مقاله درباره مساجداز دوره خلفای عباسی تا قاجار

اختصاصی از هایدی مقاله درباره مساجداز دوره خلفای عباسی تا قاجار دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

 فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 تعداد صفحات:25

 مقدمه

ایستادن در برابر خداوند و سخن گفتن با او، 5 بار در روز، اجتماع در «مسجد» محلی که نه تنها عبادتگاه، بلکه مرکز مهم همه فعالیت های یک جامعه اسلامی است، سبب شد که بنای مساجد در ایران به سرعت پا بگیرد. این بناها در آغاز، بسیار ساده بودند و بر اساس متون و مصالح ساختمانی و سبک های محلی ساخته می شدند. مساجد آغاز ایرانی، نسبت به ساختمان های ساسانی، چندان عظمت و ابهتی نداشتند. متأسفانه هیچ نمونه ای از این مساجد بر جا نمانده است، لیکن تاریخ نویسان آنها را بسیار وصف کرده اند؛ مثلاً در این مساجد علاوه بر نیایش پنج گانه روزانه، به آموزش خواندن و نوشتن و تعلیم تا مدارج بالای علمی می پرداختند. علاوه بر آن، مسجد مرکز تجمع سیاسی- اجتماعی مردم نیز بود. اطلاعات سیاسی- نظامی و اجتماعی در مسجد در دسترس مردم گذارده می شد.

امور مختلف همگانی نیز در مسجد حل و فصل می شد. به همین سبب درهای آن همیشه به روی مردم باز بود. هر مسجد، حداقل، یک کتابخانه، یک آب انبار، یک مدرسه، یک درمانگاه و حتی یک غذاخوری همگانی داشت. از این رو باید روز به روز بر وسعت مسجدها افزوده شود. نخستین مسجدهای ایرانی، ساختمانهای کاملی بودند که برای ساختن آنها هزینه زیادی صرف می شد و تزئینات پرخرجی بکار می بردند. با این حال، مساجد نقشه و طرح ثابت نداشتند.

مسئله مهم در ساخت مساجد این است که شکل بنا بیشتر از مصالح و متون آن، منشأ آغازین اثری نیرومند و عاطفی است که بخشی از آن از نیازهای عبادی و نیایشی ناشی می گردد. در مسجد نیازمند تشکیلات پیچیده و ویژه ای نیست و با سادگی محض سازگار است. این معماری نه به سنگ اهمیت می دهد و نه به آجر و یا مهارت و تردستی استاد کار. این، بیش از هر چیز، پژواک روح هنرمند و چکیده و عصاره نیروهایی است که بر آن حاکمند و آنرا رهبری می کنند. مطالبی که در این تحقیق آورده شده چکیده ای از خصوصیات مساجد در دورانهای مختلف پس از اسلام می باشد که در هر فصل به بررسی آنها می پردازیم. 

فصل اول

معماری مساجد ایرانی در دروه آل بویه (320-447 هجری)

دوره عباسی :

در اوایل این دوره مساجد با طرح صحن روباز و ایوان های ستون دار ساخته می شدند که نمونه ای از معماری دوره اموی و به طور کل اعراب بوده است . در بناها بیشتر از خشت استفاده شده و ستون های یک پارچه بودند . رفته رفته تغییراتی اساسی در بنای ساختمان ، ایجاد  و به جای خشت از آجر استفاده شد و دیگر ستون های یک پارچه به کار نرفت . ازویژگی بسیار مهم مساجد در این دوره آن است که سقف مساجد کاملا مسطح و مناره در خارج و یا در جوار مسجد ساخته می شد. و برای تزیین دیوارها از کتیبه هایی به خط کوفی بهره گرفته می شد . نمونه برجا مانده از این دورهمسجد تاری خانه دامغان که در قرن دوم هجری ساخته شده و قدیمی ترین مسجد ایران است . جلوه این ساختمان با شکوه در سادگی و بی پیرایگی آن متجلی است . صحن این مسجد  تقریباً مربع است که با ردیف طاق ها ، سه دالان را در امتداد قبله ایجاد می کند. طاق های بیضی شکل این مسجد به وسیله دیوارهای آجری ضخیم استوانه ای برپا ایستاده است . مسجد تاری خانه بیانگر ترکیبی از تکنیک های اصیل ایرانی و نقشه عربی است .مناره موجود،  مدور و در قرن پنجم هجری ساخته شده است ، ولی  بقایای یک مناره مربعی شکل که احتمالاً به هنگام بنای کل مسجد ساخته شده ، برجای مانده است

خاندان آل بویه، در غرب ایران و جنوب دریای قزوین، توانستند با سیاستی مستقل از قدرت مرکزی بغداد، حکومت را بدست گیرند. این واقعه در قرن 9 میلادی، یعنی اواخر قرن 3. اتفاق افتاد و در نیمه جنوب ایران را به مملکتشان ضمیمه کنند. آنها پیشروی به طرف غرب را آنقدر ادامه دادند تا سرانجام در حدود سال (945 میلادی) به بغداد رسیدند و خلیفه عباسی را مجبور به ترک بعضی از قسمتهای عراق نمودند. در دوره آل بویه حیات فرهنگی شکوفا شد و در مرکز حکومتشان در ایران و عراق تمدنها و فرهنگهایی با رنگ خالص ایرانی به ظهور رسید دوره آل بویه :

ویژگی های معماری این دوره شبیه معماری ساسانی ( پیش از اسلام ) بوده و ابنیه مذهبی این دوره چهارایوانی ، دارای ستون های عظیم و ایوان های بلند طاقدار است . تزیین اصلی بنا در این دوره گچبری است که دارای رنگهای متنوع بوده و طرح های آن ، سنت های قدیمی ایران در دوره ساسانی را یادآوری می کند . از مساجد این دوره می توان بهمسجد جمعه نایین اشاره کرد. این مسجد که هنوز مورد استفاده است قدیمی ترین مناره به یادگار مانده در ایران را داراست . نقشه آن نقشه یک مسجد ساده ستون دار است که از قدیم تا کنون دچار تغییرات زیادی شده است . مناره این بنا که در اصل بر بالای قاعده مربعی شکل قرار داشت با نمای مسجد هماهنگ بود اما چندی بعد با اضافاتی محصور شد . بدنه هشت ضلعی آن کاملاً بدون تزیین است و نشانه مرحله انتقالی از مناره های مربعی به مناره های مدور  است، شکوه و جلال اصلی مسجد جمعه نایین در غنای گچبری های آن است.