارد.وپیش از هرچیز باید به عوامل بوجود آورنده وزمینه های خشم توجه داشت وبرای مقابله باآن چاره سازی کرد.پس شناخت نظری خشم از دیدگاه صاحبنظران شناخت این تحقیق می باشد.درکناراین طرح ترویج رفتارهای سالم برای جلوگیری از خشونت کلاسهای آموزشی ،برنامه های منزل باعث کاهش میزان خشم دانش آموزان می شود. وهمچنین براساس بررسی وارزیابی های که از شایعترین مشکلات درجامعه شده از طرف مدراس دبیرستان مشکلات رفتاری وعمدتاً میزان کنترل خشم دردانش آموزان بوده است لذابا توجه به این موضوع لازم است خشم و کنترل آن دردانش آموزان بطورعلمی ودقیق موردبررسی قرارگیرد ونتایج آن اگردراختیارمربیان –مشاورین واولیای دانش آموزان قرارگیرد بسیارمفید خواهد بود.وبا مورادی که باعث بروز شم دردانش آموزان می شود.آشنا شده ودرپیشگیری آن ودرمان تلاش کنند.نظربه اینکه تعداد دانش آموزان خشونتگردرجامعه آماری کم نمی باشد وباید تأکیدشود تا مسئولین درجهت کم کردن میزان آن یا کنترل آن تلاش کنند. خشم درنوجوانان موجب می شود که نوجوانان دائماً درحالت تدافعی قرارگیرند که این امربه نوبه خودمانع رشد وشکوفائی ظرفیتهای وتوانائیها وحسن تفاهم اجتماعی شده

اهداف تحقیق: هدف اصلی این تحقیق خشم دردانش آموزان ومیزان کنترل آندرمدراس راهنمائی است.

سوالات تحقیق : میزان کنترل خشم درمدارس جقدراست؟

متغیرهای تحقیق: دراین تحقیق متغیرهای وابسته خشم وخشونت دردانش آموزان وعوامل مثل خانواده – عوامل مدرسه ای که دربروزیا کنترل خشم نقش دارندمتغیرهای مستقل هستند.

فرضیه های تحقیق:

• کنترل خشم دانش آموزان درمدراس به چه میزان است؟

 فصل دوم

ادبیات وپیشینه تحقیق

مقدمه :

همه ما با حالت روحی خشم آشنا هستیم ودرزندگی بارها آن راتجربه به کرده ایم خشم نوعی هیجان روحی است که اغلب براثرواکنش شخص نسبت به رفتارناشایست دیگران بروزمی کند.خشم می تواند یک رنجش یا ناراحتی زودگذرباشد یا یک عصبانیت توأم عیار،باشد خشم می تواند به دلیل حوادث و رویدادهای بیرونی ویا تغییرات درونی باشد رفتارهایی که هرکس بعدازاحساس خشم از خودنشان می دهد درزمانی درطی دوران زندگی آموخته شده ، پس می تواند بازآموزی شده وبا الگوهای رفتاری درست جایگزین شود. ماگاهی خشم راسرکوب می کنیم . خشم را بیرون می ریزیم وگاه آن را می توانیم کنترل کنیم وبا موفقعیت ویا فردی که موجب آن بصورتی مناسب روبروشویم .

نظریانی درموردخشم :

«تبلهیم » می گویدهنگامی که کودک را از قیدمحدویتها آزادمی سازیم وواردمدرسه می وشود زندگی برایش آسانترولذتبخش تر می شود اما دراین آزادی اوباید با خلق وخوهای متناقض ومکانیزه های درونی مخالفی که وجود دارد سازگار شود .اما اوهنوز برای تسلط برچنین تغییر رفتارهاورشد شخصیت بسیار کوچک است بنابراین هنوز تا مدتها نیازمند داشتن تصویرثابت جهت تقویت احساس ایمنی یاهویت گزینی خویش است درغیراینصورت دچارخشم واظطراب می شود. » ژاک بوشار(درکتاب کودکان دُژمشق ) درمورد تأثیرمحیط خانوادگی وحالت عاطفی می گوید بسیاری از کودکان به هنگام تولد خویش دارای نیم رخ خشم ویژ ه ای از لحاظ وراثتی هستند امااین شانس راپیدامی کنندکه درمحیط خانوادگی سالمی زندگی کنند.محیطی که درآن عواطف بدون هیچ گونه اختفایی جریان دارد وهریک از افراد عواطف خود راابراز می دارند دستخوش عواطف دیگری نیست اما همیشه وضع بدین منوال نیست زیرا چه بسا که این محیط دچارازهم پاشیدگی شوداین مطلب تقریباً در50 % مواردصاق است مثلاً فقدان پدرومادریاوجودناپدری یانامادری باعث ایجادناملایماتی درکوردکان وبروزخشونت به اطراف می باشد.

(ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

همراه با تمام ضمائم (پیوست ها) با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

غلبه بر خشم (برنامه قدم به قدم برای برخورد با خشم)

اختصاصی از هایدی غلبه بر خشم (برنامه قدم به قدم برای برخورد با خشم) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

کتابی برای غلبه بر خشم با خواندن این کتاب میتوانید آرام آرام بر خشم غلبه کرده و به آرامش برسید

تحقیق در مورد راههای کنترل خشم

اختصاصی از هایدی تحقیق در مورد راههای کنترل خشم دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)


تعداد صفحه:5

فهرست:

خشم مثبت و منفی

سه گروه متفاوت

خشم مقدس

خشم پیامبر (ص

افراط نکردن در حالات خشم

شیوه های کنترل خشم

راههای کنترل خشم و غضب از نگاه امام باقر (ع) به مناسبت سوم صفر سالروز ولادت پربرکت امام پنجم هدایت


نویسنده: عبدالکریم پاک نیا

خداوند متعال یکی از مهم ترین ویژگی های انسان های الهی و پارسا پیشه را کظم غیظ و عفو از مردم می شمارد و می فرماید:
«الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین؛ ]آل عمران.134[ مومنان در هنگام عصبانیت خشم خود را فرو می برند و ازخطای مردم در می گذرند وخدا نیکوکاران را دوست دارد.» «کظم» در لغت به معنی بستن سر مشکی است که از آب پر شده باشد و به طور کنایه در مورد کسانی که از خشم و غضب پر می شوند ولی از اعمال آن خودداری می نمایند، به کار می رود.
«غیظ» به معنی شدت غضب وحالت برافروختگی و هیجان فوق العاده روحی است، که بعد از مشاهده ناملایمات به انسان دست می دهد.
حالت خشم و غضب از خطرناک ترین حالات انسان است و اگر جلوی آن رها شود، در شکل یک نوع جنون و دیوانگی و ازدست دادن هر نوع کنترل اعصاب خودنمایی می کند و موجب می شود که بسیاری ازجنایات و تصمیم های خطرناک از انسان صادر شود که انسان یک عمر باید کفاره و تاوان آن را بپردازد. ]1[
در مقاله ای که از نظر خوانندگان عزیز می گذرد این آموزه قرآنی با توجه به سخنان امام باقر (ع) مورد بررسی و تحقیق اجمالی قرار می گیرد.
¤¤¤
خشم مثبت و منفی
غضب یکی از غرایز انسانی است و بهره های فراوانی برای انسان دارد و در دفاع از هویت و باورها و فرهنگ او نقش مهمی ایفا می کند.
سه گروه متفاوت
در واقع انسان ها را می توان در مورد این حالت نفسانی، به سه گروه تقسیم کرد:
دسته اول: انسان هایی که در هنگام غضب افراط می کنند و از حد و مرز ایمان بیرون می روند. این گونه اشخاص همواره گرفتار اعمال ناپسند خود هستند و بسا که پشیمانی هم سودی به حالشان نخواهد داشت.
دسته دوم: افرادی هستند که اساساً خشمگین نمی شوند و اصلاقوه غضبیه خود را به کار نمی گیرند و در جاهایی که حتی شرع و عقل هم برای آنان خشم را لازم دانسته است، به هیچ وجه حرکتی ندارند. اینان نه تنها عملی ناپسند انجام می دهند، بلکه از افراد عصبانی بدترند و افرادی بی غیرت و بی هویت تلقی می شوند.
دسته سوم: کسانی که براساس کمال وجودی خود هرگاه خشمگین شوند، از مرز اعتدال خارج نمی شوند. اینان با ایمان راسخ و اعتماد به نفسی که دارند، هنگام بروز حالت خشم بر وجودشان تسلط کامل دارند و تمام اعضا و جوارح آنان تحت فرمان عقل و ایمانشان قرار دارد.
خشم مقدس
قرآن کریم هرگز اصل خشم را تخطئه نمی کند و خشم های مقدس را می ستاید. اساساً خشم مقدس یکی از صفات الهی است که نام های قهار و جبار حضرتش به آن اشاره دارد. خشمگین شدن اگر متعادل و در راه حق باشد، نه تنها ناپسند نیست، بلکه پسندیده و مورد رضای حق هم خواهد بود.
در سیره رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به نقل از امیر مومنان (علیه السلام) آمده است که: آن حضرت برای امور دنیا هرگز عصبانی نمی شد؛ اما هرگاه برای حق غضبناک می شد، احدی را نمی شناخت و خشم پیامبر آرام نمی شد تا اینکه حق را یاری کند. ]2[
علامه طباطبایی (ره) در این زمینه می فرماید:«هرگاه رسول خدا(ص) خشمگین می شد- که جز برای خدا غضب نمی کرد- چیزی تاب مقاومت در برابر غضب آن حضرت را نداشت.» (3)
آری یک انسان کامل فقط در راه حق و به خاطر پایمال شدن حقوق الهی و حقوق مردم خشمگین می شود و در این مورد هم از مرز ایمان و حدود الهی خارج نمی شود.
خشم پیامبر (ص)
در این خصوص روایتی زیبا از سیره رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده است که حمزه بن عبدالمطلب، عموی بزرگوار و برادر رضاعی حضرت رسول بود؛ زیرا حمزه از ثویبه اسلمیه- دایه پیامبر قبل از حلیمه سعدیه- شیر خورده بود. حمزه از رسول خدا چهار سال بزرگتر بود.
او در جنگ احد 60 سال داشت که به دست وحشی- غلام جبیر بن مطعم- به شهادت رسید. وحشی به تحریک و تطمیع هند- دختر عتبه بن ربیعه و مادر معاویه بن ابی سفیان- حضرت حمزه سیدالشهداء را مورد حمله غافلگیرانه قرار داد و به شهادت رساند. هند که از آن بزرگوار به شدت ناراحت بود و از حضرت حمزه به علت کشته های جنگ بدر کینه شدیدی داشت، بعد از شهادت حمزه اعضای بدن آن حضرت را مثله کرد و حتی جگرش را بیرون آورده، از عمق کینه آن را در دهانش مکید.
رسول خدا (ص) وقتی به بالین پیکر قطعه قطعه عمویش آمد آن چنان ناراحت و خشمگین شد که سخن از انتقام گفت. در آن هنگام،جبرئیل علیه السلام نازل شد و برای دلداری پیامبر (ص) این آیه شریفه را نازل کرد:«و ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به و لئن صبرتم لهو خیر للصابرین؛ (نحل.621)
هرگاه خواستید کسی را مجازات و عقوبت کنید، تنها به مقداری که به شما تعدی شده کیفر دهید و اگر صبر کنید، این کار برای صبرکنندگان بهتر است.» پیامبر نیز خشم خود را کنترل کرد و فرمود: «پس من صبر می کنم.»(4)
افراط نکردن در حالات خشم
به طور طبیعی هر انسانی بر اثر عوامل و زمینه هایی که برایش پیش می آید، گاهی خوشحال و گاهی نیز خشمگین و ناراحت می شود؛ اما اگر این حالات فطری با معیار دین و هدایت قرآن و رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام همراه باشد، هرگز در آن افراط و تفریط دیده نخواهد شد.
قرآن خشم های بی مورد را به دوران جاهلیت نسبت داده و سکون و آرامش را در هنگام خشم ویژه رسول خدا(ص) و مؤمنین می داند و خاطرنشان می کند که این آرامش هم یک موهبت الهی است؛ همچنان که خشم و تعصبات جاهلی را ره آورد افکار نادرست و عملکرد غلط کافران قلمداد می کند و می فرماید:
«]به خاطر بیاورید[ هنگامی را که کافران در دل های خود خشم و نخوت جاهلیت داشتند و ]در مقابل[ خداوند آرامش و سکینه خود را برفرستاده خویش ومؤمنان نازل فرمود.» (فتح.62)
خداوند در این آیه به ما می آموزد که فرهنگ جاهلیت «حمیت»، «تعصب»، «غضب» و خشم جاهلی است؛ ولی فرهنگ اسلام «سکینه»، «آرامش» و «تسلط برنفس» می باشد.
کلام امام باقر(ع) در این زمینه رهنمود شایسته ای برای ماست. آن حضرت در مورد ویژگی شیعیان علی فرمود: «الذین أذا غضبوا لم یظلموا و اذا رضوالم یسرفوا؛(5) آنان چنان اند که در هنگام خشم و غضب دست به ستم ]و گناه و حرکات جاهلانه[ نمی آلایند و هرگاه راضی و خشنود شدند، افراط و زیاده روی نمی کنند.»
آری، غرایز انسانی همانند موتور محرک است که انسان را گاهی همانند طوفان و تندباد چنان به حرکت درمی آورد که اگر مراقبتی صورت نگیرد، خسارت های جبران ناپذیری در پی خواهد داشت؛ اما همین محرک ها اگر به وسیله ایمان و باورهای قلبی و ارتباط با انسان های کامل تعدیل و کنترل شود، از عواقب ناشایست به دور خواهند ماند.
شیوه های کنترل خشم
برای فرونشاندن خشم و غضب راهکارهای مختلفی وجود دارد که با انجام آن می توان از ضررهای بعدی عصبانیت جلوگیری کرد.
وقتی که در حضور امام باقر(ع) سخن از غضب به میان آمد، حضرت فرمود؛ «همانا که مرد خشمگین می شود و تا خود را داخل آتش نکند ]و به گناهی دست نیالاید[ آرامش نمی یابد و خشمش فرو ننشیند. ]پس برای اینکه در هنگام خشم به کارهای ناشایست اقدام نکنید[ هرگاه شخصی خشمگین شد اگر ایستاده است فورا بنشیند تا پلیدی و وسوسه شیطان از او دور شود و هرگاه به خویشاوندش غضب کند، به نزد او برود و بدنش را مس کند؛ چرا که خویشاوند اگر مس شود، آرامش یابد.»(6)
در توضیح این حدیث، ما برای کنترل خشم و عصبانیت راهکارهای دیگری که دانشمندان اخلاق و روان مطرح کرده اند نیز پیشنهاد می کنیم:
1- در آن حالت شخص به سیره انبیاء، اولیاء و صلحاء- که خود را پیرو آنان می داند- توجه کند و در مورد آیات و احادیثی که غضب بی جا را مذمت کرده اند، فکر کرده و از عواقبش برحذر باشد.
2- در هنگام خشم استعاذه نماید و با گفتن جمله «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» به خداوند عالم پناه ببرد.
3- با آب سرد وضو بگیرد و یا غسل نماید.
4- زمینه ها و بسترهای دیگر خشم را خود یا دیگران از میان بردارند مانند گرسنگی، تشنگی، خستگی، بی خوابی و...
5- فوائد شیرین و لذت بخش کظم غیظ را- که بارها تجربه کرده- در نظر آورد.
6- از افراد بدخلق و عصبانی فاصله بگیرد و رفاقت نکند.
7- اعتقاد به قضا و قدر خداوندی را در وجودش تقویت کند و بداند که گاهی پدید آمدن برخی حوادث ناگوار که با میل باطنی او ناسازگار است، در اثر تقدیر الهی است. امام باقر(ع) در این زمینه فرمود: در میان خلق خدا سزاوارترین کس به تسلیم در برابر قضای خدا کسی است که خدای عزوجل را بشناسد و هر که به قضا راضی باشد، قضا بر او وارد شود و خدا اجر او را بزرگ فرماید و هر که قضا را ناخوش دارد، قضا بر او وارد شود و خدا اجرش را تباه سازد.»(7)
8- انسان وقتی که بر فردی ضعیف تر از خودش خشم می گیرد، فراموش نکند که قدرت خداوند خیلی بالاتر از قدرت اوست و ممکن است مورد قهر و غضب و انتقام خداوند قرار گیرد. قرآن می فرماید: «آنها باید عفو کنند و چشم بپوشند، آیا دوست نمی دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است.» (نور.22)
9- سفارش به اطرافیان در مورد یادآوری عواقب شوم عصبانیت و تذکر نکات مؤثر.
نوشته اند که در میان پادشاهان بنی اسرائیل عادتی مرسوم بود که آنان را در حکومت کنترل می کرد؛ به این صورت که در نزد هر یک از آنان حکیمی دانا بود و صحیفه ای به همراه داشت که هرگاه پادشاه عصبانی می شد، آن حکیم، صحیفه را در مقابل او گرفته، به دستش می داد. در آن صحیفه نوشته بود: «بر زیردستان رحم کن! از مرگ بترس! روز جزا را فراموش نکن!» وقتی شاه آن را می دید، غضبش ساکن می شد.
چه زیباست افرادی که قادر به کنترل خشم خود نیستند و همیشه بعد از عصبانیت پشیمان می شوند، چنین صحیفه ای تهیه کنند و به اطرافیان بسپارند که در هنگام غضب آنان، علاوه بر ارائه آن صحیفه، آثار خوش خلقی و عاقب شوم بدخلقی و عصبانیت را به وی یادآور شوند تا در خانواده یا در اجتماع و یا در مراکز مهم به این وسیله خشم خود را کنترل نمایند. حتی یک حدیث، یک نکته و یا عبارتی در موضوع کظم غیظ با خط درشت، در محل زندگی نصب کنند که دیگران او را به آن توجه دهند.
01-آخرین نکته اینکه بدانند انسان های عصبانی در میان مردم و عقلای عالم منفورند و بردباران عزیز و محترم.
آثار و فواید کنترل عصبانیت
وقت خشم و وقت شهوت مرد کو؟
طالب مردی چنینم کو به کو!
کو در این دو حال مردی در جهان
تا فدای او کنم امروز جان(8)
اگر انسان بتواند در حالات خشم و غضب، مالک نفس خویش باشد، او را می توان از افراد نیرومند و توانا برشمرد؛ چرا که کنترل نفس سرکش در آن حالت، ایمان و اراده ای والاو قوی لازم دارد که خیلی از انسان ها نمی توانند از عهده اش برآیند. اگر مروری به صفحات حوادث در رسانه ها داشته باشیم اکثر حوادث ناگوار ریشه در عدم توانایی مجرمین در کنترل خشم و غضب خود دارد.
به این جهت کنترل غضب امری مهم به شمار می آید و هر کس در آن موفق شود، افزون بر بهره های فراون دنیوی، دارای مقامی بلند از نظر معنوی خواهد بود. اینک به برخی از آثار و فواید کنترل خشم توجه می کنیم:
الف. نجات از آتش دوزخ
امام باقر(ع) یکی از مهم ترین برکات خویشتن داری در حالت خشم را نجات از آتش دوزخ بیان می کند و می فرماید: «من ملک نفسه اذا... غضب حرم الله جسده علی النار؛(9) هر کس در هنگام خشم و غضب مالک نفس خویش باشد، خداوند متعال بدن او را بر آتش جهنم حرام خواهد کرد.»
ب. آرامش روز قیامت
آن حضرت پاداش شیرین کظم غیظ را در ضمن تفسیر آیه «و اذا ما غضبوا هم یغفرون» (شوری.73) این گونه بیان می کند: من کظم غیظا و هو یقدر علی امضائه حشا الله قلبه امنا و ایمانا یوم القیامه (01) هر کس خشم خود را فرو برد، در حالی که می توانست از طرف مقابل انتقام بگیرد خداوند متعال در روز قیامت قلبش را از ایمان و امنیت و سلامتی پرخواهد کرد.»
ج. روشنی چشم اهل بیت(ع)
فرو بردن خشم و بردباری در مقابل عصبانیت از لذت بخش ترین لحظاتی است که امامان معصوم(ع) از آن به عنوان روشنی چشم نام می برند. آن گرامیان این خصلت والای انسانی را همواره دوست داشتند و شیرینی آن را هرگز فراموش نمی کردند. حضرت باقر(ع) می فرماید: «پدرم امام صادق(ع) می فرمود پسرم! هیچ چیز مانند عصبانیتی که با صبر پایان می پذیرد چشم پدرت را روشن نمی کند.» (11)
آری اگر انسان بتواند در آن لحظه خطرناک و حساس، صبر و بردباری پیشه کند، لذت و شیرینی آن تا آخر عمر در کامش خواهد ماند و او را مسرور خواهد نمود. در مقابل اگر خود را کنترل نکند تا آخر زندگی در آتش حسرت و ندامت خواهد سوخت.
د. امنیت از خشم خدا
امام باقر(ع) در این مورد فرمود: «یا موسی امسک غضبک عمن ملکتک علیه: اکف عنک غضبی؛(21)
در کتاب تورات در ضمن مناجات خدای عزوجل با موسی(ع) آمده است: ای موسی خشم خود را از کسی که تو را بر او مسلط ساخته ام، بازگیر تا خشم خود را از تو بازگیرم.»
هـ . داخل شدن در ردیف اهل ایمان
قرآن کریم مومنان را در آیات متعدد به خاطر کنترل خشمشان می ستاید. در سوره شوری در مورد یکی از ویژگی های بارز مومنین می فرماید: «و اذا غضبوا هم یغفرون؛ (شوری.73) مومنین زمانی که خشمگین می شوند (با فرو خوردن خشم خود) عفو می کنند.»
هر انسانی طبیعتا در مقابل پیشامدهای ناگوار و ناهنجاری ها ناراحت و عصبانی می شود و آیه فوق می گوید که اهل ایمان در چنین مواقعی نه تنها خود را به گناه آلوده نمی کنند، بلکه با کنترل خشم خود از صفت عفو و بخشش بهره می گیرند.
سیره امام باقر(ع)
در سیره اخلاقی امام باقر(ع) آمده است: روزی یک نفر مسیحی به آن حضرت جسارت کرد و گفت : «انت بقر؛ تو گاو هستی.»
امام بدون اینکه خشمگین شود، فرمود: «لاانا باقر؛ نه من باقرم.» مسیحی گفت: تو پسر آن زن آشپز هستی؟ امام فرمود: آری مادرم یک بانوی آشپز بود. آن مرد برای اینکه امام را عصبانی کند، دوباره گفت: تو پسر زن سیاه چرده، زنگی و دشنام گو هستی. امام پاسخ داد. اگر تو راست می گویی، خدا مادرم را بیامرزد و اگر دروغ می گویی، خداوند تو را ببخشد. وقتی آن مرد مسیحی بردباری و حلم بی پایان امام را مشاهده کرد که با این اهانت ها هرگز خشمگین نشد و کاملابر نفس خود مسلط بود، زبان بر شهادتین جاری کرد و مسلمان شد.(13)
این رفتار حضرت باقر(ع) دقیقا در تفسیر این آیه شریفه است که می فرماید: «هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن! ناگاه ] خواهی دید[ همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی می شود و این ] خصلت[ را جزکسانی که شکیبا بوده اند، نمی یابند و آن را جز صاحب بهره ای بزرگ، نخواهند یافت.» (فصلت .43)
دستاوردهای این حرکت پسندیده از نظر روحی و روانی و معنوی، خیلی بهتر و بیشتر از آن است که انسان خشم و غضب خود را با هیجانات عصبی و رفتارهای زشت و کینه توزانه فرو نشاند.
دراین باره اشاره به سخن مولوی در مورد علی(ع) خالی از لطف نیست. او بعداز آنکه مولای متقیان را اسوه بردباران معرفی می کند و با ستایش از آن حضرت می گوید که امام(ع) در هنگام خشم و غضب کاملابرخود مسلط بود و هرگز اراده و تدبیر خود را در اختیار احساسات زودگذر قرار نمی داد و تمام اعضا و جوارحش تحت عقل و وحی بود، به نقل داستانی دراین زمینه می پردازد و در ستایش حلم آن گرامی به زبان حال امام می گوید.
باد خشم و باد شهوت باد آز
برد او را که نبود اهل نماز
خشم بر شاهان، شه و ما را غلام
خشم را هم بسته ام زیر لگام
تیغ حلمم گردن خشم زده است
خشم حق، بر من چو رحمت آمده است
که نیم، کوهم ز صبر و حلم و داد
کوه را کی در رباید تند باد (41)
مضرات غضبالف- زمینه برای تسط شیطان
ضررهای فراوانی بر غضب می توان بر شمرد که مهمترین آن تسلط شیطان بر انسان است. اساساً فرد خشمگینی که قادر به کنترل خشم خود نیست و نمی تواند تصمیمات مثبت بگیرد و وجودش را آتش کینه و انتقام پر کرده است، در آن لحظه وجودش بستری مناسب برای بهره برداری شیطان است و شیطان می تواند به راحتی او را گمراه کند و از همین راه به اهداف شوم خود دست یابد.
امام باقر(ع) دراین زمینه می فرماید: «غضب، آتش پاره ای است از شیطان که در باطن فرزند آدم است و چون کسی از شما عصبانی شد، چشم های او سرخ می شود و باد به رگ های او می افتد و شیطان در وجودش داخل می شود.» (51) البته اگر انسان تحت تأثیر شیطان قرار گیرد، ممکن است هرگونه گناه و کار ناشایستی مرتکب شود.
ب: دوری از فضائل اخلاقی
انسان درحال عصبانیت از ادب و حیا و عفت فاصله می گیرد. احترام بزرگان و اطرافیان را نمی تواند نگهدارد. پرده حیا و عفت را می درد و در نتیجه سخنانی بر زبانش جاری می شود که در حالت عادی از گفتن وحتی شنیدن آن خجالت می کشد. دست به کارهایی می زند که هرگز با اخلاق و انسانیت هم خوانی ندارد.
ج- خواری و رسوایی
از دیگر مفاسد خشم های بی جا، خواری و ذلت و رسوایی فرد عصبانی است. او معمولاوقتی که حالت خشم برایش عارض می شود، درمیان جمع، فردی غیرعادی، ناتوان و سبک قلمداد می شود که قادر به کنترل وجودش نیست و نمی تواند امور زندگی اش را مدیریت کند و تمام کسانی که او را در آن حال می بینند، به دیده حقارت و یا ترحم به او می نگرند.
د- سلب اعتماد دیگران
افراد جامعه به ویژه عقلای قوم و نخبگان، به افراد عصبانی کمتر اعتماد می کنند؛ چرا که احساس می کنند او به اندک بهانه ای خشمگین می شود و تصمیماتی می گیرد که مبنای عقلانی و منطقی ندارد؛ گرچه بعدا اظهار ندامت کرده ، عذرخواهی هم می کند.
] مرکز فرهنگ و معارف قرآن[
پا نوشتها:
1- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 3، ص: .97
2- معراج السعاده ، ملااحمد نراقی، ص .226
3- سنن النبی، علامه محمد حسین طباطبایی، ص 67.
4- تفسیر نمونه، ج 11، ص 854
5- تحف العقول، ابن شعبه حرانی ، ص .534
6- الکافی، کلینی باب الغضب، ح 2، ج .2 ص .302
7- الکافی، ج 2، ص 36.
8- مثنوی مولوی، دفتر اول.
9- تفسیر البرهان .ج .4 ص 828. سیدهاشم بحرانی
01- بحارالانوار، مجلسی، ج: 68 ص .411
11- الکافی، باب کظم الغیظ، ح 1.
21-همان- باب الغضب، ح 7.
31- المناقب، محمدبن شهر آشوب ج 4، ص.207
41- مثنوی، دفتر اول.
51- معراج السعاده، ص 62