دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
شناخت نماز
واژه نماز ، واژه ای پارسی ناب است . در زبان پهلوی ، نماچ (namac) که از ریشه نم (nam) به معنی خم شدن و تعظیم کردن است ، در زبان اوستایی نماز (namah) به معنی «دعا» است و در هندی باستان نماس (namas) این واژه امروزه اصطلاحا بر مراسم عبادی پنجگانه نماز اطلاق می شود .
پیداست یاد خدا و توجه به او و عشق و مهر نسبت به او ، در گوهر جان و اندیشه انسان سرچشمه دارد . در ادبیات فلسفی و عرفانی هند ، غیر از عباراتی که نمونه هایی از آن نقل شد و همه مثل ستاره درخشان و مثل آب روشن و روان اند ، داستانهای بسیاری روایت شده که مضمون اصلی آن داستانها نیز جزمهر و عشق و نیایش در درگاه خداوند سخن دیگری نیست .
گرایش به خداوند و پرستش او و نماز و نیایش به درگاه او ، پیشینه ای همراه با پیدایش انسان دارد . ملتها در پهنه زمین ، در طول تاریخ ، هیچگاه بدون پرستش و نیایش زندگی نکرده اند .
صرف نظر از ادیان بزرگ که مسجد و کلیسا و کنشت و معبد ویژه خود را دارند ، در میان هیچ قوم و قبیله ای نیست که نتوان آثاری از عبادت و پرستش و مراسم آن را نیافت .
غزالی می گوید : «چنانچه هیچ آهن نیست که به اصل فطرت شایسته آن نیست که از وی آیینه ای آید که صورت عالم را حکایت کند ، مگر آنکه زنگار در گوهر وی غواصی کرده باشد و وی را تباه کرده » ، جان آدمی نیز اینگونه است . مثل آیینه شفافی است که ملکوت را حکایت می کند . اما زنگار گناه وقتی گوهر آینه را فرا می گیرد ، انسان از فطرت خود به دور می افتد . و گرنه گوهر پرستش و نیایش به درگاه خدا در گوهر جان آدمی سرشته شده است .
فطری بودن دین ، یعنی سرشت الهی انسان که به روشنی و صراحت در قران مجید مطرح شده است : «فاقم وجهک للدین حنیفا ، فطره الله التی فطر الناس علیها ، لا تبدیل لخلق الله ، ذلک الدین القیم و لکن اکثر الناس لایعلمون»
گرایش انسان به جاودانگی و یا به تعبیر اونامونو درد جاودانگی که درسرشت آدمی است ، اثر انگشت آفرینش آن جاودانه است . انسان نمی خواهد تمام شود . دغدغه ادامه و گستره جان و توسعه روح خود را دارد و این معنی وقتی فراهم می شود که خود را به خدای جاودانه پیوند زند . این پیوند ، یک پیوند مصنوعی نیست . پیوند انسان بابت سنگی نیست . پیوند سرشت الهی انسان با آفریننده است .
اهتمام به نماز
علیرغم اهمیت فراوانی را که فریضه مهم نماز در میان عبادان و احکام شرعی دارد اهتمام مسلمین به آن و ابعاد گوناگونش اندک است . ابلیس و تمامی شیطان صفتان در طول تاریخ بر آن بوده اند که صورت و محتوای این عبادت بزرگ را از جوامع اسلامی محو نمایند و در این ارتباط به هر اقدامی دست آلوده اند . چرا که سلطه خود را در گرو از میان برداشتن این عزیمت میدانند . پیامبر اکرم (ص) فرمود :
«لایزال الشیطان یرعب من بنی ادم ما حافظ علی الصلوات الخمس فاذا ضیعهنتجرا علیه و اوقعه فی العظائم» یعنی ،«همواره شیطان از فرزندان آدم در ترس و وحشت است تا آن زمان که او در انجام نمازهای پنجگانه دقت داشته باشد ، پس آنگاه که آن را تضییع کند ، شیطان جرأت می یابد و او را به آلودگی و گناهان بزرگ می افکند.»
در روایتی دیگر حضرت علی (ع) نماز را به سنگری در برابر وسوسه های شیطانی تشبیه می فرماید . بنابراین از آن جهت که نماز مزاحم نفوذ و سلطه شیاطین است ، آنان نیز به جد از اقامه و برپایی آن در ستیزند . درک این حساسیت باید درجه اهتمام به این فرضیه را افزایش دهد که در جوامع اسلامی و در بین ملتهای مسلمان متاسفانه شاهد آن نیستیم .
تجلی تمامی دین در نماز
هر یک از ادیان برای اعلام موجودیت از وسیله و ابزار خاصی استفاده می کنند همانند آتش ، بوق و ناقوس و غیر آن . این وسیله اعلام در حقیقت یک نوع ابزار دعوت عمومی به دین نیز تلقی میشود . در اسلام یکی از مقدمات نماز به عنوان این وسیله عمومی قرار داده شده است که به شکل دعوت به نماز نقش دعوت به اسلام را ایفا می کند . همانگونه که پیامبر اکرم (ص) در تفسیر آیه شریفه :«من احسن قولا ممن دعا الی الله» می فرماید مراد از این دعوت کننده موذن است بنابراین حضور نماز یعنی حضور تمامی دین و دعوت به آن دعوت به خداست .
نخستین سوال در قیامت
در منابع اسلامی به یک اولویت بندی در ترتیب رسیدگی به پرونده اعمال انسانها در قیامت اشاره شده است . نماز نه تنها به عنوان نخستین عمل در قیامت مورد بررسی قرار میگیرد بلکه شرط رسیدگی به سایر اعمال سلامت پرونده نماز است.امام باقر (ع) میفرماید «ان اول ما یحاسب به العبد الصلاه ، فان قبلت قبل ماسواها و ان ردت رد ماسواها»
در سخن دیگری از پیامبر اکرم (ص) چنین روایت شده است که فرمود :
«اول ما ینظر فی عمل العبد فی یوم القیامه فی صلاته فان قبلت نظر فی غیرها و ان لم تقبل لم ینظر فی عمله بشی.» در روایت دیگری حضرت علی (ع) می فرماید :«ان کا شیء تبع لصلاتک» یعنی :«همه چیز تابع نماز است .»
برابری نماز با ایمان
پس از آنکه از ابتدای بعثت پیامبر اکرم (ص) تا حدود شانزده ماه مسلمانان ، نمازها و عبادات خود را بسوی بیت المقدس انجام می دادند ، بنا به مصلحتی خاص و با هدف رهایی از سرزنش یهود در مورد عدم استقلال قبله مسلمین ، قبله مسلمانان از بیت المقدس به سوی کعبه تغییر یافت . مسلمانان با این سوال مواجه شدند که حکم نمازهائیکه بسوی بیت المقدس گذارده اند چیست ؟ آیا آنها مقبول قرار می گیرند یا نیاز به قضا و تکرار دارد؟ این آیه شریفه نازل شد :«و ما کان الله لیضیع ایمانکم» خداوند ایمان شما یعنی نمازهای گذشته شما را ضایع نمی کند و بدون اجر و مهمل نمی گذارد .
نقش نماز در اصلاح جامعه
در روایات بسیاری اظهار امیدواری شده که نماز خوان اگر مبتلا به فساد اخلاقی باشد کمکم تحت تاثیر معنویت نماز اصلاح می گردد و این دو (نماز – فساد اخلاقی) با هم در ادامه قابل جمع نیستند . در روایتی در این رابطه چنین می خوانیم :«جوانی از انصار که در صف جماعت با پیامبر نماز می خواند مبتلا به فساد اخلاق بود . یاران پیامبر با شنیدن این آیه که خداوند متعال می فرماید نماز انسان را از فحشاء و منکر باز می دارد خدمت حضرت ، حال این جوان را گزارش دادند که 000 ؟ حضرت فرمودند : «ان صلاته تنهاه یوما ما» یعنی :«بالاخره در آینده نماز روی او تاثیر می گذارد و او را اصلاح می کند.» و دیری نپائید این جوان توبه کردو اصلاح شد .
آری به فرمایش قران تارکین نماز همان مجرمینی هستند که وقتی از آنان سوال می شود چه چیز باعث شد شما جهنمی شدید؟ می گویند : ما نماز نمی خواندیم و همان پشیمان و حسرتمند است که به هنگام مرگ می گوید :«رب ارجعون» خدایا مرا بازگردان تا نمازهائی که نخوانده ام بخوانم اما به او پاسخ منفی داده می شود . چه نیکو فرموده است رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (قدس سره) که :«اکثر پرونده های جرم وجنایت در دادگاهها مربوط به تارکین نماز است.»
اجزاء نماز
رکوع
پس از عرضه یک دوره از معارف و درخواست ضروری ترین نیازها در پیشگاه لایزال عملا به خضوع می پردازیم و به حالت رکوع که به فرمایش امام صادق (ع) تجسم ادب خاص بنده در برابر پروردگار است قرار می گیریم و او را می ستائیم . او منزه است از هر چیز و از اینکه نیازی به نماز و خضوع ما داشته باشد و ما این ادب را به نشان شایستگی رب بجا میاوریم ، نه نیاز او . اولیاء الهی در حالت رکوع و سجده لذتی از یاد و ذکر خدا را احساس میکردند که نمی توانستند به زودی آن را ترک کنند . ابان ابن تغلب از شاگردان امام صادق (ع) است می گوید خدمت حضرت شرفیاب شدم دیدم حضرت در حال نماز است . تعداد اذکاری را که حضرت در رکوع و سجحود تکرار می کردند شمردم دیدم حضرت بالغ بر 60 بار این اذکار را تکرار می فرمودند .
رکوع از ارکان نماز است که کم یا زیاد کردن آن موجب بطلان نماز می شود . رعایت نکردن تمأنینه و تمامیت رکوع موجب خروج از دین پیامبر اکرم (ص) خواهد بود .
سجده
عالیترین درجه عبودیت و نزدیکترین حالت عبد به خدای سبحان ، حالت سجده است و بر طبق نص قرآن کریم تمامی ذرات وجود به نوعی خدا را سجده می کنند و از آنجا که این حالت به تذلل و خضوع موسوم است . اهل باطل نیز در برابر بتها و الهه خود و در پیشگاه شاهان و مدعیان الوهیّت به نشان احترام سجده می کرده اند .سجده عرصه بازگویی مجّدد تقدیس و تنزیه سبحان و زمینه مناسبی برای هرگونه نجوی و گفتگوئی با خداست . در اهمیت و فضیلت سجده و طولانی کردن آن ، در روایات زیادی نقل گردیده است که اینک برخی از آنها را بر می شماریم :
1- راه رسیدن به بهشت 2- نزدیک ترین حالت به خدا
3- آمرزش گناهان 4- شیوه اولیاء الهی
5- موثرترین عامل طهارت قلب 6- مایه افتخار خدای لایزال
7- اعتراف کنایه وار به حیات دنیا و آخرت انسان 8- نشانه تقوی
9- مباهات زمین 10- راهی برای رسیدن به خواسته ها
سجده شکر
غیر از سجده هایی که در نماز واجب و مستحب بجا می آوریم خارج از نماز نیز سجده های خضوع و شکر ، توصیه گردیده است . زیرا آن حالت تقرب به خدا و فرار و فریاد شیطان را بدنبال دارد و برترین هیئت خضوع و تعبد را ارائه میدهد . درروایتی ازحضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف چنین می خوانیم :«سجده الشکر من الزم السنن و اوجبها» یعنی ،«سجده شکر از ضروری ترین و واجب ترین دستورات دینی است .»
امام صادق (ع) فرمود : هر وقت به یاد نعمتی از نعمتهای الهی افتادی و در جایی بودی که دیگری تو را نمی دید صورت خود را به زمین بچسبان و اگر در حضور دیگران بودی کمی به نشانه تواضع در برابر نعمت خدا خم شو ! در روایت دیگری چنین آمده است که : اگر به هنگام یادآوری نعمت جای مناسبی پیدا نمی کند صورت بر کفّ خود بگذارد و سپاس خدا گوید . پیامبر اکرم (ص) سوار بر مرکب از مسیری عبود میکردند ناگاه یاران متوجه شدند پیامبر اکرم (ص) ناقه را متوقف کردند و پیاده شدند و 5 سجده بجای آوردند . یاران از حضرت پرسیدند رمز این عمل چیست؟ حضرت فرمودند جبرئیل نازل شد و پنج بشارت بر من داد و در برابر هر یک از آنها سجده ای به عنوان شکر بجای آوردم .
آری روحیه سپاسگزاری فضیلتی است درخور تحسین و بطور طبیعی در پیشگاه خدا و خلق زیادت نعمت را بدنبال دارد .
قنوت و تشهد
قنوت معانی مختلفی دارد از جمله به معنی دعا ، اطاعت ، سکون ، خودداری از سخن ، قیام ، نماز ، خشوع ، عبادت و نماز آمده است .در نماز قنوت به معنی دعا و درخواستی است که با هیئت خاص و در رکعت دوم نماز بعد از قرائت و قبل از رکوع انجام می شود. برخی از فقها قائلند قرائت دعا به هر زبانی و هر دعایی که باشد در قنوت جائز است بنابراین نمازگزار می تواند قنوت را با زبان فارسی بخواند .
پیامبر اکرم (ص) فرمود :«هرکس قنوت طولانی داشته باشد راحتی بیشتری روز قیامت نصیبش می شود و بهترین نماز آنست که قنوت بهتری داشته باشد .» امام صادق (ع) در نامه ای به مأمون یادآور شده اند که قنوت از سنتهای واجب در هر یک از نمازهاست .
سالکان و فقر آشنایان سوخته دلی همچون مرحوم حاج ملاهادی سبزواری در قنوت نماز خود دعای جوشن کبیر را قرائت می کرده اند که حاوی بیش از یکهزار نام خداوند تبارک و تعالی است و برخی دیگر از نجواگران خلوت یار ، دعای کمیل و دعای ابوحمزه ثمالی را در قنوت نماز زمزمه می داشته اند .
تشهد شهادتی است دوباره به وحدانیت خدا و پیامبری رسول و پیک رحمتی است نثار و هدیه به هادی امت و واسط رحمت و خاندان با کرامت او که در نمازهای دو رکعتی یکبار و در نمازهای چهار رکعتی دو بار بشکل زیر تکرار می گردد :«اشهد ان لا اله الا الله وحده لاشریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد .»
چگونگی صلوات بر پیامبر در روایات گوناگون مورد اشارت قرار گرفته است . اهل سنت نیز شکل یاد شده از صلوات را تأیید کرده اند . امام بخاری می گوید : از پیامبر پرسیدند : ما چگونه صلوات بفرستیم؟ فرمود : بگوئید :«اللهم صل علی محمد و علی 000»
امام شافعی در ضمن اشعاری چنین می گوید : ای خاندان پیامبر ، محبت شما خاندان به حکم قرآن بر ما واجب است . در عظمت مقام و بلندی مرتبه شما همین بس که هر کس بر شما در نماز درود نفرستد نمازش باطل است .
پس از تشهد در رکعت آخر نماز به پیامبر ، در سلام اول و به بندگان صالح خدا ، در سلام دوم و به انبیاء و ملائک در سلام سوم ، سلام می دهیم و نماز را به پایان می بریم .
نمازهای غیر یومیه
کسانیکه انس بیشتر و محفلی صمیمی تر را طلب کنند ملاقات ویژه ای با آنها منظور شده که وقت آن در ساعات خلوتی تنظیم گردیده تا فارغ از هر شغل و شاغلی به بارگاه یار ره یابند و در دامن وصال او بستر گیرند و با او همنشین گردند . نماز شب وقت ملاقات عاشقان قرب به خدا ، در نزدیکترین تماس معنوی و روحانی است . اگر فرائض روزانه تجسم اطاعت و عبادت خدا نام گیرد می توانیم نماز شب را نمایش محبت و عشق به خدا تفسیر کنیم .
قران کریم در ستایش این شب ستیزان و روزباوران چنین می گوید : آنانی به ما ایمان دارند که نیمه شب پهلوهایشان از بسترها کنده می شود و خدای را با ترس و امید میخوانند و از آنچه به آنها روزی داده ایم انفاق می کنند و بدین جهت هیچ انسانی نمی داند چه پاداشهای ارزشمندی برای آنان ذخیره شده است . در یک حدیث قدسی خداوند متعال چنین می فرماید :«کذب من زعم انه یحبنی فاذا جنه اللّیل نام عنّی ، الیس کل محّب یحّب خلوه حبیبه» یعنی :«دروغ میگوید هر که میپندارد مرا دوست دارند و آنگاه شب فرا میرسد میخوابد ، آیا نه این است که هر محبی دوست دارد همنشین خلوتهای دوستش باشد .»
آری این خلوت نشینی توفیقی است که به هر کس نمی دهند تا محرم نباشد و از جزم و خطا پرهیز نکند ، به این حریم مقدس و پاک راه نمی یابد و لذت این گفتگو را درک نمیکند . گناه و ناپاکی از این توفیق بازمی دارد . مردی خدمت امیرالمومنین عرض کرد : از نماز شب محروم شده ام ، حضرت فرمود : گناهان تو را دربند کشیده است . در سخن دیگر امام صادق (ع) میفرماید : گاه یک دروغ موجب میشود کسی که اهل نماز شب است از خواندن آن محروم گردد . نماز شب آثار زیادی بر شخصیت ، چهره و زندگی نیایشگر باقی میگذارد. امام صادق (ع) فرمود : نماز شب چهره را نورانی ، نفس انسان را معطر و روزی را فراوان میگرداند . پیامبر اکرم (ص) فرمود : هر بنده ای که توفیق نماز شب را پیدا کند ، از روی اخلاص وضو بگیرد و با نیت پاک و قلب سلیم و بدون خاشع و چشم گریان پروردگار را بخواند خداوند 9 صفّ از ملائک بیشمار را پشت سر او قرار میدهد و به عدد آنها درجات معنوی او را بالا می برد .
نماز عید
بر خلاف جشنها و شادی های معمول و مرسوم که معمولا آمیخته با انواع هوسرانی ها و غفلتهاست ، عید اسلامی با مراسم دعا ، نماز ، انفاق ، غسل و صله رحم برگزار می گردد . اصولا در فرهنگ اسلامی هر روزی که روز طاعت و عبادت و روز امتیازات اخلاقی و منشهای انسانی باشد ، آنروز روز عید است .
در روزهای عید فطر و روزهای عید قربان مسلمانان شادی را با نماز آغاز می نمایند . این نماز دو رکعت است که در رکعت اول بعد از حمد پنج تکبیر و بدنبال هر تکبیر قنوت و در رکعت دوم چهار تکبیر و بدنبال هر تکبیر قنوت خوانده می شود . این نماز به جماعت خوانده می شود و در قنوت آن دعای خاصی دستور داده شده است و قبل و بعد آن تکبیراتی گفته میشود . برترین صبغه این عبادت ، شکرگزاری در ارتباط با توفیقاتی است که خداوند متعال در انجام عبادات و طاعات در ماه مبارک رمضان یا در ایام دهه مبارک ذی الحجه به بندگان خود مرحمت فرموده است . در این نماز بندگان از خدا میخواهند هر خیری را خداوند برای پیامبر و خاندانش مقرر فرموده برای آنان نیز تقدیر کند و از هر شری که آنان را مصون داشته ، ایشان را نیز ایمن دارد .
نماز آیات
انسان با همه شهامت و کرامتی که دارد متاسفانه دچار ضعفهائی از قبیل نسیان ، غفلت ، آرزوپروری ، بخل ، منت گذاری و امثال آن است لذا مربی اصلی خلقت برای نجات او از خطرات و انحطاط اخلاقی و رهائی از غفلت از هر بهانه و فرصتی بهره گرفته است . مثلا به هنگام بروز حوادث و نابهنجارهای ارضی و سماوی مانند زلزله و خسوف و کسوف او را به دامن رحمت خداوند فرا می خواند .
امام رضا (ع) می فرماید : همانا برای ماه گرفتگی نمازی برای انسان واجب است زیرا خسوف یکی از آیات الهی است که نمی دانیم آیا نشانه رحمت است یا نشانه عذاب؟ در چنین هنگامی پیامبر از بهانه بهره می گیرد و امت را به سوی خدا بسیج می کند تا آنان را از آفات و ناخوشایندیهای اینگونه حوادث بدور دارد . همانگونه که قوم حضرت یونس وقتی بدنبال مشاهده نشانه های عذاب به خداوند التجا نمودند خدای متعال عذاب را از آن دور گردانید . با آنکه هویت زلزله ، خسوف و کسوف از یکنوع قهر و عذاب خداوند حکایت دارد ، لکن اسلام با هر نوع تفسیر خرافی در مورد آنها مبارزه کرده است . پیامبر اکرم (ص) ضمن ایراد خطابه ای روشنگرانه به مردم چنین فرمود :«خورشید و ماه دو آیه از آیات خداوندی هستند که به امر او جاری می شوند و به مرگ و زندگی کسی مربوط نمی شوند ، در چنین موقعی به نماز پناه ببرید و نماز بجا آورید .»
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 27 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
