دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
ینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه34
فهرست مطالبباسمه تعالی
مقدمه :
در قرن حاضر برای مواجهه موثر با چالشها و بحرانهای موجود میان پدیده جهانی شدن و بومی ماندن بحران جمعیت – دگرگونیهای فناوری و شرایط حرفه ای بستری مناسبتر – کارسازتر و موجه تر از نظام تعلیم و تربیت شناسایی نشده است
نظام تعلیم و تربیت باید از طریق تدارک زمینه های تربیت کامل و آموزش چگونگی رویارویی و نحوه سازگاری با مسایل
شایستگی لازم برای تامین سعادت و نیک بختی را در دانش آموزان ایجاد کند 0
تغییر نگرش نسبت به انسان مدرسه و تحولات سریع علم و فناوری سبب شده است به انسانهای متفکری نیاز داشته باشیم که
بتوانند خود را با تغییرات غیر قابل پیش بینی آینده سازگار کنند 0 لذا وظایف مدارس در بسیاری از کشورهای جهان تغییر کرده است0 نقش کلی و غالب مدارس در تعلیم و تربیت دانش آموزان آموزش عمومی در دوره های مختلف تحصیلی است این آموزش بدان علت که مهارت خاصی را در دانش آموزان به وجود نمی آورد آموزش عمومی نامیده شده است0
امروزه مدارس موظف به آماده کردن دانش آموزان برای کسب تجربه ها- استفاده از فرصت ها و پذیرش مسیولتها در زندگی برزگسالی اند.
0 چرا مهارتهای زندگی باید به دانش آموزان آموزش داده شود ضرورت آ ن چیست ؟ مهارتهای زندگی – مهارتهای شخصی و اجتماعی است که دانش آموزان باید آنها را یاد بگیرند تا بتوانند در مورد خود و انسانهای دیگر و کل اجتماع به طور موثر و شایسته عمل کنند0 دانش آموزان برای مقابلهء سازگارانه با استرس ها و موقعیتها ی مختلف و تعارضهای زندگی به کارکردها یی نیاز دارند که آنان را در کسب این توانایی ها تجهیز کنند این کارکردها بسیار زیر بنایی اند و در فرایند تحول شکل می گیرند کارکردهایی نظیر شناخت عواطف و رفتارها که در قالب ساختارهایی مثل عزت نفس – خود کارآمدی – حل مسئله و - مهارتهای اجتماعی تجلی می یابند0
بنابر این دانش آموزان ما در حال حاضر نیاز دارند یاد بگیرند تا بدانند چه می خواهند بگویند چه می خواهند انجام دهند و درموقع لزوم از چه کسی کمک بگیرند یا چه کارهایی را برای حل مشکلات خود بکار برند 0 آنها نیاز دارند اعتماد به نفس وعزت نفس خود را افزایش دهند و نگرش ها – ارزشها و رفتارهایی را که مسئولیت پذیری و مشارکت آنها را افزایش می دهد کشف کنند و در طول زندگی از آنها استفاده نمایند 0 به نظر می رسد به علت پیچیدگی جامعه امروز با دروس و فعالیتهای آموزشی ارائه شده در دوره های آموزش عمومی کنونی دانش آموزان به اهداف رشد و آموزشی – فرهنگی و اجتماعی بطور کامل نمی رسند 0 آمادگی لازم برای تمرین مسئولیتها و تجارب زندگی بزرگسالی را کسب نمی کنند و به سطح مناسبی از بهداشت روان دست نمی یابند 0 مطالعات پژوهشی هم نشان می دهند که دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی از مهارتهای زندگی پایین تری برخورداربوده اند0
یکی از پژوهشهای انجام شده حاکی از آن است که دانش آموزان در مهارت تصمیم گیری – حل مسئله – تفکر خلاق – تفکر انتقادی – همدلی – خودشناسی – ایجاد روابط موثر با دیگران و مهارت اجتماعی با مشکلات زیادی روبرو بوده و میانگین کسب شده در مهارتهای فوق بسیار پایین بوده لذا آموزش این مهارتها میتواند موجب ارتقای رشد شخصی و اجتماعی و پیشگیری از مشکلات روانی – ا جتماعی شود0
فعالیتهای مکمل و فوق برنامه :
فعالیت مکمل فعالیتی است که براساس درون مایه دروس یک موضوع یا چند موضوع درسی در زمینه آموزش و پرورش ودر جهت عمق بخشی به برنامه های درسی طراحی میگردد 0 فعالیتهای مکمل در طول برنامه درسی است و موجب تعمیق یادگیری میشود0
فعالیتهای فوق برنامه مجموعه فعالیتهای سازمان یافته و پیش بینی شد ه ای است که به منظور تثبیت – تعمیق آشنایی و کارکرد عملی در طول سال تحصیلی برای دانش آموزان در نظر گرفته می شود تا به رشد و تعالی شکوفایی استعدا دها و مشارکت در برنامه های عملی کمک کند 0 این برنامه ها در توسعه تجربیات تربیتی دانش آموزان نقش مهمی دارد (فراگیری مهارت زندگی ) در عرض برنامه درسی قرار گرفته است – نیازهای فردی دانش آموزان و ویژگیهای محلی و منطقه ای را مورد توجه قرار می دهد و با لاخره موجب غنای برنامه درسی می شود0
اهداف فعالیتهای مکمل و فوق برنامه :
1- توسعه دیدگاه مدرسه محوری
2- تعمیق فرایند یاد دهی – یادگیری در زندگی دانش آموزان
3- غنی سازی برنامه درسی و اوقات فراغت دانش آموزان
4- گسترش یاد گیری از مدرسه به خانواده و جامعه
5- تسهیل فرایند رشد اجتماعی دانش آموزان
در برنامه فعالیتهای فوق برنامه دانش آموزان علاوه بر شرکت داوطلبانه در فعالیتها به شیوه ء غیر مستقیم آموزش دیده و از روشهای فعال یادگیری استفاده نموده آن هم بصورت مشارکتی و گروهی0
علاوه بر آن باعث توسعه یادگیری از مدرسه به خانواده و جامعه شده و جنبه های گوناگون شخصیت دانش آموزان رشد یافته و باعث شادابی و نشاط آنان می شود0
و در حین این فعالیتها افت تحصیلی کاهش یدفته و دانش آموز از خود ارزشیابی مستمری بعمل می آورد 0
مفهوم یادگیری در فعالیتهای مکمل و فوق برنامه
لازمه برنامه ریزی برای فعالیتهای مکمل و فوق برنامه و اجرای آنها در مدارس انتخاب روشهای یادگیری فعالی است که مشارکت دانش آموزان را به دنبال داشته باشد در رویکردهای سنتی و معمول آموزشی معلم در نقش فعال و دانش آموزان در نقش مخازن اطلاعات به وظایف محوله خود عمل می کردند در نهایت یادگیری دانش آموزان نیتجه محور بود و به سطوح پایین شناختی محدود می شد پژوهشهای اندک انجام گرفته در مورد عوامل موثر بر پایین بودن سطح مهارتهای زندگی نیز نشان می دهد که عواملی مانند عدم بکار گیری الگوها و روشهای مناسب تدریس – روشهای نادرست ارزشیابی – انفعالی بودن دانش آموزان – دیکته شدن محتوی آموزشی در قالب کتابهای درسی و عدم ارتباط عمیق بین خانه و مدرسه در پایین بودن سطح مهارت زندگی دانش آموزان موثر بوده اند 0
حال به مصادیق مشترک فعالیتهای مکمل و فوق برنامه که در برنامه آموزش مهارتهای زندگی نیز مورد توجه قرار گرفته اند اشاره می گردد:
- بهداشت فردی
- نظم و انضباط اجتماعی
- رعایت قوانین و مقررات
- حفظ محیط زیست
- مهارتهای مطالعه و کتابخوانی
- مهارت همکاری با دیگران
- مهارتهای مقابلهای ( مقابله با اعتیاد و ...)
- مهارتهای نوجوانی
این مهارتها از طریق اجرای فعالیتهای مکمل و فوق برنامه قابل تحقق اند 0
ویژگیهای فعالیتهای فوق برنامه :
اگر نگرش دانش آموزان نسبت به فعالیتهای فوق برنامه و غیر درسی نگرش به اوقات فراغت باشد باید با دانش و آگاهی با آن روبرو شویم و برنامه ای سنجیده و منظم برای رویارویی با آن داشته باشیم و گرنه دچار صدمات و زیانهای جبران ناپذیر ی خواهیم شد0
از جمله این نکات عبارتند از:
- درحقیقت باید در برنامه ریزی فعالیتهای فوق برنامه به علایق و نیازهای دانش آموزان توجه شود و بین دانش آموزان بعنوان یک انسان وشرایط زیستی او رابطه روشنی وجود داشته و این ارتباط هر چقدر بهتر ساماندهی شود اثر تربیتی بیشتری خواهد داشت 0
- از طرفی در راس فعالیتهای غیر درسی و فوق برنامه باید فردی متخصص و صاحب نظر وجود داشته باشد تا بتواند این فعالیتها را درست رهبری نماید0
- کلاسهایی که برای دانش آموزان در نظر گرفته می شوند نباید آنها را گریزان کند بلکه باید به قدری با نشاط و شادی همراه باشد و تفکر خلاق را سبب شود و در این مسیر باید از هنر استفاده کرد ما باید به فرزندانمان فکر کردن را بیاموزیم متاسفانه دانش آموزان ما یاد نگرفته اند که در مورد یک مسئله فکر کنند و در نهایت یک اندیشه نو ارائه دهند حال آن که این کار مخصوصا" برای رده سنی نوجوان بسیار مهم است 0
- در فعالیتهای فوق برنامه بای تنوع وجود داشته باشد تا دانش آموزان به فراخور خود از بین آنها انتخاب کنند و تنوع فعالیتها باعث نشاط آنها و مانع خستگی و ملامت آنان خواهد شد 0
- در فعالیتهای فوق برنامه مطلب دیگری که باید رعایت شود زمان آن است که مصادف با زمان استراحت دانش آموزان نباشد و همچنین این ساعات غیر درسی طولانی نباشد که باعث خستگی و دلزدگی آنها بشود و زمان فعالیت باید با زمان توجه فرد تناسب داشته باشد یعنی دانش آموز را با توجه به ظرفیت سن و سالش به فعالیت واداشت0
- در فعالیتهای فوق برنامه فضایی که فعالیت در آن شکل می پذیرد از نظر روانی وسن وسال دانش آموز تناسب داشته و او از این فضا لذت ببرد و علاوه بر آن باعث آرامش روانی و آزادی عمل وی شود 0 طبیعی است که فضاهای تاریک و نامناسب و غیر بهداشتی و سخت گیریهای بی مورد با فعالیتهای غیر درسی در تضاد خواهی بود0
- از طرفی نگرش دانش آموزان نسبت به فعالیتهای فوق برنامه نباید نگرشی نگران کننده باشد یعنی در این فعالیتها دانش آموز احساس نکند که باید یکسری تکالیف معین خسته کننده و وقت گیری را انجام دهد0
از جمله فعالیتهای فوق برنامه ای که باید به آن توجه شود :
- موسیقی: موسیقی که با فرهنگ ملی وبومی مادر تعارض نباشد آن هم مومسیقی که سرودها و محتوی آهنگ ها در آن غنی بوده و استفاده از آلات موسیقی با اصوات خفیف که موجبات آرامش ما و فرزندانمان را نیز فراهم نماید 0
- آموزش نقاشی : آموزش نقاشی باعث ایجاد شور وشعف در دانش آموزان شده و دیدن نقاشیهای شخصیتهای بزرگ جهانی علاوه بر لذت بردن آنان ممکن است آنها را به سوی این هنر سوق دهد و حتی در این امر میتوان از امکانات پیشرفته تری مانند رایانه استفاده نمود و از طریق میل به این موهبت الهی (زیبا شناسی ) حتی ممکن است فرد از نظر خودشناسی و خداشناسی به مراتب بالاتری صعود نماید0
- توجه به تربیت بدنی (ورزش ) : هدایت انرژی دانش آموزان در جهت نیک آن هم از طریق گرایش آنان به ورزشهای ملایم نظیر شنا – تنیس روی میز و.. از اهمیت خاصی برخوردار است که از جمله فعالیتهای ورزشی می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
الف – احساس نشاط ب – حفظ سلامت جسمانی
ج – دفع مواد زاید از بدن د – احساس قدرتمندی
ه – آماده شدن برای فعالیتهای دیگر و عدم احساس خمودگی
- استفاده از رایانه : نگرش دانش آموزان در استفاده از رایانه نیز چو ن هدایت و برنامه ریزی نشده است عوارض منفی را به دنبال دارد از جمله :
الف – ساعات طولانی در مقابل مانیتور نشستن که باعث عوارض جسمانی – روانی و اجتماعی می شود
ب- کم اشتهایی و سوء تغذیه دانش آموزان
ج- عوارضی که متوجه ستون فقرات و حتی دیسک کمر آنها می شود
د- ایجاد پرخاشگری و خشونت بعد از دیدن انجام بازیهای کامپیوتری
ه –ایجاد آلودگی صوتی ناشی از انجام بازیهای کامپیوتری
البته نگرش گروهی از دانشمندان به فعالیتهای غیر درسی نگرشی است که در آن نباید از دانش آموزان وظایف الزام آوری را مد نظر داشت بلکه دانش آموز باید بتواند فعالیتی را آزاد انتخاب نموده و آن را انجام دهد که قبلا" به آن اشاره شد0
چرا عده ای از دانش آموزان کتابخانه های عمومی را بعنوان مکانی برای فعالیتهای فوق برنامه انتخاب می کنند ؟
- عدم به روز بودن کتابخانه مدارس
- واگذاری تعداد کم کتاب به دانش آموزان برای مطالعه و تحقیق
- عدم تخصص همکارانی که در این بخش مشغول فعالیت هستند و بعضا" رفتار نامناسب که آنان با دانش آموزان دارند باعث سرخوردگی و بعضا" گریزان شدن آنان از کتابخانه مدارس می شود 0
- عدم ارائه اطلاعات در کتابخانه مدارس به تمام دانش آموزان با توجه به تفاوتهای فردی
- بالا بودن قیمت کتب در سطح جامعه و کمبود کتب در کتابخانه های مدارس باعث گرایش دانش آموزان به کتابخانه های عمومی شده است 0
- عدم مکان مناسب جهت نشستن و مطالعه طولانی مدت دانش آموزان
نقش اعتماد به نفس در دانش آموزان :
یکی از مواردی که باید در فعالیتهای فوق برنامه مد نظر باشد مسئله اعتماد به نفس دانش آموزان است که متاسفانه تعدادی از دانش آموزان مستعد با عدم اعتماد به نفس روبرو می باشند 0
یکی از عمده ترین دلایل "کمرویی " نیز نزد دانش آموزان ضعف در اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندی است 0
پدیده کمرویی که امروزه به عنوان یک معلولیت اجتماعی مطرح است رابطه مستقیمی با چگونگی نگرش فرد نسبت به خود و احساس خود ارزشمندی وی دارد0 در درمان کمرویی هم برای کاهش اضطراب و افزایش مهارتهای اجتماعی
(مثل شمرده و رسا صحبت کردن – برقراری ارتباط بصری با مخاطبین و ... ) بدون توجه اساسی به اصول و روشهای تقویت اعتماد به نفس اقدام موثری انجام نمی پذیرد 0
خود شناسی و پذیرش مسوولیت اجتماعی از مهمترین هدفهای تربیتی در هر جامعه است و برخورداری از حس "خودارزشمندی " و " اعتماد به نفس " قوی به مثابه یک سرمایه ارزشمند حیاتی برای همه انسانها بویژه دانش آموزانی که از مهارتهای اجتماعی کمتری بهره مند هستند از موثرترین عوامل پیشرفت و شکوفایی استعدادها و خلاقیتها به شمار می آید 0بطور کلی فرایند های شناختی – احساسات- انگیزه ها – برقراری روابط فی مابین – شیوه زندگی – تصمیم گیریها و انتخابهای ما قویا" متاثر از چگونگی احساس خود ارزشمندی و اعتماد به نفس است 0
یک اراده قوی در گرو اعتماد به نفس قوی و استوار است 0 تسلیم ناپذیری – مطمئن – مصمم و راسخ قدم بودن از صفات برحسته رهبران بزرگ تاریخ انسانهاست 0
به عبارت دیگر تنها عوامل تعیین کننده رفتار اعتماد به نفس و احساسی است که ما نسبت به خودمان داریم 0
نتیجه یک پژوهش
بسیاری بر این باورند که یکی از کار آمد ترین شیوه های آموزشی به منظور حذف یا کاهش مشکلات آموزشی دانش آموزان به ویژه ضعف های آن ها در مباحث گوناگون درسی " تکرار و تمرین " است 0 این باور اگرچه تا حدودی درست و منطقی به نظر می رسد اما در بسیاری موارد افزایش مدت آموزش به بهانه ی تکرار و تمرین و افزایش تسلط دانش آموزان بر مباحث درسی نتیجه ی مطلوب نمی دهد چرا که در اغلب موارد افتادن به ورطه ی تکرار موجب دلزدگی و خستگی دانش آموزان می شود و این تنها ارمغان ایده ی تکرار و تمرین به بهانه آموزش بهتر است 0
پژوهشگران " انجمن نظارت و توسعه ی برنامه ریزی درسی " یعنی دکتر دیوید بیکلر – دکتر رودریگو فابر یگو – کلودیا گالیندو و یاکوب مشیکوک از ژانویه 1999 تا ژانویه ی 2000 به بررسی افزایش زمان آموزش درسها و تاثیر آن بر میزان فراگیری نمرات درسی و موفقیت دانش آموزان در بیش از 56 کشور جهان پرداختند 0 نتایج نهای این پژوهش 10 مه 2005 انتشار یافت 0 آنچه در پی می خوانید نتایج این بررسی است 0
پژو هشگران عوامل متعددی را در افزایش میزان فراگیر ی و بازده آموزشی دانش آموزان دخیل می دانند که از مهمترین آ نها می توان به این موارد اشاره کرد:
- تسلط و تجربه معلم
- دوره تحصیلی و درسهای آموزشی هر دوره
- وضعیت آموزشی هر مدرسه
- توجه مسوولان آموزشی مدرسه به ارتقای کیفیف آموزش
- مدیریت و توان اداره ی کلاس توسط معلم
- شرایط خانوادگی دانش آموزان از جنبه های اقتصادی - اجتماعی – فرهنگی و ...
اما از منظری دیگر می توان مهمترین و تاثیر گذارترین عامل را در افزایش میزان فراگیری و بازده آموزشی دانش آموزان " مدت زمان مطالعه و ساعات درس " آنان دانست 0پس باید بدانیم مد ت زمانی که معلم صرف آموزش هریک از مباحث درسی به دانش آموزان می کند تا چه حد بر میزان فراگیری آنها تاثیر می گذارد ؟
آموزش مداوم و بی وقفه و طولانی مدت مباحث درسی و افزایش ساعات آموزشی چه تاثیری بر روند آموزشی دانش آموزان دارد؟
و از همه مهمتر برگزاری کلا سهای تابستانی به منظور رفع نیاز دانش آموزان و اتصال یک سال تحصیلی به سال تحصیلی بعدی چه نتایجی به دنبال دارد ؟
پژوهش به منظور آ گاهی :
دکتردیوید بیکلر و همکارانش در مرکز تحقیقات ASCD با تقسیم بندی پژوهش خود به سه بخش :
- بررسی آموزش درسهای عمومی و زبان (PISA )
- بررسی آموزش درسهای علوم وریاضی ( TMSS)
- بررسی آموزش درسهای هنر و علوم اجتماعی ( CIVED )
فعالیت خود را در کشورهای گوناگون آغاز کردند در این بررسی 28 کشور تحت پوشش برنامه ی CIVED و 38 کشورتحت پوشش برنامه TIMSS و تعدادی از کشورها نیز تحت پوشش هر سه پژوهش قرار گرفتند 0
پژوهشگران گروهای سنی متفاوت و مدرسه هایی را ارزیابی کردند و به مدت یک سال به بررسی تعداد روزهای حضور درکلاس درس – ساعات درسی هر درس در طول یک هفته – ساعات درسی هر درس در یک روز و میزان برگزاری کلاسهای آموزشی درسهای انتخاب شده ( ریاضی – علوم – زبان – هنر – علوم اجتماعی – و درسهای عمومی ) خارج از ساعات درسی به ویژه در تابستان پرداختند 0
با توجه به نتایج به دست آمده از مرحله ی اول مشخص شد دو کشور مکزیک و استرالیا با اختصاص بیش از 1100 ساعت زمان آموزشی در طول یک سال تحصیلی ( 9 ماه ) در رتبه اول و آمریکا با 1000 ساعت و یونان با زمانی کمتر از 800 ساعت در مکان ها ی بعدی قرار دارند0
اغلب کشورها از مجموع ساعات درسی در طول یک هفته – زمانی بین سه تا چهار ساعت را صرفا" به آموزش درس" ریاضی " اختصاص می دهند اما دو کشور اندونزی و مراکش با اختصاص بیش از پنج ساعت از کل ساعات آموزشی هفتگی خود به آموزش درس ریاضی در مقام اول توجه به این درس قرار دارند 0 البته در بعضی کشورها نیز زمانی کم تر از دو ساعت در هفته را به آموزش درس ریاضی اختصاص می دهند 0
پژوهشگران یاد شده با توجه به علاقه ی اکثر کشورها به آموزش درس ریاضی و اختصاص بیش ترین زمان آموزش به این درس از دانش آموزان آزمون ریاضی بعمل آوردند 0 نتایج بدست آمده از عدم تفاوت بین میزان فراگیری دانش آموزان کشورهایی چو ن اندونزی و مراکش ( با اختصاص بیش از پنج ساعت در هفته به آموزش درس ریاضی ) با دانش آموزان سایر کشورها حکایت داشت 0 به عبارت دیگر نتایج آزمون نشان داد که افزایش مدت زمان آموزش درسها تاثیری بر افزایش میزان فراگیری دانش آموزان ندارد 0
در مرحله بعد پژوهشگران روی تاثیر افزایش ساعات درسی بر نمرات دانش آموزان متمرکز شدند 0 در ژاپن نمرات تحصیلی دانش آموزانی که در یک سال تحصیلی 1112 ساعت در کلاس درس حاضر می شدند با نمرات دانش آموزانی که کمتر از 953 ساعت در کلاس درس حاضر می شدند تفاوت چندانی نداشت 0 نمره ی درس ریاضی دانش آموزان گروه اول (1112 ساعت حضور ) در مجموع فقط 25 امتیاز بالاتر از نمره دانش آموزان گروه دوم بود 0
این میزان تفاوت در مقایسه با تفاوت بین ساعات آموزشی دو گروه بسیار اندک و قابل اغماض است 0 مانند همین ارزیابی نیز برای درسهای دیگری چو ن علوم و هنر انجام شد و نتایج مشابهی به دست آمد 0 از این رو پژوهشگران دریافتند که افزایش ساعات آموزشی درسها نیز تاثیری بر افزایش نمرات درسی دانش آموزان ندارد 0
در مرحله سوم و آخرین مرحله پژوهشگران به بررسی تاثیر مدت آموزش درسها بر مهارت های فردی و بازده آموزشی دانش آموزان پرداختند 0 آنها دریافتند که در درسی چو ن ریاضی بسته به تفاوت ساعات درسی تنها 2/2 درصد تفاوت در مهارت های فردی و بازده آموزشی دانش آموزان دیده می شود و این میزان تفاوت در درس علوم پنج درصد است 0 در درسهای هنر وزبان کمی تفاوت به این ترتیب مشاهده شد که در دو کشور با افزایش مد ت زمان آموزش در طول یک هفته نتایج مثبت و در شش کشور نتایج منفی بود 0
با جمع بندی نتایج به دست آمده مشخص شد که تنها در درسهایی چون هنر و زبان که آموزش های علمی هم پای آموزش های نظری پیش می روند افزایش ساعات درسی آن هم در صورت رعایت تنوع اندکی تاثیر گذار است و باعث افزایش مهارتهای فردی و بازده آموزشی می شود0
نتیجه ی نهایــــــــــــــــی:
دکتر دیوید بیکلر و همکاران او با جمع آوری اطلاعات و بررسی نتایج به دست آمده دریافتند که بین افزایش " ساعات آموزشی " و " میزان فراگیری – نمرات درسی و بازده آموزشی دانش آموزان " رابطه ای معکوسی وجود دارد بطوریکه در اکثر موارد ( به جز درس زبان و هنر آن هم با شرایط یاد شده ) افزایش ساعات درسی باعث افت تحصیلی – دلزدگی و پس زدگی دانش آموزان می شود 0 نکته حایز اهمیت ثابت ماندن شیوه های آموزشی معلمان حتی در زمان افزایش ساعات آموزشی است که این خود سر آغاز دلزدگی – بی حوصلگی – و کم توجهی و بی علاقگی خود معلمان به امر آموزش و کاهش کارای آنها و تکرار مکررات است 0 از این رو آنچه باعث فراگیری بیش تر و بهتر دانش آموزان و به دنبال آن موفقیت تحصیلی آنها می شود هوش و استعداد ذاتی آنها و استفاده از شیوه های صحیح آموزشی است 0 افزایش مدت آموزش درسها به هیچ وجه تاثیر بر افزایش میزان فراگیری و بازده آموزشی همچنین بهبود نمرات درسی دانش آموزان ندارد 0 افت تحصیلی – بی علاقگی – و دلزدگی دانش آموزان با حذف دوره ی استراحت تابستانی و شرکت دادن آنها در کلاسهای متعد د درسی نمود بیش تری می یابد 0
در بررسی فعالیتهای فوق برنامه باید به چند نکته مهم اشاره کنیم:
- به کار بردن کلمه " فوق برنامه " بدین معنا نیست که فعالیتهای مذکور هیچگونه برنامه ای ندارند بلکه از این گونه فعالیتها هم وقتی می توان نتیجه مطلوب گرفت که دقیقا " و براساس هدفهای روشن و قابل وصول پیش بینی و تنظیم شده باشند
- ارزش تربیتی فعالیتهای فوق برنامه نه تنها از فعالیتهای رسمی کمتر نیست بلکه در بعضی موارد حتی بیش از آنها نیز می باشد 0 زیرا هم معلم و هم دانش آموز در فعالیتهای فوق برنامه ( آزاد ) آزادی مخصوص احساس می کنند و به همین سبب بدانها بیشتر راغب می شوند و از آنها بیشتر لذت می برند 0
- در انتخاب و تنظیم یا برنامه ریزی فعالیتهای فوق برنامه نیز باید شرایط و ویژگیهای رشد و تکاملی – استعدادها نیازها و رغبتهای دانش آموزان را کاملا" در نظر گرفت 0
- برای اینگونه فعالیتها نیز باید هدفهای رفتاری مشخص تعیین کرد و مرتبا" میزان پیشرفت به سوی آنها و دست یافتن به آنها را دقیقا" ارزشیابی کرد و برای تقویت جنبه های مثبت و جبران و ترمیم جنبه های ضعیف آنهــــــا کوشید0
- از فعالیتهای فوق برنامه تحصیلی در صورتی می توان نتیجه مطلوب گرفت که همه اولیای مدرسه صمیمانه با همدیگر همکاری کنند و برخورداری از همکاری نزدیک خانواده ها یا اولیا دانش آموزان و در بعضی موارد همکاریهای سایر موسسات را لازم بدانند و از آنها غافل نباشند 0
- بین فعالیتهای فوق برنامه و برنامه های درسی یا تحصیلی ارتباط زیادی وجود دارد و تفکیک کامل آنها از همدیگر بسیار دشوار است 0
- در انتخاب نوع فعالیتها ی فوق برنامه حتما" باید امکانات و مقتضیات محیط در نظر گرفت 0
- برنامه درسی معمولا" و سالهاست ثابت است 0 بنابراین نمی تواند کاملا" پاسخگوی نیازهای دانش آموزان باشد فعالیتهای فوق برنامه – در صورتی که درست انتخاب و برنامه ریز ی شده باشند – به سهولت می توانند این نقض را جبران کنند 0
- با توجه به نکته اخیر هر گونه برنامه درسی یا فعالیت فوق برنامه ای در صورتی می تواند سودمند واقع شود که مرتبا" با توجه به یافته های علمی و تربیتی جدید تغییر پذیرد 0
- یک معلم در صورتی در پیش بینی و انجام دادن فعالیتهای فوق برنامه موفق خواهد شد که آموزش و کار آموزی لازم را در این مورد قبلا" دیده باشد زیرا معلم برای انتخاب و تنظیم فعالیتهای فوق برنامه ای به اطلاعات و مهارتهای زیر نیاز دارد :
الف – شناخت شرایط و خصایص رشد و تکامل طبیعی و سالم 0
ب - شناخت کامل برنامه درسی ( رسمی ) و تشخیص جنبه های ضعیف آن که باید به وسیله فعالیتهای فوق برنامه جبران و ترمیم شوند 0
ج - آشنایی با فعالیتهای تربیتی سود مند برای انتخاب نوع فعالیتهای فوق برنامه 0
د – آشنایی با روشهای علمی کاربرد یا انجام دادن فعالیتهای تربیتی فوق برنامه در ارتباط با ویژ گیهای سنی واستعدادها و نیازها و رغبتهای همه دانش آموزان یک مقطع تحصیلی یا یک کلاس 0
هـ - آشنایی با روشهای درست ارزشیابی فعالیتهای فوق برنامه و نتایج آنها0
و – آشنایی با چگونگی تحریک دانش آموزان به شرکت در فعالیتهای فوق برنامه0
ز – آشنایی با چگونگی تحریک و ترغیب اولیای دانش آموزان و نهادهای اجتماعی به همکاری در خوب انجام گرفتن فعالیتهای فوق برنامه 0
ح – آشنایی با وسایل و امکانهای لازم برای انجام دادن فعالیتهای تربیتی فوق برنامه و چگونگی تهیه و کاربرد صحیح آنها0
ط – شناخت موقع و چگونگی انجام دادن فعالیتهای فوق برنامه 0
ی – شناخت موقع و چگونگی تغییر نوع – میزان و زمان فعالیتهای فوق برنامه 0
با توجه به نکات مذکور می توان مجدد ا" روی این امر تاکید کرد که بدون آموزش و کار آموزی کافی هرگز نمی توان موفقیت فعالیتهای فوق برنامه را تضمین کرد0 بنابراین مراکز یا موسسات تربیت معلم – موظفند آموزش فعالیتهای فوق برنامه را در برنامه درسی خود منظور کنند و آن را بسیار جدی بشمارند 0این نیز در صورتی ممکن است که مرکز تربیت معلم از ویژگیهای زیر برخوردار باشد :
- هیات آموزشی آزموده و مطلع ( ایمان و اعتقاد – معلومات – شخصیت سالم – تجربه )
- مدیریت و سرپرستی آگاه و مجرب
- داوطلبان ( یا دانشجویان ) علاقمند و مستعد ( بدنی – ذهنی – عاطفی – اجتماعی )
- برنامه درسی مبتنی بر :
- - نیازهای فردی و اجتماعی و حرفه ای داوطلبان 0
- یافته های علمی و تربیتی
- مقتضیات فرهنگی جامعه
- امکانات لازم
- تلاش همگانی و صمیمانه اولیای مرکز تربیت معلم برای تغییر مطلوب رفتار داوطلبان یا شکل مطلوب بخشیدن به آن در ارتباط با حرفه آیند ه شان 0
- توجه اولیای مرکز یا موسسه تربیت معلم به اینکه همه مسئولان آموزش و پرورش یک جامعه باید به افراد و جامعه همچون یک سیستم بنگرند و مرکز تربیت معلم را تافته ای جدا بافته ای جدا از جامعه و سایر مراکز آموزشی تلقی ننمایند و از هد فهای مشترک همه آنها غافل نباشند 0
- پیدایش و تقویت این اعتقاد در دانشجویان یا معلمان آینده کشور که هد ف غایی همه فعالیتهای آموزشی و تربیتی رسمی و غیر رسمی جز این نیست که به کودکان و نوجوانان – توانایی بهره مندی از زندگی سالم و لذت بخش ببخشید و آنها را برای سعادتمندی در دنیا و آخرت آماده کند 0
- اعتقاد کامل اولیای مرکز تربیت معلم به ضرورت استفاده از تکنولوژی آموزشی و با ز و پذیرا بودن آن به هر گونه فکر تازه و سودمند به بیا ن دیگر تا معلم خود یادگیرنده خوب نباشد هرگز نمی تواند آموزنده یا راهنمای علمی و تربیتی خوب و موفقی باشد 0
امروزه عد ه ای از متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند که تشخیص و فرق گذ اشتن میان فعالیتهای " برنامه ای " و
" فوق نامه ای " یک امر اختیاری است و این فکر و نظر هر روز افزایش پیدا می کند که " برنامه درسی " شامل همه تجاربی است که دانش آموزان زیر نظر مستقیم مدرسه یاد می گیرند 0 به همین سبب اصطلاح " فعالیتهای خارج کلاس " بیش از اصطلاح " فعالیتهای فوق برنا مه ای " به کار می رود و به آموزش و یاد گیری آن گونه یا آن دسته از اطلاعات و تجارب اطلاق می شود که به طور رسمی قسمتی از برنامه درسی یا تحصیلی را تشکیل نمی دهند لکن تحت نظارت معلم و مدرسه انجام می گیرند 0
در هر صورت هدف عمده فعالیتهای فوق برنامه ای یا خارج کلاس فراهم آوردن امکانهایی است که دانش آموزان نوجوان از راه به دست آوردن اطلاعات و تجارب و مهارتهای لازم و مورد علا قه شان بیشتر امیال ونیازهای خود را ارضا کنند 0
بعلاوه به نوجوانان فرصت داده می شود که در اداره مدرسه شرکت کنند و عادتها ی بهداشتی ( بدنی و روانی ) سودمند را در خود ایجاد و پرورش دهند 0 از این رو فعالیتهای فوق برنامه درسی ( تحصیلی ) از جمله مسائل بسیار مهم و قابل توجه در آموزش و پرورش به شمار می رود 0
ارزش فعالیتهای فوق برنامه :
ارزش هر چیز به میزان تاثیر آن در زندگی فرد یا جامعه بستگی دارد و چنانچه این تاثیر مثبت باشد یعنی موجب پیشرفت فرد یا جامعه شود و نیازهای مشروع آن دو را ارضا کند گوییم آن چیز " ارزش مثبت " دارد و بر عکس اگر عقب ماندگی و آ شفتگی به بار آورد و پاسخگوی نیازهای آنها نباشد دارای " ارزش منفی " خواهد بود 0 بررسی هدفهای فعالیتهای فوق برنامه نمایانگر این حقیقت است که آنها در زندگی همه دانش آموزان بویژه نوجوانان ارزش مثبت دارند که میتوان همه ارزشهای فعالیتهای فوق برنامه را چنین خلاصه کرد :
1- رشد وتکامل شخصیت مطلوب :
منظور از شخصیت مطلوب یا سالم درفرهنگ روان شناسی این است که فرد از هر لحاظ نضج یافته باشد و چنین فردی رامی توان از ویژگیهای زیز تشخیص داد :
- می تواند مستقل باشد و روی دو پای خود بایستد 0
- به خویشتن همچون یک شخص ارزش می دهد 0
- می کوشد با واقعیت روبرو شود و از واقعیتهای زندگی بیشتر آگاهی یابد 0
- از امنیت خاطر – اعتماد به نفس – شجاعت و شهامت برخوردار است 0
- می تواند عواطفش را با خوشی و آ رامی بیان نماید و در حالت هیجانی – افراطی نیست 0
- بین افکار و اعمالش هماهنگی وجود دارد 0
- ارزشها را به روشنی در می یابد 0
- از زندگی اجتماعی شایسته ای برخوردار است 0
- سعه صدر و وسعت نظر دارد و معمولا" اهل مداراست 0
- می تواند از استعداد هایش بهتر بهره برداری کند 0
- به نظم و نظافت و انضباط و ضرورت مقررات و برنامه ریز ی معتقد است 0
شخصیت هر فرد که نمایانگر وحدت و هویت در حال تکامل اوست که گاهی از آن با اصطلاح " خود " تعبیر می شود پیوسته تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار دارد و اگراین عوامل سودمند باشند شخصیت از سلامت لازم برخوردار خواهد شد0 و اگر ناسودمند باشند به بیماری شخصیت منجر خواهد شد 0
از جمله عوامل بسیار موثر در رشد و تکامل سالم شخصیت نوجوان فعالیتهای فوق برنامه هستند مشروط بر اینکه درست انتخاب و تنظیم و اجرا شوند زیرا دانش آموزان در این نوع فعالیتها بیش از کلاس رسمی درس علاقه نشان می دهند 0 مسئولیت به عهده می گیرند0وبر خلاف کلاس درس محدود آزادی بیشتری دارند 0
بعلاوه در فعالیتهای تربیتی یا آموزشی رسمی ( کلاسی ) غالبا" معلم بیش از محصلان نقش دارد و کوشش می کند در صورتی که در فعالیتها ی تربیتی فوق برنامه بیشترین نقش را محصلان به عهده دارند و شخصا" و همگی باید کوشش کنند0 دانش آموزان از شرکت در فعالیتهای فوق برنامه و ایفای نقش خاص در بهتر انجام گرفتن آنها لذت می برند هر چند بعد از ساعات رسمی درسی باشد 0 و هر گونه موفقیت در این گونه فعالیتها باعث خوشحالی و رضایت خاطر نوجوانان میشود 0
2- تسهیل رشد و تکامل اجتماعی :
از جمله ویژگیهای رشدی مهم دوران نوجوانی رشد و تکامل اجتماعی است و هر عامل و فرصتی که این جنبه از رشد و تکامل را گسترش دهد و سالمتر سازد در زندگی اجتماعی نوجوان بسیار سودمند خواهد بود 0 فعالیتهای فوق برنامه از آن جمله اند که موجب سهولت و سلامت رشد و تکامل اجتماعی دانش آموزان می شوند 0
هر نوجوان نیازمند فرصتهایی است که بتواند با همسالان و همگنانش گرد آید دوستانی از میان ایشان برگزیند و یاد بگیرد که با اشخاص مختلف چگونه ارتباط برقرار کند و این ارتباط را سالم و مداوم نماید 0 چنین امکانها و فرصتهای سود بخش را در فعالیتهای فوق برنامه ای می توان یافت 0 روابط خوب ناگهان پیدا نمی شوند بلکه رشد و تکامل پیدا می کنند 0 ضمن فعالیتهای فوق برنامه نوجوان یاد می گیرد که :
