معنا و مفهوم عقب ماندگی ذهنی
تاریخ تمدن ، سابقه تلاش انسان است در غلبه در تقاضای محیطی که در آن زندگی می¬کند. در فرهنگهای مختلف، افرادی که نمی¬توانند به نحویس مطلوب خود را با تقاضاهای محیطی_فرهنگی خود سازگار نمایند، از نظر دیگران با تعاریف و ویژگیهای خاصی به عنوان درمانده، ضعیف، ناتوان، عقب افتاده و... ناشناخته می-شوند . در طول تاریخ، سیر نگرش عموم نسبت به عقب ماندگی ذهنی و افراد عقب مانده در جهت مثبت و سازنده تر در تغییر بوده است.
گروهی از مردم استنباط نادرستی از عقب ماندگی داشته و تصور می¬نموده¬اند که عقب¬ماندگی همانند یک مرض یا بیماری مسری بوده و می¬تواند از فردی به فرد دیگر سرایت نماید یا مانند سل و آبله و سرخجه در میان کودکان قابل انتقال است، با این فرق که بیماری ذهنی طولانی¬تر و سخت¬تر است.
عده¬ای نیز بر این عقیده بوده¬اند که عقب ماندگی ذهن همان بیماری روانی یا دیوانگی است. متأسفانه چنین برداشتهای غلط و تصورات نادرست، هنوز بعضی اوقات حتی در میان افراد تحصیلکرده نیز به چشم می خورد.
در حقیقت باید توجه داشت که عقب ماندگی ذهنی همانند مرض یا بیماری نیستو کودکان و بزرگسالان هرگز به واسطه مجاورت و همنشینی با افراد عقب مانده ذهنی دچار عقب ماندگی ذهنی نمی شوند. خوشبختانه برخی از صاحبنظران از دیرباز بدین امر توجه داشته¬اند، به عنوان نمونه می توان از تلاشهای ارزنده اسکونیرول پزشک فرانسوی نام برد. او در کتابی که در سال 1838 منتشر نمود، برای اولین بار صریحاً بدین مسئله توجه کرده و گروه افراد عقب مانده ذهنی را از بیماران روانی و مجانین متمایز و اشاره¬ای به درجات مختلف عقب ماندگی ذهنی می نماید.
در واقع عقب ماندگی یک وضعیت و شرایط خاص ذهنی است که به علت شرایط و دلایل گوناگونی پدید می آید. البته عقب ماندگی ذهنی ممکن است در اثر یک بیماری ، عفونت یا ویروس به وجود آید، اما شرایط یا وضعیت به وجود آمده ( عقب ماندگی ذهنی ) قابل سرایت به دیگری نیست. عقب ماندگی ذهنی را می توان به دست یا پایی تشبیه کرد که خوب کار نمی کند. علت آن نیز ممکن است قبل از تولد ، مادرزادی و در چگونگی تشکیل نطفه یا به علت مشکلات و نارسایی های دوران بارداری باشد یا اینکه بر اثر مشکلات که نوزاد به هنگام تولد با آن مواجه بوده است یا به دلیل بروز ضایعات، حوادث و تصادفات در دوران زندگی کودک عارض گردد.
عقب ماندگی ذهنی شرایطی است که اساساً بر ضعف توانایی عمومی و نقصان رشد هوش دلالت دارد.
اهداف آموزشی و ویژگی های کودکان عقب مانده ذهنی
با این نگرش حقیقت بینانه که کودک عقب مانده ذهنی اول یک کودک است و بعد کودکی است با عقب ماندگی ذهنی، در واقع اهداف آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی نمی تواند تفاوتی با هدفهای کلی آموزش و پرورش عادی داشته باشد، زیرا هدف عبارت است از شکوفایی حداکثر تواناییها و استعدادها، تزکیه و تعلیم و تربیت و در نهایت، هدف غایی از دیدگاه مکتب اسلام به « فلاح » رسیدن انسانهاست.
به عبارت دیگر، هدفمندی و جهت گیری تمامی برنامه¬های آموزشی لاجرم باید به گونه¬ای باشد که انسانها را در طریق حق و هدایت و نیل به فلاح تربیت نماید. از این روشها تفاوتی که اهداف تربیتی کودکان عقب مانده ذهنی با اهداف عمومی تعلیم و تربیت دارد، در مورد تأکید و اهمیت فوق العاده حصول این هدفها در رابطه با کودکان عقب مانده ذهنی است.
اهم این هدفها به شرح زیر است:
هدفهای عمومی تعلیم و تربیت کودکان عادی و استثنایی
1 – رسیدن به خود آگاهی و شناخت
خودآگاهی و خودشناسی از جمله هدفهای آموزش و پرورش بوده و اولیا و مربیان کودکان استثنایی به ویژه کودکان عقب مانده، نقش و رسالت سنگینی را بر دوش دارند . خودآگاهی و خودشناسی، خمیره اساسی سازگاهی عاطفی و اجتماعی، پذیرش مسئولیتها، شکوفایی حداکثر تواناییها و استعدادها و حرکت به سوی رستگاری و کمال است . روشها و شیوه¬های نیل به این هدف در کلاسهای دانش آموزان آهسته گام در سنین مختلف بسیار حساس و ظریف و در عین حال مهم و خطیر بوده و در شکل گیری باز خوردهای ایجاد علایق و انگیزه¬های مطلوب و حرکت آفرین نقش به سزایی دارد.
2 – سازگاری اجتماعی و برتر از نمودن روابط مفید و مؤثر با دیگران
توفیق در زندگی اجتماعی، پذیرش مسئولیتهای متقابل و حسن ایفای وظایف مربوطه به ویژه انجام صحیح وظایف شغلی و حرفه¬ای ، مستلزم برقراری روابط مفید و مؤثر مابین افراد می باشد. نقش برنامه¬های آموزشی کودکان استثنایی به ویژه کودکان آهسته گام در تشریح روابط سازنده و آموزنده بسیار مهم است. در این میان چگونگی برقراری روابط متقابل مطلوب بین کودک آهسته گام و دیگر افراد خانواده و اجتماع، همکلاسیها، مربیان و کارفرمایان ( به ویژه در سنین بزرگسالی ) از اهمیت به سزایی برخوردار است.
اولیا و مربیان کودک آهسته گام که دچار مشکلات چگونگی برقراری ارتباط صحیح می باشد. در تحقق بخشیدن به این هدف که نقش فوق العاده مهمی در زندگی موفق اجتماعی و شغلی افراد آهسته گام دارد، رسالت و وظایف بسیار مهمی بر عهده دارند.
3 – رسیدن به شایستگی شغلی و کفایت اقتصادی
یکی از مهمترین جنبه¬های آموزشی کودکان استثنایی به ویژه کودکان و نوجوانان آهسته گام، توجه به بعد عملی و تجربی برنامه¬های آموزشی است. اگر چه تا آنجا که مقدور است باید دروس اصلی و مهارتهای اساسی و کاربردی خواندن و نوشتن به کودکان آهسته گام آموخته شود، اما با توجه به محدودیت ذهنی آنها، لزوم گرایش برنامه های آموزشی به طرف آموزش مهارتهای شغلی و حرفه¬ای کاری است بسیاری ضروری. توانایی احراز یک شغل مناسب و نیل به خودکفایی اقتصادی و داشتن زندگی غیراتکایی برای دانش آموزان آهسته گام که تا پایان سنین دبیرستانی در مدارس ویژه آموزش در طرح و تنظیم برنامه های آموزشی کودکان آهسته گام از همان ابتدا ملحوظ باشد.
4 – پذیرش مسئولیت اجتماعی
احساس مسئولیت و ایفای وظایف ناشی از آن، قدم اولیه زندگی اجتماعی است. اولیا و مربیان کودکان آهسته گام می بایستی علی رغم نارساییهای ذهنی کودکان، آنان را به مسئولیتهای مختلف فردی و اجتماعی خود آگاه نمایند. از همان ابتدای سنین کودکستانی و دبستانی، کودکان آهسته گام باید یا دیگرند که چگونه در خانواده، کلاس و مدرسه و اجتماع فردی مفید و مؤثر و شریک در کارها و مسئولیتهای همگانی باشند در واقع ، در اینجا مراد ما داشتن توقع و انتظار فوق العاده و غیر ممکن از افراد عقب مانده که دارای محدودیت ذهنی¬اند، نیست و خداوند نیز انسانها را به قدر توان وسعشان مسئول می داند، از انسانها با توجه به قابلیتها و تواناییها که خود اعطا نموده است مسئولیت می خواهد. لذا ضمن آنکه با ملاحظه عقب ماندگی و محدودیت ذهنی این افراد انتظار پذیرش تمام مسئولیتها را از آنان نداریم، باید به تناسب تواناییهای ذهنی و جسمی ایشان، از آنها مسئولیت خواست. شروع مدرسه، آغاز اولین تجارب اجتماعی و جدی کودکان عقب مانده بوده و بیداری حس مسئولیتهای اجتماعی حتی در ساده ترین تعریف خود عینیت پیدا می کند.
ویژگیهای عمومی دانش آموزان آهسته گام
هدفها و برنامه های دانش آموزان، آهسته گام آموزش پذیر، اساساً مانند افراد عادی است. آهسته گامان آموزش پذیر مانند سایر همسالان خود باید به حد اعلا و به نحوی مطلوب از برنامه آموزش و پرورش بهره مند گردند. باید از حداکثر تواناییهای خود استفاده نموده و در جهت تأمین نیازهای خود و انتظارات معقول جامعه به کفایت لازم برسند. برنامه های آموزش باید به نحوی باشد که این قبیل دانش آموزان بتوانند به سهولت خود را تطبیق نموده و از روابط مفید و مؤثر انسانی و اجتماعی برخوردار شوند.
برنامه آموزشی افراد آهسته گام یا آموزش پذیر بایدبه نحوی تدوین گردد که تمامی برنامه و روشهای معمول تحقق هدفهای زیر را که از اولویت و ضرورت خاصی برخوردارند مقدور وسیله نماید:
1. سازگاری شخصی یا عاطفی
2. سازگاری اجتماعی
3. سازگاری و شایستگی شغلی و کفایت اقتصادی
به طور کلی سازگاری و تعادل عاطفی دانش آموز آهسته گام، در تحقق دیگر هدفهای آموزشی مهم بوده و از ضرورت فوق العاده¬ای برخوردار است. بدین دلیل که لازمه سازگاری اجتماعی و کفایت و شایستگی شغلی حرفه¬ای در درجه اول سازگاری شخصی و یا عاطفی است، زیرا تا زمانی که فردی از سلامت عاطفی و سازگاری اجتماعی برخوردار نباشد، نمی تواند با دیگر افرادی که به نحوی از انحاء در ارتباط با او هستند، روابط مفید و مؤثری برقرار نماید از جمله کوششها در نیل به این هدف، تدبیر و فراهم آوردن فرصتها و فعالیتهایی است که دانش آموزان به طور کاملاً فعال و ثمر بخشی در آن شرکت داشته باشند به طوری که به خوبی احساس نمایند که وجود و حضور و تلاش آنان مفید و با ارزش است.
مربیان و معلمان باید فرصتها و فعالیتها را به نحوی طرح ریزی و تدبر نمایند که موفقیت متعادل و مطلوب برای دانش آموزان عقب مانده یا برنامه ها و فعالیتهای غیر ضروری و غیر مفید که بیشتر جنبه سرگرمی و وقت گذرانی دارد حتی الامکان باید اجتناب نمایند. در اینجا تذکر این نکته ضروری است که تحقق بخشیدن به چنین برنامه های مدیرانه که دار آن سازگاری عاطفی و اجتماعی مقدم بر تحصیل مهارتهای علمی است، در کلاسها و مدارس عادی بسیار مشکل و یا چندان امکان پذیر نیست.
گرچه معمولاً اهداف آموزشی مدارس به نحوی به سازگاری و شکوفایی استعدادها و تواناییها استوار است، اما تأکید عمده در مدارس عادی و کلاسهای درس، ویژه در کلاس اول دبستان، بیشتر بر آموزش و تحصیل مهارتهای علمی استوار است. این مهمترین تفاوت و اختلاف اساسی بابرنامه آموزشی و پرورشی افراد آهسته گام است. چنانچه معلم در زمینه مذکور سعی نماید به کودک آهسته گام نیز مانند سایر همسالان او آموزش دوره، کودک در اینجا چاره¬ای جز نگاه کردن و توجه به دیگر همسالان و همکلاسان و مقایسه خود با آنان نداشته و دچار احساس شکست و ناامیدیو یأس خواهد شد و بالطبع رفتار او نیزمتأثر از چنین حالات و شرایط عاطفی و اجتماعی خواهد بود. دانش آموز دیر آموز یا آهسته گام اگر نتواند رضایت و توجه معلم را در مورد مهارتهای درسی جلب کند، ناگزیر سعی خواهد نمود که در زمینه دیگری که او توانایی بیشتر دارد فعالیت نموده و توجه همکلاسان و همسالان خود را جلب نماید. توجهی که تحصیل آن مسلماً از نظر اجتماعی و کلاس درس نامطلوب دانش آموزی که بر خلاف نظر کلاس و معلم است موجب تشویق و تقویت چنین رفتار نامطلوب خواهند شد.
دانش آموزان آهسته گام با رفتار نامطلوب به دنیا نیامده¬اند، بلکه غالباً چنین رفتار نامطلوبی به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از شرایط اجتماعی، انتظارات و توقعات نامناسب اولیا و مربیان است. اصولاً تشکیل مدرسه و کلاس استثنایی برای پرهیز از همین عوامل و شرایط و فراهم آوردن زمینه¬های صحیح رشد عاطفی و شکل گیری رفتار مطلوب که لازمه موفقیت در دیگر زمینه های آموزشی و شغلی است می باشد.
هدف نهایی از سازگاری اجتماعی عقب ماندگی ذهنی داشتن کفایت و توان زندگی اجتماعی در جامعه است. تحقق این هدف صرفاً با آموزش علوم اجتماعی مقدور نخواهد بود، بلکه لازم است به دانش آموزان با توجه به رشد ذهنی و توانایی سازگاری، آنان آموزش داده و به تناسب تجارب مختلف، رفتار و فعالیتهای اجتماعی را فراهم آورد. در واقع باید جنبه¬های عملی آموزش شغلی و حرفه¬ای گردد. هر قدر عقب ماندگی بیشتر باشد، می بایست آموزش حرفه¬ای و شغلی در سطوح ساده تر و یکنواخت تر انجام گیرد.
تحقق یکی دیگر از هدفهای آموزشی افراد آهسته گام آموزش پذیر یعنی کفایت اقتصادی بیشتر ، بستگی به سازگاری شخصی و اجتماعی آنان دارد.
در این زمینه تحقیقات و مطالعاتی که به عمل آمده بیانگر این است که در غالب موارد بیکاری افراد آهسته گام آمورش پذیر، بیشتر به دلیل عدم سازگاری شخصی و اجتماعی است تا نقصان رشد ذهنی. آنان نیاز به تشویق و راهنمایی بیشتر دارند . تحصیل تجارب و مهارتهای شغلی و حرفه¬ای جهت خودکفایی اقتصادی قبل از سازگاری اجتماعی و برخورداری از سلامت عاطفی و روابط مفید و مؤثر و معشوق در محیط کار بسیار دشوار خواهد بود. البته آموزش تجارب و مهارتهای شغلی و حرفه¬ای می بایست با تنظیم برنامه¬ای معین و متناسب با رشد جسمی و ذهنی فرد آموزش پذیر باشد. بدیهی است در مراحل اولیه و کلاسهای دوره اول ابتدایی از جمله برنامه های درسی آموزش مهارتهای مقدماتی و ساده خواهد بود که دانستن آنها ضروری است و آموزش رسمی مهارتهای حرفه¬ای و شغلی مستلزم تحصیل قبلی آنهاست.
تحقق اهداف و برنامه¬های فوق همواره توأم بوده و در برنامه ریزی های آموزشی می بایست به طور هماهنگ به آنها توجه داشت.
اصول آموزش و توانبخشی کودکان و نوجوانان آهسته گام
اساساً باید توجه داشت که فرایند یادگیری امری نیست که به خودی خود در فردی که هنوز آمادگی یادگیری را به معنای اخص آن ندارد به وقوع بپیوندد. آمادگی لازم برای حضور مؤثر و فعال در امر یادگیری ، مستلزم شرایط و عوامل مختلفی است.
عوامل مؤثر در یادگیری کودکان آهسته گام
1 – رشد بدنی و ذهنی
کودک تا زمانی که به اندازه کافی رشد نکرده باشد، نمی تواند بایستد، راه برود ، بدود، لی لی کند، و دیگر فعالیتهای حسی و حرکتی از خود نشان بدهد. تا زمانی که از نظر ذهنی رشد کافی نداشته باشد، نمی توان موفقیتی در درک مفاهیم ذهنی و انتزاعی از او انتظار داشت. به همین دلیل، برای کودکانی که از نظر بهره هوشی عادی یا طبیعی ( 100 – Ia ) می باشند. آغاز این قبیل فعالیتهای ذهنی، خواندن و نوشتن و حساب کردن بعد از پایان شش سالگی توصیه گردیده است. به عبارت دیگر، میزان و چگونگی رشد بدنی و ذهنی کودک از اساسی ترین عوامل یادگیری محسوب می گردد، و برای آنکه برنامه های آموزشی منجر به یادگیری مؤثر گردد، در جداول، باید متناسب با شرایط جسمی و ذهنی کودک باشد. متناسب بودن برنامه¬های آموزشی با ویژگی های بدنی و ذهنی کودکان آهسته گام ، امری است مهم و اجتناب ناپذیر.
2 – رشد عاطفی و سازگاری اجتماعی
چگونگی رشد عاطفی و سازگاری اجتماعی کودک نقش مهمی در برقراری ارتباط با دیگران به ویژه مربیان داشته و از عوامل مؤثر در یادگیری محسوب می شود. کودک، علی رغم اینکه از نظر جسمی و ذهنی رشد کافی را داشته باشد، ولی چنانچه دچار اختلالات عاطفی و هیجانی بوده و در سازگاری با محیط با مشکل روبرو باشد نمی تواند در امر یادگیری مواد آموزشی چندان توفیقی کسب نماید . به عنوان مثال کودکی که در هفت سالگی با توجه به اینکه از جهات جسمی و ذهنی طبیعی است و در کلاس اول دبستان پذیرفته شده است، اما به عللی از نظر عاطفی و رفتاری سازی نایافته است ، نمی تواند تحمل محیط جدید را که با خانواده¬اش تفاوت دارد بنماید، لذا به سبب بی قراری فریادها و جیغ زدنهای مداوم و ... تا در نخواهد بود که با تمرکز حواس شرایطی ، در مورد آن دسته از شاگردانی که دچار ناسازگاری های عاطفی و اجتماعی هستند، برنامه های بدون اصلاح و تغییر تدریجی رفتارهای نامطلوب مهمترین بخش از برنامه های مدرسه بوده و آموزش موارد درسی مثل خواندن و حساب و غیره در درجه دوم اهمیت قرار خواهد داشت.
3 – آمادگی قبلی یا دارابودن زمینه و مهارتهای پیش نیاز
دانش آموز برای آنکه بتواند نقش مؤثری در یادگیری داشته با موفقیت از برنامه های آموزشی بهره ببرد، می بایست در زمینه مربوطه آمادگی لازم را داشته و قبلاً مهارتهای مقدماتی و پیش نیاز آن برنامه آموزشی را که ارائه می شود کسب کرده باشد. به عنوان مثال، کودک برای آنکه لی لی کردن، را بیاموزد ، لازمه¬اش آن است که قبلاً دویدن را یاد گرفته باشد، طبیعی است برای کسب مهارت دومین نیز کودک باید قبلاً موفقیت کامل در راه رفتن، را کسب نموده باشد و ...
در زمینه آموزشهای مختلف درسی نیز مسئله به همین نحو است، مثلاً دانش آموز برای آنکه، تقسیم کردن، را یاد بگیرد، باید قبلاً « ضرب کردن » را به خوبی آموخته باشد و قبلاً می بایست از عهده « جمع کردن » به خوبی فائق آمده باشد.
یکی از وظایف خطیر مربیان کودک عقب مانده ذهنی قبل از تعلیم هر ماده یا برنامه درسی، ارزیابی و تعیین میزان و چگونگی تواناییها و مهارتهای فعلی دانش آموزان است . باید توجه داشت که امر آموزشی به طور منظم و مرتب طرح گردیده و روابط منطقی آنان با فعالیتهای مختلف حفظ گردد. به عبارت دیگر ، آموزش برخی از مهارتهای ساده و مقدماتی می بایست قبل را ارائه مهارتهای نسبتاً کاملتر و پیچیده تر باشد. در اینجا برای تشریح و توجیه ترتیب و توالی برنامه های آموزشی برای دانش آموزان عقب مانده ذهنی به نمونه¬هایی از این شیوه آموزشی اشاره می کنیم. در واقع معلم استثنایی ، نه تنها به روال منطقی برنامه های آموزشی کودکان آهسته گام در طول دوران تحصیلی ( سنین مدرسه ) آنها توجه کامل دارد، بلکه رعایت چنین روال منظم و منطقی را در برنامه های آموزشی در طول تمام سال تحصیلی ، در برنامه یک ماهه، در یک هفته و حتی در یک روز و یک ساعت آموزشی نیز ضروری می داند.
نمونه¬ای از ترتیب و توالی منظم برنامه¬های آموزشی
1. آموزش ایستادن باید قبل از راه رفتن باشد، زیرا راه رفتن قابل ادامه نخواهد بود تا وقتی کودک حداقلی از توانایی ایستادن را از خود نشان دهد.
2. پریدن با دو پا قبل از پریدن با یک پا ( لی لی کردن ) ، کودک قادر نخواهد بود به خوبی از خودش مهارت حرکتی لی لی کردن را نشان دهد، مگر آنکه قبلاً در پریدن از خود مهارت، قابل قبولی داده باشد.
3. مهارت دویدن باید قبل از کسب مهارت پریدن به طور متناوب از این پا به آن پا ( لی لی کردن ) صورت گیرد و مهارت حرکتی خود برداشتن و پرش باید بعد از احراز حداقل مهارت در دویدن کسب گردد و غیره.
4. به خاطر سپردن فرم و ترکیب بعضی از اشکال هندسی و بعد ترسیم آنها از روی خود شکل باید قبل از کشیدن یک ربع از حافظه آموزش داده شود.
5. َآموزش ضرب کردن باید قبل از آموزش تقسیم صورت گیرد و قبل از آموزش ضرب کردن باید حتماً کودک جمع و تفریق را به خوبی آموخته باشد.
سرانجام معلم باید یک هماهنگی و ارتباط منظم و منطقی بین برنامه های آموزشی دیروز،امروز و فردای خود حفظ نماید. لازم به تذکر است که هر قدر یادگیری در موضوع به خصوص قوی تر و غنی تر باشد، انتقال این یادگیری در آموزش موضوعات دیگر مؤثرتر خواهد بود و تعمیم آن نیز ساده ترمی گردد.
4 – علاقه و انگیزه و نگرش مثبت
داشتن علاقه و انگیزه مثبت و سازنده نسبت به درس خواندن و فعالیتهای آموزشی، همواره به عنوان یک عامل مهم در امر یادگیری دخیل است کودک علی رغم اینکه شرایط فوق الذکر ( بندهای 1 تا 3 ) را برای یادگیری باید داشته باشد، تا زمانی که علاقه و انگیزه خاصی برای آموختن و مشارکت فعال در کلاس درس از خودشان نشاند ندهد، نمی تواند چندان موفقیتی در پیشرفت تحصیلی داشته باشد. انگیزه، آن تمایل و کششی است که برای حرکت و نیل به هدفی در فرد بوجود می آید. ایجاد علاقه و انگیزه هر چه قوی تر و پایدارتر در دانش آموزان، به ویژه دانش آموزان آهسته گام که در این زمینه بسیار ضعیف¬اند، از مسئولیت های مهم اولیا و مربیان است. انگیزه¬ها نقش فوق العاده¬ای در یادگیری دارند، ایجاد علائق و انگیزه¬های مطلوب در کودکان از دوره¬های مختلف سنی که لاجرم با در نظرگرفتن تفاوتها و ویژگیهای فردی از جهات گوناگون و با روشهای متنوع تشویق و استفاده از تقویت کننده¬¬های مختلف صورت پذیر است، از مهمترین فعالیتهای معلمین و مربیان دلسوز و متعهد است.
5 – توجه و مشارکت
چگونگی و میزان درک مطالب و مباحث توسط دانش آموز، بستگی به نحوه توجه، دقت و تمرکز حواس او به برنامه آموزشی دارد. فعالیتهای اساسی معلم، جلب و حفظ توجه دانش آموزان به ویژه دانش آموزان عقب مانده ذهنی که دارای دامنه توجه محدودند، به موضوعات مورد بحث می باشد. در این رابطه همان طوری که قبلاً نیز ذکر گردید، معلم ضمن ایجاد تنوع در روشهای تدریس خود برای جلوگیری از خستگی های ذهنی و جسمی شاگردان و جلب توجه و دقت مستمر آنها بهع کلاس درس، از هر گونه تحریکات و محرکات محیطی که از موجبات حواس پرتی و بی توجهی کودکان به درس است پیشگیرهای نماید. یکی دیگر از عوامل مؤثر در توجه و دقت کودک به موضوع درس و بالطبع توفیق بیشتر او در یادگیری، شرکت فعال او در مباحث مطروحه در کلاس است . هر چقدر ومیزان مشارکت شاگرد در کلاس بیشتر باشد، توجه و میزان یادگیری او افزایش می یابد. مشاکرت فعال در کلاس برای همه کودکان مخصوصاً کودکان آهسته گام امری است کاملاً ضروری مشارکت فعال کودک آهسته گام در کلاس، نه تنها به سبب افزایش توجه ذهنی او می شود، بلکه احساس می نماید که او نیز یکی از ارکان مهم جریان آموزشی، یعنی یاددان و یادگرفتن است. در این شرایط، کودکت فرصت می یابد که خیلی فعالانه صحت پاسخهای خود را بسنجد و اشتباهات خود را اصلاح نماید . از طرفی با مشارکت فعال نقاط ضعف و قوت شاگرد در امر یادگیری موضوعات مختلف آموزشی مشخص گردیده و باعث توجه خاص معلم به رفع نقاط و تقویت نقاط کودک می گردد.
6 – ادراک
درک و فهم موضوعات و مفاهیم آموزشی از اصول مهم یادگیری است. تا زمانی که ذهن کودک نتواند پیامهای محیطی را که از طریق حواس انتقال می یابند درک نموده و بدان معنا بخشد، امر یادگیری به معنای دقیق آن صورت نپذیرفته است. لذا معلم بافرض اینکه در شرایطی مشغول آموزش موضوع خاصی است، که دانش آموزان با آمادگی قبلی کاملاً متوجه درس هستند، نمی تواند به طور کلی از اینکه شاگردان مطلب او را یاد گرفته¬اند اطمینان حاصل نمایند. برای اینکه در این زمینه اطمینان بیشتری بدست آید و معلم یقین حاصل نماید که شاگردان میزان قابل توجهی از مباحث درسی را درک کرده و فهمیده¬اند ( حتی ممکن است و بعضی ها مثل شعری معنایش را نمی دانند حفظ کرده باشند )، می تواند با استفاده از روش سوال و جواب، چرایی¬ها و چگونگی ها و دیگر روشها، از نحوه برداشت و فهم دانش آموزان از موضوع مورد بحث مطلع گردد.
7 – روش یکپارچه یا سراسری
تحقیقات مختلف در زمینه یادگیری بیانگر این واقعیت است که آموزش یکپارچه یا سراسری از آموزش جزء جزء یا پاره¬ای مؤثرتر است به عنوان مثال ، کودک وقتی که برای اولین بار به چیزی نگاه می کند، ابتدا صورت یا هیأت کل آن شیء را درک نموده و سپس به اجزا و روابط آن پی می برد. روانشناسی گشتالت که در آلمان پی ریزی شد، عمدتاً بدین موضوع پرداخته و در آن به درک کلی شکل و روابطی که بین اجزای تشکیل دهنده آن وجود دارد، اهمیت زیادی داده شده است، هم اکنون در غالب نظامهای آموزشی کشورهای مختلف این مسئله مورد توجه قرار گرفته و در برنامه¬های آموزشی رعایت می گردد. این روش در آموزش و پرورش دانش آموزان آهسته گام نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در هر حال باید توجه داشت که برخی از کودکان آهسته گام در یادگیری مطالب بیشتر به اجزای آن توجه می نمایند تا به کل و یکپارچگی موضوع و این مسئله نمی بایست از نظر معلم دور بماند.
8 – تمرین، تکرار و تقویت
تمرین و تکرار، برکت یادگیری است. بدون تمرین در غالب موارد یادگیری چندان نمی تواند پایدار باشد. تکرار مطالب، باید به صورت متنوع و در عین حال مستمر و منظم ایجاد گیرد، این امر، در مورد آهسته گامان که علی الاصول دیر می آموزند و زود فراموش می کنند، از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است، پس لازمه ایجاد یک یادگیری نسبتاً در شرایط مختلف، باعث تقویت و استحکام بیشتر امر یادگیری می شود. باید توجه داشت محتوای برنامه¬های آموزشی در کلاسهای افراد آهسته گام به گونه¬ای کاربردی باشد که به جای تکرار ذهنی مطالب آموخته شده ، موضوعات یادگیری به طور طبیعی در زندگی روزمره کودکان تکرار شود.
کودکان آهسته گام سنین ابتدایی
این کودکان معمولاً در سطوح سنی 6 تا 11 سال بوده و از نظر ذهنی ( سن هوشی ) در حدود 3 تا 7 ساله¬اند.
تعلیم و تربیت این کودکان در زمینه سازگاری محیطی و اجتماعی، مقدم بر آموزش خواندن و نوشتن است. بدیهی است که در طول برنامه¬های آموزشی اجتماعی و سازگاری محیطی، دانش آموز آمادگی لازم را برای یادگیری محیطی نیز بدست می آورد.
برنامه¬های آموزشی و پرورشی کودکان آهسته گام سنین ابتدایی
1. تعلیم عادات مناسب و تقویت خودکفایی، همانند خودیاری کامل در نظافت و پاکیزگی، استفاده از توالت و طهارت نمودن، حفظ و نگهداری لوازم شخصی و غیره.
2. تعلیم و تربیت و توسعه مهارت تشخیص سمعی و بصری اشیاء، تشخیص رنگها ، شکلها و اندازه¬های مختلف، با دیدن تصویر آنها و یا با شنیدن توصیف آنها.
3. تقویت حافظه بصری و سمعی کودک، به این ترتیب که ابتدا اشیای مختلف و ساده که کودک قبلاً با آنها مأنوس بوده است به او نشان داده شده و کنار گذاشته می شود و سپس از او خواسته می شود آنچه را که دیده است نام ببرد. این یکی از ساده ترین روشهای سنجش حافظه بصری و ایجاد انگیزه توجه و دقت در کودک است.
تعریف وقایع و حوادث مختلف که کودک مشاهده نموده است و همچنین شرح دیدار او از موزه¬ها و باغ وحش و جاهای گوناگون ، ازجمله فعالیتهای جالب در این زمینه است در مورد تقویت حافظه سمعی نیز معلم می تواند با جلب توجه کودک چندین شیء را برای کودک نام ببرد و سپس از او بخواهد که آنچه را که شنیده¬اند بازگو نماید . این روش یکی از ساده ترین راههای جلب توجه و دقت کودک در سنجش حافظه سمعی اوست.
بازگوکردن قصه¬ها و وقایع و حوادثی که کودک شنیده است از جمله فعالیتهای مختلف در این زمینه است.
4. توانایی تشخیص و تفکیک اشکال مختلف در زمینه¬های گوناگون.
5. توانایی تشخیص و جور کردن اشیاء یا اشکال مشابه، جورکردن رنگها، اندازه¬ها، تکمیل تصاویر ناقص، حل معماهای ساده.
6. آموزش و تقویت مهارتهای مختلف در زمینه حرکات ظریف حسی و حرکتی، مثل با قیچی بریدن جداکردن و تفکیک کردن اشیاء مختلف بر حسب اندازه یا رنگ و یا هر دو و غیره، گره زدن ، دکمه بستن ، کپی کردن از روی اشکال مختلف، کوبیدن میخ به چوب، پیچیدن سیم به دور میخ یا پیچ.
7. تقویت مهارتهای حرکتی درشت و هماهنگی عضلانی مانند قدم زدن، پریدن، دویدن، لی لی کردن، معلق زدن، رژه رفتن، راه رفتن از روی تحته¬های باریک و بالارفتن از نردبان.
8. تشخیص و تفهیم معنایی و مفاهیم مختلف از طریق شنیدن مسئله یا مشاهده آن.
9. تعلیم و تمرین در جهت بیان و بازگو نمودن نظرات، مفاهیم و جریان مختلف به طور واضح و روشن و قابل فهم و پرورش مهارت صحبت کردن و ادای کلمات و جملات به طور صحیح .
10. توانایی تغییر مناسب محل یا موقعیت اشیای مختلف .
11. آشنا شدن با اعضای مختلف بدن و نام بردن آن مانند دست ، انگشت، مچ، بازو، آرنج، شانه، چشم، ابرو، مژه، شکم و ...
12. توانایی تشخیص و نام بردن و وسایل عمومی ( روزمره ) ، اعداد و الفبا .
13. تقویت توجه و انگیزه برای یافتن راه حل برای مشکلات.
14. تقویت شیوه خودداری یا حفظ تعادل در موقعیتهای خاص عاطفی و هیجانی.
15. آشنایی با طبیعت، شناخت حیوانات ، گلها ، درختان ، رودخانه¬ها، کوهها، فصول مختلف و مشاهده پدیده¬ی طبیعی مثل آسمان، ابرها، طلوع آفتاب و تشخیص غذاها و خوردنی ها مختلف با بو کردن و چشیدن.
16. ایجاد زمینه مناسب برای برقراری روابط صحیح و متقابل با دوستان ، همکلاسی¬ها و غیره.
چگونگی انتخاب یک برنامه درسی برای کودکان و دانش آموزان آهسته گام
برنامه¬های آموزش مدارس می بایست به گونه¬ای باشد که هر کودکی از امکانات و فرصتهای مساوی در استفاده از برنامه¬های ارائه شده برخوردار گردد. تنها در این صورت است که کودک خواهد توانست در رشد و توسعه استعدادها و تواناییهایش برای یک زندگی مطلوب موفق باشد. در واقع برنامه مدرسه باید کودک را برای شناخت خود و به عنوان مؤثر از گروههای اجتماعی تربیت نماید. برای نیل به این هدف، برای آن دسته از دانش آموزان که از نظر هوشی در سطح پایین تر از متوسط قرار دارند و همچنین برای گروهی از لحاظ هوشی بالاتر از سطح متوسط¬اند، باید برنامه¬های ویژه¬ای تنظیم و تهیه گردد. به عبارت دیگر، اهمیت برنامه ریزی درسی در این است که محتوای آموزشی بر اساس نیازهای واقعی یکایک دانش آموزان تهیه گردد نه بر پایه تواناییهای گروهی . اگر چنین اندیشه و فلسفه¬ای را قبول نماییم، با توجه به اصل تفاوتهای فردی باید اذعان نمود که در طرح یک برنامه آموزشی یکسان برای تمام کلاس، امکانات برخورداری مطلوب از برنامه¬های آموزشی را برای یکایک شاگردان فراهم ننموده¬اید.
باید توجه داشت که برنامه تحصیلی یا برنامه¬ریزی درسی چیزی نیست که صرفاً در کتابهای درسی برای مطالعه نوشته و یا روی کاغذ طرح ریزی شده باشد، بلکه موجودیت برنامه تحصیلی در تجارب مختلف دانش آموزان نهفته است. در ارزیابی صحیح و دقیق چگونگی برنامه¬های یک مدرسه یا یک کلاس ویژه، به جای صرف مطالعه یادداشتها و گزارشهای معلم و مدیر، کافی است که رفتار تحصیلی و عاطفی واجتماعی و حرفه¬ای دانش آموزان را مورد مشاهده و مطالعه قرار دهیم. در واقع برنامه ریزی تحصیلی برای دانش آموزان آهسته گام عبارت خواهد بود از تدارک و توسعه زمینه¬های متنوع و متناسب مهارتهای مختلف و آموزش قدم به قدم اطلاعات و مواد درسی برای نیل به کفایت شخصی و اجتماعی.
کودکان آهسته گام مانند سایر کودکان اداری نیازهای بدنی و جسمانی، عاطفی، روانی و اجتماعی¬اند. آنها نیز علاقه¬مندند که مورد توجه و بحث دیگران به خصوص نزدیکان واقع شوند.
مسئولیت خطیر معلم کودک آهسته گام در این است که برنامه جامع و مناسب و تجارب تربیتی مختلفی که برای همه کودکان مفید و ارزشمند است در محدوده تواناییهای شاگرد آهسته گام خود تهیه و تنظیم و اجرا نماید. یک کلاس مطلوب برای کودکان آهسته گام ، کلاسی است که دارای محتوای متنوعی از تجارب آموزشی با توجه به محدودیتها و احتیاجات و تواناییهای خاص هر یک از کودکان باشد.
فراهم آوردن تجربه¬های تربیتی و آموزشی مؤثر برای کودک آهسته گام، مستلزم شناخت و درک کلی از وضعیت کودک و محیط اطراف اوست. بیشترین پیشرفت در تربیت این کودکان، همواره با ایجاد تغییر در نگرشها و بازخوردهی اطرافیان کودک همراه بوده است. شناخت و تشخیص صحیح این کودکان حتی الامکان باید قبل از شروع سن مدرسه رفتن آنها باشد. اطلاع قبلی از ویژگی ها، استعدادها و نکات قوت و ضعف کودک، برای طرح یک برنامه مناسب در کلاس ویژه لازم است.
قبل از آنکه کودک به مدرسه استثنایی یا کلاس مخصوص دانش آموزان آهسته گام و یا کلاس عادی فرستاده شود، باید توجه و همکاری والدین کودک در این زمینه ، جلب گردد. پذیرش کودک از طرف والدین و درک آنان از تأخیر ذهنی کودک و توجه به احتیاج خاص کودک به تسهیلات و برنامه ویژه آموزشی درچگونگی پیشرفت تحصیلی کودک، بسیار مؤثر خواهدبود.
تصمیم گیری در مورد جایگزینی کودک آهسته گام در یک کلاس مخصوص کودکان آهسته گام آموزش پذیر یا کلاس جمعیت عادی همراه با کودکان همسالش ، نیاز به اطلاعات جامعی دارد، تنها دانستن بهره هوشی که به کمک آزمون های هوشی به دست آمده است کافی نیست.
داده¬های مربوط به شرایط جسمانی، همراه با نتایج مربوط به آزمونهای روان سنجی، تستهای پیشرفت تحصیلی ، ارزیابی رشد عاطفی و اجتماعی، و یک مطالعه دقیق در مورد تاریخچه رشد کودک، ویژگی های اجتماعی و خانوادگی کودک و غیره، همگی برای تعیین آنکه تا چه حد قابل پذیرش در یک کلاس ویژه خواهد بود، کاملاً اساسی است. تصمیماتی که بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق این داده¬ها گرفته می شود، می تواند کاملاً برنامه زندگی یک کودک را تغییر بدهد. بنابراین ضروری است که کلیه اطلاعات جمع آوری شده پیرامون کودک، توسط افراد یا فردی متخصص و آماده و متعهد مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل و قضاوت قرار گیرد.
معرفی کودک به یک مدرسه استثنایی، به ویژه زمانی که او قبلاً مدتی در مدرسه¬ی عادی مشغول تحصیل بوده است، می بایست پس از تشکیل یک جلسه مشورتی، مرکب از روان شناس، معلم کودک، پزشک متخصص، روان پزشک، مشاور تحصیلی یا مددکار اجتماعی، والدین و دیگر افراد ذیربط و مطلع از وضع کودک انجام پذیرد.
با عنایت به اینکه پدیده هوش در کودکان آهسته گام امری است کاملاً سیال و شرایط و موقعیتهای مختلف و چگونگی و انگیزش کودکان آهسته گام در هنگام اجرای آزمون هوشی می تواند نتایج متفاوتی را به همراه داشته باشد، شایسته است مسئله ارزیابی ظرفیت یادگیری و سنجیش بهره هوشی این قبیل کودکان در طول سال تحصیلی همواره مورد توجه قرار می گیرد. بدیهی است تنظیم برنامه های آموزشی کودکان آهسته گام می بایست مبتنی بر ویژگی ها و توان ذهنی و ظرفیت یادگیری و قابلیتهای بالفعل و بالقوه آنان باشد. جذابیت، تأثیربخشی، تنوع، جامعیت، تناسب و کاربردی بودن برنامه های درسی بیشترین تأثیر را در فراگیری دانش آموزان آهسته گام خواهد داشت.
برنامه هفتگی کلاس اول خانم خادمی
ایام هفته
دروس ساعات
شنبه
ریاضی – علوم – املا 10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
یکشنبه
فارسی – ریاضی – هنر 10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
دوشنبه
ریاضی – فارسی – ورزش 10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
سه¬شنبه
ریاضی – املا – علوم 10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
چهارشنبه
فارسی – علوم – ریاضی 10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
پنجشنبه
کتابخوانی – فارسی - املا 10:9 – 8 / 20:9 – 40:10 / 50:10
زمان استراحت دانش آموزان 10 دقیقه در نظر گرفته شده است.
مشخصات محل کارورزی:
نام مدرسه: مدرسه ابتدایی شهید اشرفی اصفهانی
نوع مدرسه: دولتی
تعداد مقاطع تحصیلی: یک مقطع تحصیلی ابتدایی
تعداد کلاسهای درس: 11کلاس
تعداد معلمین موجود در مدرسه: 11 معلم
تعداد دانش آموزانی که در این مدرسه تحصیل می¬کنند: 66 نفر
پایه آمادگی ( یک کلاس ): 8 نفر
پایه اول ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه دوم ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه سوم ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه چهارم ( دو کلاس ): 12 نفر ( هر کلاس 6 نفر )
پایه پنجم ( دو کلاس ): 10 نفر ( هر کلاس 5 نفر )
تعداد کل پرسنل موجود در مدرسه: 25 پرسنل
تعداد مشاورین موجود در مدرسه: 2 مشاور
تعدد مددکاران موجود در مدرسه: 1 مددکار
تعداد مربیان بهداشت در مدرسه: 1 مربی بهداشت
تعداد مربیان بدنی موجود در مدرسه: 1 مربی تربیت بدنی
تعداد خدمتکاران موجود در مدرسه: 3 خدمتکار
آدرس کامل مدرسه:
خیابان جمهوری، کوچه نوفلاح، پلاک 6 تلفن: 66925598
دبستان اشرفی اصفهانی واقع در منطقه 11 می¬باشد. این دبستان به مساحت 500 متر مربع می¬باشد.
مالکیت ساختمان دولتی است. ساختمان مدرسه شمالی در 2 طبقه در دو سمت شمال و غرب حیاط واقع شده¬است. در کنار درب ورودی مدرسه اتاق سرایدار است. در گوشه سمت راست حیاط سرویس بهداشتی واقع شده این مدرسه مجهز به کتابخانه است و میانگین دانش آموزان برای هر کلاس 6 نفر می¬باشد. در ضلع شرقی مدرسه وارد سالن که می¬شویم تعدادی نیمکت جهت انتظار قرار گرفته که والدین تا اتمام کلاس فرزندان روی آنها می¬نشینند. نحوه تقسیم بندی دانش آموزان به اینصورت بوده که قبل از ورود به مدرسه دانش آموزان موردآزمون قرار می¬گیرند و بر اساس استاندارد سازمان آموزش و پرورش استثنایی مورد پذیرش مدرسه قرار می¬گیرند.
وجود کلاسهای گفتار درمانی و کار درمانی برای بچه¬ها از دیگر مزایای مدرسه شهید اشرفی اصفهانی می¬باشد. کلاسهای گفتار درمانی برای تمام دانش آموزانی است که دچار مشکل گویایی هستند،کلاسهای کار درمانی برای تمامی دانش آموزانی است که دچار مشکل حرکتی هستند.
سطح تحصیلات معلمان مدرسه استثنایی شهید اشرفی اصفهانی به صورت زیر است:
3 نفر از معلمان دارای دیپلم و دارای 25 سال سابقه می باشند.
5 نفر از معلمان دارای مدرک کارشناسی در رشته آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی می باشند.
3 نفر از معلمان دارای مدرک کاردانی از مراکز تربیت معلم در رشته آموزش و پرورش کودکان عقب مانده ذهنی می باشند.
مدیر مدرسه دارای مدرک کارشناسی در رشته آموزش ابتدایی و بالای 20 سال سابقه می باشند.
مشخصات دانش آموزان:
دانش آموزان کلاس
نوع مشکل
کورش عظیمی
اتیسم
حسام سرداری
پیش فعال
علی ابراهیمی
عقب مانده آموزش پذیر
حسین محمدحسینی
عقب مانده آموزش پذیر
علی میرحسینی عقب مانده آموزش پذیر ( شکاف کام )
ابراهیم زینعلی عقب مانده آموزش پذیر
روشی که معلم برای دانش آموزان در نظر گرفته بود به شرح ذیل می باشد:
برای دانش آموز اتیسم ( کورش عظیمی ) از اشارات انگشت دست و دادن سر نخ برای گفتن مطالب استفاده می کرد.
برای دانش آموزان عقب ماندگان آموزش پذیر معلم در کنار آنها می نشیند و مراحل تکالیف را در دفتر آنها نوشته و نظارت کامل بر روی تک تک مراحل انجام تکالیف دارد.
خانم خادمی برای آموزش تمامی دانش آموزان از تکرار بسیار استفاده می کرد و مطالب را می پرسید و یادآوری می کرد. از نظر سطح تحصیلی و درسی اکثریت دانش اموزان متوسط هستند به جز علی ابراهیمی که نسبت به بقیه ضیعیف می باشد.
مشخصات کلاس:
کلاس اول خانم خادمی در اتهای راه و در ضلع غربی سالن قرار دارد دیوارهای کلاس به رنگ کرم کم رنگ است.
کلاس نسبتاً کوچک می باشد و در کلاس سه ردیف میز و نیمکت وجود دارد که تعداد نیمکتهای موجود در کلاس 5 عدد است که روی آنها مجموعاً 6 دانش آموز می نشیند.
دیوارهای کلاس تمیز است و ظاهر کلاس شاد و متنوع است.
تخته کلاس از نوع گچی و نسبتاٌ بزرگ است.
دیوارهای کلاس مزین به پوسترهایی است که توسط دانش آموزان تهیه شده است.
میز کوچکی که در پایین کلاس قرار دارد متعلق به خانم خادمی است و زیر میز وسایل کمک آموزشی از جمله چنته و الگو و از این قبیل وسایل وجود دارد.
در روی دیوار کلاس برنامه هفتگی نصب شده است و روی دیوار دیگر کلاس مقوای نسبتاً بزرگی به شکل گل طراحی شده است نصب کرده¬اند و اسامی دانش آموزان نمونه از نظر درسی، اخلاقی، بهداشتی را روی آن می چسبانند.
کلاس تقریباً به شکل مربع است.
تخته کلاس در جایی نصب گردیده که همه بچه¬ها به راحتی مطالب را می بینند و تسلط کافی نسبت به آن را دارند. در سمت چپ کلاس پنجره¬¬ای بزرگ وجود دارد که قاب پنجره¬ها کرم پررنگ و در کلاس چوبی و به رنگ کرمی پررنگ می باشد.
از نظر شرایط نوری، روشنایی کلاس و ضعیت مناسبی دارد.
دمای کلاس نیز مناسب است و در کلاس وسیله گرم کننده بخاری است.
درس ریاضی
مشاهده: درس ریاضی ( چهارم ابتدایی )
موضوع درس: اعداد زوج و فرد ( صفحه 53 )
امروز دوشنبه / / 85 می باشد. زنگ آخر است . معلم وارد کلاس می شود. بچه¬ها بلند شدند و بعد از وارد شدن معلم و نشستن او بر روی صندلی بچه¬ها نشستند. معلم به بچه¬ها دفترهای ریاضی را روی میز بگذارید تا تکالیف جلسه قبلتان را ببینم. سپس دفترهای بچه¬ها را چک کرد. بعد گفت کتابهایتان را باز کنید.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 71 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تدریس در مقطع ابتدایی ( دانش آموزان کم¬توان ذهنی )