همودیالیز رایج ترین روش برای درمان نارسایی پیشرفته و دائمی کلیه است.
کلیه های سالم با خارج کردن مایعات اضافی، مواد معدنی و مواد زائد، خون شما را پاک نگه می دارند. آن ها در عین حال هورمون هایی را می سازند که استخوان های شما را محکم نگه می دارند و به تولید خون در بدن کمک می کنند.
هنگامی که کلیه ها دچار نارسایی می شوند، مواد زائد مضر و مایعات در بدن جمع می شوند، فشار خون ممکن است بالا رود و گلبول های قرمز خون به اندازه کافی در بدن تولید نشوند.
همودیالیز برای اولین بار در دهه 1960 میلادی به صورت یک درمان عملی برای نارسایی کلیه استفاده شد و تا امروز درمان با این شیوه کارآمدتر شده و عوارض جانبی آن به حداقل رسیده است.
در سال های اخیر ماشین های دیالیز، کوچک تر و قابل حمل تر و ساده تر شده اند و در نتیجه جذابیت بیشتری برای بیماران پیدا کرده اند. اما حتی با داشتن بهترین شیوه ها و تجهیزات، همودیالیز هنوز یک درمان پیچیده است که استفاده از آن نیاز به کار هماهنگ یک گروه کامل مراقبت بهداشتی از جمله متخصص کلیه، پرستار دیالیز، تکنسین دیالیز، متخصص تغذیه و مددکار اجتماعی دارد و البته همکاری خودتان و اعضای خانواده تان نیز لازم است.
همودیالیز چگونه عمل می کند؟
همودیالیز فرآیندی است که در طی آن، خون از بدن بیمار مبتلا به نارسایی کلیه، خارج می شود و پس از تصفیه شدن در دستگاه دیالیز، به بدن بازگردانده می شود. دستگاه دیالیز یا کلیه مصنوعی، ماشینی است که می تواند مواد زائد را از خون جدا کند، یا مواد لازم را به آن بیفزاید. دستگاه دیالیز با انجام این عمل، تعادل اسید و باز و مقدار آب و مواد محلول موجود در بدن را کنترل می کند.
در همودیالیز، خون به تدریج از بدن خارج می شود، از میان یک فیلتر مخصوص که مواد زائد و مایعات اضافی را جدا می کند، می گذرد و خون تصفیه شده دوباره به بدن بازگردانده می شود. خروج مواد زائد مضر و نمک و مایعات اضافی از بدن، فشار خون را کنترل کرده و تعادل مواد شیمیایی مانند پتاسیم و سدیم را حفظ می کند.
البته این کلیه ی مصنوعی نمی تواند یک کار مهم کلیه طبیعی، یعنی تولید هورمون هایی که بر فشار خون و خون سازی تاثیر می گذارند را انجام دهد.
بیماران هنگام شروع درمان با همودیالیز، باید از برنامه دقیقی پیروی کنند. اغلب بیماران باید سه بار در هفته و هر بار برای 3 تا 5 ساعت یا بیشتر، با مراجعه به درمانگاه دیالیز شوند.
پژوهشگران مدت ها در حال بررسی این موضوع بوده اند که آیا جلسات کوتاه تر دیالیز یا جلسات طولانی دیالیز شبانه (هنگام خواب بیمار) می تواند به همان اندازه در دفع مواد زائد موثر باشد یا نه. ماشین های جدیدتر دیالیز که می توان در خانه از آن ها استفاده کرد، این گزینه های جایگزین را عملی تر کرده اند.
با یک دوره آموزشی کوتاه مدت، می توان یکی از اعضای خانواده یا دوستان بیمار را برای انجام دیالیز در خانه آماده کرد.
دیالیز در خانه به بیمار این امکان را می دهد که بهتر برنامه های روزانه اش را تنظیم کنید. در این صورت مدت زمان هر جلسه دیالیز یا تعداد جلسات در هفته ممکن است با دیالیز در درمانگاه متفاوت باشد، اما در هر حال باید برنامه منظمی برای دیالیز وجود داشته باشد.
ایجاد دسترسی عروقی
یکی از مهم ترین اقدامات پیش از شروع همودیالیز، آماده کردن یک راه عروقی (رگ) برای اتصال به دستگاه دیالیز است، یعنی محلی از بدن بیمار که بتوان از آن خون را خارج کرد و دوباره به بدن بازگرداند. این راه عروقی باید هفته ها یا ماه ها پیش از شروع دیالیز آماده باشد. این اتصال عروقی امکان خروج و جایگزینی موثرتر خون بیمار را با عوارض کمتر امکان پذیر می سازد.
معمولا این راه عروقی با انجام یک جراحی کوچک و اتصال شریان و ورید، در مچ دست ایجاد می شود. فشار خون بالای شریان، ورید را گشاد می کند و یک راه عروقی مناسب برای وارد کردن سوزن دستگاه دیالیز ایجاد می شود.
تجهیزات و شیوه های دیالیز
ماشین دیالیز به اندازه یک ماشین ظرفشویی است. این ماشین سه کار عمده را انجام می دهد:
* پمپ کردن خون و نظارت بر جریان خون از لحاظ ایمنی
* پاک کردن خون از مواد زائد
* نظارت بر فشار خون و میزان خارج کردن مایعات از بدن
دیالیزور یک محفظه بزرگ حاوی هزاران فیبر کوچک است که خون از میان آن ها می گذرد. محلول دیالیز (مایع پاک کننده) در اطراف این فیبرها پمپ می شود. این فیبرها باعث می شوند آب و مایعات اضافی از خون بیمار به محلول دیالیز وارد شده و بعد به بیرون حمل شوند.
این بخش دیالیزور را گاهی کلیه مصنوعی می گویند.
محلول دیالیز
محلول دیالیز مایعی است که در بخش دیالیزور به خارج کردن مواد زائد و مایعات اضافی از خون کمک می کند. این مایع حاوی مواد شیمیایی است که به صورت یک اسفنج عمل می کنند. پزشک برای درمان، محلول دیالیز خاصی را تجویز می کند. ترکیب این مایع بر اساس میزان تحمل بیمار نسبت به درمان با دیالیز و آزمایش های خونی او ممکن است تغییر کند.
سوزن ها
بسیاری از بیماران، وارد کردن سوزن های دیالیز را یکی سخت ترین بخش های این درمان می دانند. اما اغلب آنها پس از چند جلسه عادت می کنند. اگر وارد کردن سوزن برای بیمار دردناک باشد، ممکن است از یک کرم یا اسپری بی حس کننده روی پوست او استفاده شود.
اغلب مراکز دیالیز از دو سوزن استفاده می کنند که یکی خون را به دیالیزور وارد می کند و دیگری خون پاک شده را به بدن بیمار باز می گرداند.
البته گاهی هم از سوزن های مخصوصی استفاده می شود که دارای دو منفذ هستند و جریان دو طرفه خون را ممکن می سازند، اما این سوزن ها کارآیی کمتری دارند و زمان جلسه دیالیز را افزایش می دهند.
سوزن هایی که برای دیالیز با کارآیی بالا یا دیالیز جریان سریع استفاده می شوند، باید اندکی بزرگ تر از آن هایی باشند که در دیالیزورهای معمولی استفاده می شوند.
کلیه‌های سالم با خارج کردن مایع، مواد معدنی و مواد زائد اضافی خون شما را پاک نگه می‌دارند. آنها در عین حال هورمون‌هایی را می‌‌سازند که استخوان‌های شما را مستحکم نگه می‌دارد و به تولید خون در بدن کمک میکند. هنگامی که کلیه‌ها دچار نارسایی میشوند، مواد زائد زیانبار در بدن شما تجمع پیدا می‌کنند، فشار خون شما ممکن است بالا رود، مایعات در بدن شما تجمع پیدا میکند و ممکن است سلول‌های قرمز خون به اندازه کافی در بدن شما تولید نشود.
همودیالیز برای اولین بار در دهه 1960 میلادی به صورت یک درمان عملی برای نارسایی کلیه درآمد، تا به امروز درمان با این شیوه کارآمدتر شده و عوارض جانبی آن به حداقل رسیده است.
شامل 14 صفحه فایل WORD قابل ویرایش به دوزبان فارسی ولاتین
دانلود مقاله همودیالیز چیست؟(Hemodialysis)
