دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 166صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
-1- ضرورت تحقیق
نیاز به یک سیستم اطلاعات قوی مالی یکی از ابزارهای اصلی پویایی و پیشرفت در سازمانهای مختلف میباشد و بر همین اساس در وزارتخانه ای به بزرگی وزارت نفت ایران متشکل از چندین مدیریت، شرکت‌های فرعی و سازمانهای متنوع جنبی و با تشکیلاتی بالغ بر ده‌ها کارخانه تولیدی بزرگ و کوچک منحصر به فرد، واحدهای عملیاتی، پشتیبانی و خدماتی و محدوده فعالیتی به وسعت کشور پهناور ایران، این نیاز به صورت برجسته خودنمایی می‌کند. از طرفی با توجه به سیاست‌های جدید دولت ایران مبنی بر خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی و خودکفا نمودن واحدها بر مبنای بنگاههای اقتصادی، افزایش راندمان و بعضاً سوددهی، این نیاز روز به روز نمایان‌تر میشود.شرکت‌های پالایش نفت نیز از قاعده اصل 44 قانون اساسی مبنی بر خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی مستثنی نشده‌است و طبق این اصل باید تا چند سال آتی شرکت‌های پالایش نفت ایران کلاً به بخش خصوصی واگذار گردند. این روند با خصوصی‌شدن شرکت پالایش نفت اصفهان شروع و سایر شرکتها مانند شرکت پالایش نفت تبریز و بندرعباس و اراک نیز در مراحل ابتدایی واگذاری استبا توجه به اهمیت صنعت نفت در کشور ایران و نیز با توجه به روند خصوصی شدن شرکت‌های پالایش نفت ایران که دربالا ذکر شد، بهبود عملکرد شرکت‌های نفتی بیش از پیش احساس میشود. بنابراین مدیران این واحدها جهت مدیریت هر چه بهتر واحد تجاری و در نهایت بهبود عملکرد مالی، نیاز به اطلاعاتی دارند که مبنای تصمیم‌گیری صحیح قرار گیرد. این اطلاعات بایستی دارای ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری باشد. بنابراین استفاده از سیستمهای اطلاعات حسابداری متناسب با هر واحد تجاری و نیازهای آن و با توجه به حجم فعالیتهای هر واحد بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
در تحقیق حاضر به بررسی تأثیر سیستم جامع مالی و یکنواخت نفت بر ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری پرداخته شده و میزان این تأثیر را مورد سنجش قرار داده تا بتوان به هدفی که همان تهیه اطلاعات مفید برای تصمیم‌گیری است، برسیم.
6-1 فرضیه‌های تحقیق
فرضیه اصلی: سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت بر ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری تاثیرگذار است.
فرضیه فرعی 1 : سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت بر «مربوط بودن» اطلاعات حسابداری تاثیر گذار است.
فرضیه فرعی 2 : سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت بر «قابل اتکا بودن» اطلاعات حسابداری تاثیر گذار است..
فرضیه فرعی 3 سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت بر «قابل مقایسه بودن» اطلاعات حسابداری تاثیر گذار است.
فرضیه فرعی 4 سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت بر «قابل فهم بودن» اطلاعات حسابداری تاثیر گذار است.
7-1- اهمیت تحقیق
امروزه تحولات شگرفی در زمینه سیستمهای اطلاعاتی و پیشرفت‌های آن در دنیا روی داده‌است به طوری که روندهای دگرگونی را در زمینه‌های مختلف ایجاد کرده‌است. مهمترین ویژگی سیستمهای اطلاعاتی جدید سرعت زیاد آنها در پردازش اطلاعات، دقت فوق‌العاده زیاد، سرعت زیاد دسترسی به اطلاعات، به روز بودن، امکان مبادله الکترونیکی اطلاعات، کیفیت بالا میباشد. از طرفی دیگر گسترش حجم عملیات موارد فوق نشان‌دهنده این است که اطلاعات نقش مهمی را در تصمیمات سرمایه‌گذاران و مدیران ایفا می‌کند مدیران به منظور مواجهه با محیط وتحقق اهداف سازمانی خود با مدنظر قراردادن متغیرهای محیطی ضرورتا بایستی محیط را تحلیل،متغیرهای آن را شناسایی وتدابیر مناسب در برخورد با انها اتخاذ کنند.این امر مستلزم برخورداری از اطلاعات بهنگام،درون وبرون سازمانی،ونیز امکان بهره برداری بهینه از آنها می باشدکه این امر مستلزم وجود یک سیستم مناسب اطلاعات حسابداری در سازمان می باشد (صرافی زاده،1384،25)1.
شرکت‌های پالایش نفت ایران نیز از یک سیستم اطلاعات حسابداری به نام "سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت" استفاده میشود که این سیستم از زیرسیستم‌های دیگری شامل سیستم حقوق، سیستم جامع کالا سیستم حسابداری صنعتی و سیستم بودجه تشکیل یافته‌است.اهمیت این تحقیق در این است که می‌خواهد به رابطه بین این سیستم با ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری پی ببرد تا در صورت عدم تناسب بین این دو مورد سیستمهای جدید و متناسب دیگری جایگزین آن گردد.
8-1 اهداف تحقیق
هدف اصلی تحقیق بررسی تاثیر سیستم جامع مالی ویکنواخت صنعت نفت بر ویژگی کیفی اطلاعات حسابداری در شرکت های پش نفت کشور میباشد که این هدف با بررسی موارد زیرمحقق می گردد.
الف)- بررسی تاثیر سیستم جامع مالی نفت بر ویژگی مربوط بودن اطلاعات حسابداری
ب)- برسی تاثیرسیستم جامع مالی نفت بر ویژگی قابل اتکا بودن اطلاعات حسابداری
ج)- بررسی تاثیر سیستم جامع مالی نفت بر ویژگی قابل مقایسه بودن اطلاعات
د)- بررسی تاثیر سیستم جامع مالی نفت بر ویژگی قابل فهم بودن اطلاعات حسابداری
هدف فرعی تحقیق بررسی میزان تاثیر متغیر مستقل تحقیق بر متغیرهای وابسته یعنی چهار ویژگی اصلی اطلاعات حسابداری است.
9-1 تعریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی:
سیستمهای اطلاعات حسابداری:
سیستم اطلاعاتی حسابداری شامل افراد، رویه ها و شیوه‌های فن‌آوری اطلاعاتی است (سجادی 1385، 60) .
سیستم اطلاعات حسابداری عبارت است از کلیه اجزای مرتبط با هم که در امر جمع آوری اطلاعات با هدف برنامه ریزی، کنترل، تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری نقش دارند برخی فعالیت های مهمی که سیستم اطلاعات حسابداری در یک شرکت ایجاد می کند عبارت اند از: گردآوری و ثبت داده های مربوط به فعالیت های شرکت، برنامه ریزی، فرآیند تبدیل داده ها به اطلاعاتی که در تصمیم گیری برای برنامه ریزی و کنترل فعالیت ها و انجام کنترل های ضروری جهت حفاظت از دارایی های شرکت استفاده می شود (ساتن2000٬،121) .
سیستم اطلاعاتی حسابداری برای مولفه و عنصری از شرکت است که به وسیله پردازش رویدادهای مالی، اطلاعات مالی و اطلاعات مبنای تصمیم گیری را در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد. سیستم اطلاعات حسابداری را می توان محل تقاطع منطقی دو موضوع گسترده تر یعنی حسابداری و سیستم اطلاعاتی مدیریت دانست (الهی،1380، 120)4.
سیستم اطلاعات حسابداری به عنوان یک واسطه و رابط عمل می کند که از طریق آن سه متغیر مجزا رفتار سازمانی را تحت تاثیر قرار می دهد. سیستم اطلاعات حسابداری اطلاعاتی درباره وقایع اقتصادی فراهم می کند که تصمیم گیرنده از آن در برنامه ریزی، نظارت و کنترل سازمان استفاده می کند (دیوید و همکاران، 1999،51) .
ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری
ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری به خصوصیاتی اطلاق میشود که موجب می‌گردد اطلاعات ارائه‌شده در صورتهای مالی برای استفادهکنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری مفید واقع شود (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، 1386 ، 679) .
مربوط بودن
اطلاعاتی مربوط تلقی میشود که بر تصمیمات اقتصادی استفادهکنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال یا آینده یا تأیید یا تصحیح ارزیابی های گذشته آنها مؤثر واقع شود ( همان منبع ، 680) . برای مربوط بودن، اطلاعات حسابداری باید بر تصمیم گیری تاثیر داشته باشد، چنانچه این اطلاعات اثری بر تصمیم نداشته باشد، نسبت به آن تصمیم نامربوط تلقی می شود. دو کارکرد اطلاعات یعنی سودمندی در پیش بینی و سودمندی در ارزیابی با یکدیگر در ارتباط هستند، علاوه بر آن بر اساس مفهوم مربوط بودن می توان بین اطلاعات و داده های تمایز قایل شد (تاری وردی ، 1385 ، 5) .
قابل اتکا بودن
برای اینکه اطلاعات مفید باشد باید قابل اتکا باشد اطلاعاتی قابل اتکا است که عاری از اشتباه و از تمایلات جانبدارانه با اهمیت باشد و به طور صادقانه معرف آن چیزی باشد که مدعی بیان آن است یا به گونه‌ای معقول انتظار می‌رود بیان کند (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران، 1386 ، 680) . اتکا پذیری ویژگی عمده‌ی دیگر مربوط به تصمیم، بر اساس مفهوم شماره دو هیات استانداردهای حسابداری مالی به قرار زیر تعریف شده است:
کیفیت اطلاعات اطمینان دهنده‌ی اینکه اطلاعات به طور منطقی از اشتباه و جانبداری عاری است و به طور صادقانه آنچه را که جهت ارائه دارد، ارائه می کند.
اتکاپذیری یک ضرورت برای افرادی است که نه وقت و نه تخصص برای ارزیابی محتوی حقیقی اطلاعات دارند (تاری وردی، 1385، 5)1.
قابل مقایسه بودن
در ایران باید بتوانند اطلاعات حسابداری را در طول زمان مورد مقایسه قرار دهند و نیر بتوانند وضعیت مالی و نتایج عملیات موسسه های دیگر را با موسسه خود مقایسه کنند، رعایت استانداردهای حسابداری و یکنواختی در ارائه اطلاعات قابلیت مقایسه را بالا می برد (مکرمی، 1374، 170)2.
اطلاعاتی که برای واحدهای تجاری مختلف در یک سبک مشابه اندازه گیری و گزارش می شوند، مقایسه پذیر تلقی می گردند. مقایسه پذیری یعنی کیفیت اطلاعاتی که کاربران را قادر به شناسایی مشترکات و اختلافات بین دو مجموعه مقایسه پذیری یعنی کیفیت اطلاعاتی که کاربران را قادر به شناسایی مشترکات و اختلافات بین دو مجموعه از پدیده های اقتصادی نماید.مقایسه ها، معمولاً بر مبنای اندازه گیری های قابل شمارش ویژگی های مشترک انجام می شوند. بنابراین برای مقایسه پذیری اندازه گیری های به کار برده شده باید به لحاظ ویژگی مشترک، اتکا پذیر باشند. مقایسه پذیری می تواند از کاربرد ورودی ها، روش ها، یا سیستم های طبقه بندی مختلف ناشی شود (تاری وردی، 1385، 8)3.
قابل فهم بودن
سطح فهم و دانش کاربران از اطلاعاتی مالی با یکدیگر متفاوت است به تبع آن، میزان بهره گیری هر یک از آن ها از اطلاعات مالی نیز تفاوت خواهد داشت. بنابراین ماهیت کاربرد در تصمیم گیری در خصوص، اینکه چه اطلاعاتی باید فراهم شود، یک عامل کلیدی محسوب می شود. به خاطر آنکه قابل فهم بودن، اتصال کاربران و تصمیم های آن ها، تلقی می گردد. بنابراین چنانچه اطلاعات فراهم شده، کیفیت های اولیه، یعنی مربوط بودن و اتکاء پذیری را داشته باشد، اما فاقد کیفیت خاص کاربرد یعنی قابل فهم بودن، باشد، کاربر نمی تواند آن را در تصمیم گیری های خود بکار گیرد (تاری وردی، 1385، 6)4.
یک خصوصیت کیفی مهم اطلاعات مندرج در صورتهای مالی این است که به آسانی برای استفادهکنندگان قابل درک باشد.قابل فهم بودن اطلاعات حسابداری متشکل از دو عامل زیر است.
الف) ادغام وطبقه بندی اطلاعات. برای اینکه ارایه اطلاعات. مالی قابل فهم باشد لازم است که اقلام به نحوی مناسب در یکدیگر ادغام وطبقه بندی شوند.
ب) توان استفاده کننده. اطلاعات مالی باید بر اساس این فرض که استفاده کننده کنندگان از آگاهیمعقولی در مورد فعالیتهای تجاری و اقتصادی و نحوه حسابداری برخوردارند واینکه مایل به مطالعه اطلاعات با تلاش معقولی هستند، در عین حال اطلاعات پیچیده ای که مربوط تلقی می شود نباید به بپهانه مشکل بودن درک آن حذف شود، گرچه این گونه اطلاعات نیز باید حتی المقدور به گونه ای ساده ارایه شود (نوروش،1385،23)5.
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه
بخش عمده اطلاعاتی که در سازمان ها جهت تصمیم گیری مدیران مورد نیاز است ٬ اطلاعات حسابداری می باشد.سیستم اطلاعات حسابداری شامل افراد شیوه ها و روشهای فناوری اطلاعاتی است. ٬ بیشتر تصمیم گیری های مدیران را تصمیم گیری های اقتصادی و انتخاب راه کارهای مناسب برای بهبود عملکرد سازمان منجر تشکیل می دهد.از آنجا که حسابداری در پی اندازه گیری و ارایه اطلاعات اقتصادی به استفاده کنندگان جهت قضاوت وتصمیم گیری های آگاهانه است٬ آن را به عنوان یک سیستم اطلاعات می شناسیم .بنابراین برای موفقیت سازمان ها با توجه به اهمیت و تاثیر گذاری گزارشهای قابل استخراج و ارایه از سیستم اطلاعات حسابداری ٬ مدیران در تصمیم گیری ها به بهره برداری صحیح از اطلاعات با کیفیت این سیستم نیاز مند می باشند (صرافی زاده ، 1384،19 )1.
اطلاعات مفید حسابداری که توسط سیستم اطلاعات حسابداری جهت تصمیم گیری ها تهیه می شود بایستی دارای ویژ گی های کیفی ٬قابل اعتماد ٬ مربوط٬ قابل مقایسه وقابل فهم باشند تا بتواند در تصمیم گیری موثر واقع گردند.در این فصل سعی شده است تا ضمن معرفی سیستم اطلاعات حسابداری و سیستم جامع مالی و یکنواخت صنعت نفت و وویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری ٬ زمینه رابرای ادبیات موضوع مهیا کند. سیستم جامع مالی ویکنواخت صنعت نفت یک سیستم مالی_ اطلاعاتی است.این سیستم در واحدهای مالی مختلف همچون واحد حقوق ودستمزد٬ واحد حسابداری انبارها ٬واحد کالا٬واحد حسابداری صنعتی و واحد بودجه می باشد که در انتهای ادبیات موضوع به هر مورد تفکیک تشریح گردیده است.
2-2 . سیستم چیست ؟
یک سیستم عبارتست از مجموعه ای از دو یا چند جزء مرتبط به هم که به منظور دستیابی به یک هدف با هم در تعاملند.
بیشتر مواقع سیستمها از زیر سیستمهای کوچکتری تشکیل شده اند که هر یک فعالیتهای ویژ ای را انجام داده و در نهایت سیستم بزرگتری را پشتیبانی می کنند(آریا،1377 ،2) .
1-2-2 سیستم اطلاعات حسابداری
سیستم اطلاعات حسابداری شامل افراد، شیوه ها وروشهای فن آوری اطلاعاتی است.سیستم اطلاعات حسابداری در یک بنگاه تجاری سه وظیفه مهم را انجام میدهد:
الف-گرداوری وذخیره داده های مربوط به فعالیتها ورویدادها،به طوری که یک بنگاه تجاری بتواندآنچه را رخ داده است،بررسی کند.
ب-پردازش وتبدیل داده ها به اطلاعات مفید برای تصمیم گیری به نحوی که مدیریت بر مبنای این اطلاعات قادر به برنامه ریزی ،اجرا وکنترل فعالیت های شرکت باشد.
ج-طراحی وکنترل های داخلی کافی به منظور حفاظت از داراییها ،از جمله مدارک واطلاعات بنگاه تجاری.این کنترلها اطمینان می دهدکه اطلاعات در زمان مورد نیاز در دسترس بوده ودقیق وقابل اتکا هستند (مک کارتی،1995 ،164) .
2- 2 – 2 . هدف از مطالعه سیستم های اطلاعاتی حسابداری
به دو دلیل زیر مطالعه سیستم های اطلاعاتی حسابداری از اهمیت ویژه برخوردار است.
الف) مطالعه سیستم های اطلاعاتی حسابداری پایه و اساس حسابداری است.
ب) سیستم اطلاعاتی حسابداری مکمل دیگر سیستم های یک واحد تجاری است.
در بیانیه مفاهیم بنیادی حسابداری شماره 2 کمیته تدوین استانداردهای حسابداری مالی حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی تعریف و هم چنین بیان گردید که هدف اولیه حسابداری تهیه اطلاعات مفید برای تصمیم گیری است.از طرف دیگر حسابداران بایستی در زمینه های دیگر سیستم های اطلاعاتی حسابداری نظریه بانکهای اطلاعاتی ، سیستم های هوشمند و ارتباط از راه دور را فراگیرند (سجادی،1385،5)3.
دلایل زیر از جمله دلایلی است که موجب افزایش تقاضا برای اطلاعات و مطالعه در سیستم های حسابداری گردیده است.
- پیشرفت در فناوری اطلاعات موجب افزایش ظرفیت فنی برای جمع آوری و پردازش داده ها گردیده است.
- پیشرفت وتوسعه فناوری مخابراتی وارتباطات موجب افزایش اثربخشی توزیع ومبادله اطلاعات در داخل سازمانها ونیز بین انها گردیده است.
- افزایش پیچیدگی محیطی که سازمانها در ان فعالیت دارند از دلایل دیگر نیاز به مطالعه سیتم ها است.
- پیچیدگی محیط داخل سازمان نیز تقاضا برای اطلاعات را افزایش می دهد.
- بزرگ شدن غالب سازمانها،تنوع محصولات وخدمات وافزایش تخصص وفعالیت ها در سازمان موجب تقاضای بیشتر اطلاعات ونهایتا مطالعه درسیستم های اطلاعاتی حسابداری می شود(سجادی،1385،5) .
3 – 2 – 2 . فن آوری اطلاعات و استراتژی شرکت
درنمودار 1-1 دومین وظیفه مهم حسابداران شرکت ها برنامه ریزی استراتژیک بلند مدت اعلام شده است. همان طور که در نمودار 1-1 نشان داده میشود، استراتژی شرکت یکی از عواملی است که باید تاثیر آن در طراحی سیستم اطلاعاتی حسابداری لحاظ شود.
1-3-2-2- وظایف مدیران در رابطه با سیستم های اطلاعاتی حسابداری
یکی از نکات مهم سیستم های اطلاعات حسابداری تقویت سیستم های کنترلی است .مدیران برای تصمیم گیری نیاز به اطلاعاتی دارند تا تفاوت عملکرد واقعی را با آنچه پیش بینی شده است٬مقایسه کنند.سیسم های اطلاعات شاخص های نظارتی را در اختیار مدیران قرار می دهند.مدیران علاوه بر نضارت بر فرایند طراحی سیستم باید بر عملیات سیستم ها در طول زمان اجرا نیز کنترل لازم اعمال کنند.گرچه سازمانها با کمک تکنولوژی اطلاعات می توانند حجم عظیمی را به نحو مطلوبی پردازش کنند٬اما همین سیستم ها مسایل وچالش های کنترلی مهمی را به همراه دارند.سازمان هایی بوده اندکه به دلیل عدم توانایی در کنترل سیستم های اطلاعاتی خود٬مجبور به ترک کسب وکار شده اند (لوکاس1997٬،62) .
نمودار 1-2 سیستم اطلاعات حسابداری و زیر سیستمهای مربوط اصلاح شده بر اساس نظریات جدید .
2 – 3 – 2 –2- ارزش اطلاعات
ارزش اطلاعات به شناخت کاربر از اطلاعات ومرتبط بودن ان با موقعیت وی بستگی دارد .لذا صرفنطر از اهمیت مرتبط بودن، اگر کاربر شناختی از اطلاعات نداشته باشد ، داده ها همچنان به صورت داده باقی خواهد ماند.حال اگر شناخت وجود داشته باشد ، هرچه ارتباط اطلاعات با موقعیت کاربر بیشتر باشد، سطح یا میزان شناخت کاربر از موقعیت واطلاعات بیشتر خواهد بود ، لذا ارزش اطلاعات افزایش می یابد (صرافی زاده ، 1384 ، 19 )1.
3 – 3 – 2 – 2 - تصمیم گیری
محققان مدلهای تصمیم گیری و شیوه حل بسیاری از مسائل را بسط و توسعه داده اند. کلیه این مدلها، تصمیم گیری را به عنوان یک فعالیت پیچیده چند مرحله ای به تصویر می کشند. ابتدا باید مساله و مشکل شناسایی شود. سپس ، فرد تصمیم گیرنده باید روشی را برای حل مساله انتخاب نماید. پس از آن تصمیم گیرنده نیازمند گردآوری داده های مورد نیاز برای اجرای مدل تصمیم گیری است. پس از این مرحله ، باید ستاده های مدل را برسی و تفسیر کرده و مزایای هر روش را ارزیابی کند . در پایان ، تصمیم گیرنده بهترین راه حل را انتخاب و اجرا می کند (همان منبع، 25)2.
سیستم اطلاعاتی حسابداری می تواند در کلیه مراحل تصمیم گیری و حل مسائل کمک های لازم را ارائه کند . گزارشهای حسابداری می توانند در شناسایی مشکلات بالقوه به ما کمک کنند. مدلهای مختلف تصمیم گیری و ابزارهای تحلیلی را می توان برای کاربران تهیه کرد. زبانهای جستجو می توانند فرآیند جمع آوری داده های مربوط برای تصمیم گیری را آسان نمایند. ابزارهای مختلفی مانند روابط گرافیکی می توانند تصمیم گیرنده را در تفسیر و تحلیل نتایج مدل تصمیم گیری و ارزیابی دوره های عملکرد فعالیت کمک کند(سجادی،1385 ،25 )3.
4-3-2-2- تصمیم گیری واطلاعات
اهمیت اطلاعات وتاثیرآن برکسی پوشیده نیست. درواقع فرایند کلی تصمیم گیری را می توان جمع آوری،پردازش اطلاعات وانتخاب گزینه بر اساس نتایج تحلیل ها دانست لذا غالبا اصطلاح تصمیم گیری را به روشهای مختلفی تعریف می کنند که در هر حال نشان دهنده موقعیتی است که تصمیم در ان اتخاذ می شود.
اما تعریف جامعی که در بحث فعلی مورد نظر مان می باشد به شرح زیر است :
تصمیم گیری یک فرایند یا یک سلسله فعالیت است که توسط یک فرد یا یک گروه به منظور تعیین یک راه حل برای یک مساله موجود یا یک مساله احتمالی اتخاذ واجرا می گردد (استیون 1999٬،84) .
5-3-2-2 - انواع تصمیم گیری
یکی از اهداف سیستم اطلاعاتی ، فراهم کردن اطلاعات مفید برای تصمیم گیری است . به منظور طراحی یک سیستم اطلاعاتی حسابداری که این هدف را تامین نماید، لازم است انواع مختلف تصمیماتی که در یک سازمان گرفته می شود شناسایی شود. تصمیمات می توانند بر اساس درجه و ساختار سازمانی و یا دامنه تصمیم طبقه بندی شوند (سجادی1384،27)2.
ساختار تصمیم
تصمیمات ساختاری تکراری : عادی و به اندازه کافی قابل فهم هستند و میتوانند به کارکنان سطوح پایین تر در سازمان واگذار شوند . به عنوان مثال ،تصمیم در مورد تمدید اعتبار مشتری مستلزم داشتن اطلاعات در زمینه محدودیت اعتبار مشتری و مانده جاری اعتبار اوست . در حقیقت تصمیمات ساختاری اغلب می تواند به طور خودکار اتخاذ شوند.
تصمیمات نیمه ساختاری: با قواعد ناقص برای تصمیم گیری شناخته میشود و نیازبه ارزیابی و قضاوت ذهنی اضافی برای تجربه و تحلیل داده های رسمی دارد . تدوین بودجه بازاریابی برای یک محصول جدید ، مثالی ازیک تصمیم نیمه ساختاری است.
تصمیمات غیر ساختاری : تصمیماتی غیر تکراری و غیر عادی هستند. انتخاب جلد مجله ، انتخاب مدیریت ارشد و انتخاب پروژه های تحقیقاتی بنیادی از این دسته اند (همان منبع، 27 )3.
3-2- ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری
خصوصیات کیفی به خصوصیاتی اطلاق می شود که موجب می گردد اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی برای استفاده کنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی ، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری مفید واقع می شود.
برخی از خصوصیات کیفی به محتوای اطلاعات مندرج در صورتهای مالی و برخی دیگر به چگونگی ارائه این اطلاعات مربوط می شود.خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با محتوای اطلاعات ، "مربوط بودن" و" قابل اتکا بودن" است . هر گاه اطلاعات مالی مربوط و قابل اتکا نباشد، مفید نخواهد بود. حتی اگر اطلاعات مربوط و قابل اتکا باشد (سجادی1384،677)1.
رابطه بین خصوصیات کیفی درنمودار( 2 – 1 ) نمایش یافته است .
نمودار 2-2 خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری
1-3-2- خصوصیات کیفی مرتبط با محتوای اطلاعات
1-1-3-2- ارزش پیش بینی کنندگی و تایید کنندگی
" اطلاعات مربوط "، یا دارای ارزش پیش بینی کنندگی و یا حائز ارزش تایید کنندگی است. نقشهای پیش بینی کنندگی و تایید کنندگی اطلاعات به هم مربوط می باشند. به طور مثال ، اطلاعات در مورد سطح و ساختار فعلی داراییهای واحد تجاری، برای استفاده کنندگانی که سعی دارند توان واحد تجاری را در استفاده ازفرصتها و واکنش به شرایط نامطلوب پیش بینی کنند ، دارای ارزش است. همین اطلاعات دارای نقش تایید کنندگی در مورد پیش بینی های گذشته مثلا درباره ساختار واحد تجاری و ماحصل عملیات می باشد (سجادی1384،677)1.
2-1-3-2- انتخاب خاصه
برای ارائه اقلام در صورتهای مالی باید خاصه قلم مورد ارائه انتخاب شود. صورتهای مالی تنها می توانند آن خاصه هایی را ارائه کند که بر حسب واحد پول قابل بیان است . چندین خاصه پولی وجود دارد که می توان در صورتهای مالی ارائه کرد از قبیل بهای تمام شده تاریخی ، بهای جایگزینی یا خالص ارزش فروش . انتخاب خلاصه ای که قرار است در صورتهای مالی گزارش شود باید مبتنی بر مربوط بودن آن به تصمیمات اقتصادی استفاده کنندگان باشد. اطلاعات در مورد سایر خاصه ها از جمله خاصه های غیر قابل بیان به پول از قبیل مقادیر و سر رسیدها را می توان با شرح اقلام در صورتهای مالی یا یادداشتهای توضیحی به استفاده کننده انتقال داد (تاری وردی،1381 680٬ )2.
3-1-3-2- قابل اتکا بودن
برای اینکه اطلاعات مفید باشد باید همچنین قابل اتکا باشد . اطلاعاتی قابل اتکاست که عاری ازاشتباه و تمایلات جانبدارانه با اهمیت باشد و به طور صادقانه معرف آن چیزی باشد که مدعی بیان آن است یا به گونه ای معقول انتظار می رود بیان کند (نوروش و همکاران، 1385،21)3.
4-1-3-2- بیان صادقانه
اطلاعات باید اثر معاملات و سایر رویدادهایی راکه ادعا می کند بیانگر آن است یا به گونه ای معقول انتظار می رود بیانگر آن باشد به طور صادقانه بیان کند .
بدین ترتیب مثلا ترازنامه باید بیانگر صادقانه اثرات معاملات و سایر رویدادهایی باشد که منجر به عناصر در تاریخ ترازنامه شوند که معیار های شناخت را احراز کرده باشند(نوروش و همکاران، 1385،22)1.
5-1-3-2- رجحان محتوا بر شکل
اگر قرار است اطلاعات بیانگر صادقانه معاملات و سایر رویدادها یی که مدعی بیان آنهاست باشد. لازم است که این اطلاعات بر اساس محتوا و واقعیت اقتصادی و نه صرفا شکل قانونی انها به حساب گرفته شود (کمیته استانداردهای حسابداری ایران، 1389 ، 680)2.
6-1-3-2 بی طرفی
اطلاعات مندرج در صورتهای مالی باید بی طرفانه یعنی عاری از تمایلات جانبدارانه باشد. چنانچه انتخاب و یا ارائه این اطلاعات به گونه ای باشد که بر تصمیم گیری یا قضاوت در جهت نیل به نتیجه ای از قبل تعین شده، اثر گذارد. صورتهای مالی بی طرف نمی باشد (همان منبع، 681)3.
7-1-3-2- احتیاط
تهیه کنندگان صورتهای در عین حال باید با ابهاماتی که به گونه ای اجتناب ناپذیر بر بسیاری رویدادهای و شرایط سایه افکنده بر خورد کنند. نمونه این ابهامات عبارت است از قابلیت وصول مطالبات، عمر مفید احتمالی داراییهای ثابت مشهوت و تعداد و میزان ادعاهای احتمالی مربوط به ضمانت کالای فروش رفته، چنین مواردی با رعایت احتیاط در تهیه صورتهای مالی و همراه با افشای ماهیت و میزان آنها شناسایی می شود. احتیاط عبارت است از کاربرد درجه ای ازمراقبت که در اعمال قضاوت برای انجام براورد در شرایط ابهام مورد نیاز است به گونه ای که در آمدها یا داراییها بیشتر ازواقع و هزینه ها یا بدهیهاکمتر از واقع ارائه نشود. اعمال احتیاط نباید منجر به ایجاد اندوخته های پنهانی یا ذخایر غیر ضروری گردد یاداراییها و درآمدها را عمدا کمتر از واقع و بدهیها و هزینه ها را عمدا بیشتر از واقع نشان دهد زیرا این امر موجب نقض بی طرفی است و بر قابلیت اتکای اطلاعات مالی اثر می گذارد (همان منبع ، 683 )4.
8-1-3-2- کامل بودن
اطلاعات مندرج در صورتهای مالی باید با توجه به کیفیت اهمیت و ملاحضلات مربوط به فرونی منافع بر هزینه تهیه و ارائه آن کامل باشد. حذف بخشی از اطلاعات ممکن است باعث شود که اطلاعات نادرست یا گمراه کننده شود و لذا قابل اتکا نباشد و از مربوط بودن آن کاسته شود.
2-3-2- خصوصیات کیفی مرتبط باارائه اطلاعات
خصوصیات مربوط به ارائه شامل "قابل مقایسه بودن" و "قابل فهم بودن" است. اطلاعاتی که فاقد این خصوصیات باشد علیر غم مربوط بودن و قابل اتکا بودن، دارای فایده محدودی است. (کمیته استانداردهای حسابداری ایران، 1389 ، 680)1.
1-2-3-2- قابل مقایسه بودن
استفاده کنندگان صورتهای مالی باید بتوانند صورتهای مالی واحد تجاری را طی زمان جهت تشخبص روند تغییرات در وضعیت مالی، عملکرد مالی وانعطاف پذیری مالی واحد تجاری مقایسه نمایند. استفاده کنندگان همچنین باید بتوانند صورتهای مالی واحدهای تجاری مختلف را مقایسه کنند تا وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعتاف پذیری مالی آنها را نسبت به یکدیگر بسنجند. رعایت استاندارهای حسابداری موجب می گردد که قابلیت مقایسه صورتهای مالی فراهم آید زیرا به موجب الزامات مندرج در استانداردهای مزبور، واحدهای تجاری مختلف باید برای حسابداری معاملات و رویدادهای مشابه از رویه های مشابهی استفاده کنند (همان منبع، 683 )2.
2-2-3-2- ثبات رویه
قابل مقایسه بودن مستلزم این امر است که اندازه گیری و ارائه اثرات مالی معاملات و سایر رویدادهای مشابه در هر دوره حسابداری و از یک دوره به دوره بعد با ثبات رویه انجام گیرد و همچنین هماهنگی رویه توسط واحدهای تجاری مختلف حفظ شود. اگرچه برای نیل به قابل مقایسه بودن، ثبات رویه لازم است اما همیشه به خودی خود کافی نیست (نوروش٬1385٬ 21)3.
افشائیات یکی ازپیش شرطهای قابل مقایسه بودن، افشای رویه های حسابداری بکار رفته در تهیه صورتهای مالی و همچنین افشای هرگونه تغییرات در آن رویه ها و اثرات چنین تغییراتی می باشد. استفاده کنندگان باید قادر باشند تفاوت بین رویه های حسابداری برای معاملات و سایر رویدادهای مشابه را که توسط یک واحد تجاری طی دوره های مختلف بکار گرفته شده و رویه هایی را که توسط واحدهای تجاری مختلف اتخاذ شده است ، تشخیص دهند (نوروش٬1385٬ 21)1.
3-2-3-2- قابل فهم بودن
یک خصوصیت کیفی مهم اطلاعات مندرج در صورتهای مالی این است که به آسانی برایاستفاده کنندگان قابل درک باشد (همان ماخذ، 684 )2.
4-2-3-2- ادغام و طبقه بندی اطلاعات
یک عامل مهم در قابل فهم بودن اطلعات مالی نحوه ارائه آنهاست. برای اینکه ارائه اطلاعات مالی قابل فهم باشد لازم است که اقلام به نحوی مناسب در یکدیگر ادغام و طبقه بندی شود (همان ماخذ، 684 )3.
5-2-3-2- توان استفاده کنندگان
صورتهای مالی برای رفع نیازهای استفاده کنندگان مختلفی که از درجات مختلف آگاهی از فعالیتهای تجاری و اقتصادی و نحوه حسابداری برخوردارند، تهیه می شود. معهذا اطلاعات مالی عموماً بر اساس این فرض که استفاده کنندگان از آگاهی معقولی در مورد فعالیتهای تجاری و اقتصادی و نحوه حسابداری برخوردارند و اینکه مایل به مطالعه اطلاعات با تلاش معقولی هستند، تهیه می شود. در عین حال ، اطلاعات پیچیده ای که جهت رفع نیاز های تصمیم گیری اقتصادی مربوط تلقی می شود نباید به بهانه مشکل بودن درک آن توسط برخی استفاده کنندگان از صورتهای مالی حذف شود، گرچه این گونه اطلاعات نیز باید حتی المقدور به گونه ای ساده ارائه شود (همان ماخذ، 684 )4.
4-2- محدودیتهای حاکم بر خصوصیات کیفی اطلاعات مالی
به ندرت می توان اطلاعاتی تهیه کرد که کاملا مربوط ، قابل اتکا ، قابل مقایسه و قابل فهم باشد.
1-4-2- موازنه بین خصوصیات کیفی
یکی از محدودیتها این است که اغلب نوعی موازنه یا مصالحه بین خصوصیتهای کیفی ضرورت دارد . به طور مثال اطلاعاتی که قابل اتکاتر است اغلب از درجه مربوط بودن کمتری برخوردار است و به عکس . عموماً هدف ، دستیابی به نوعی توازن بین انواع خصوصیات به منظور پاسخگویی به اهداف صورتهای مالی است. اهمیت نسبی خصوصیتهای کیفی در موارد مختلف امری قضاوتی است (تاری وردی ، 1381، 7 )1.
2-4-2- به موقع بودن
هر گاه تاخیری نابجا در گزارش اطلاعات رخ دهد، اطلاعات ممکن است خصوصیت مربوط بودن خود را از دست بدهد. ممکن است لازم شود که مدیریت نوعی موازنه بین مزیتهای نسبی " گزارشگری به موقع " و " ارائه اطلاعات قابل اتکا " برقرار کند. برای ارائه به موقع اطلاعات، اغلب ممکن است لازم شود قبل از مشخص شدن همه جنبه های یک معامله یا رویداد، اطلاعات موجود گزارش شود که این از قابلیت اتکای آن می کاهد به عکس، هر گاه به منظور مشخص شدن همه جنبه های مزبور ، گزارشگری با تاخیر انجام گردد ، اطلاعات ممکن است کاملاً قابل اتکا شود ، لیکن برای استفاده کنندگانی که باید طی این مدت تصمیماتی اتخاذ کنند بی فایده شود. برای نیل به موازنه بین خصوصیات مربوط بودن و قابل اتکا بودن ، با توجه به الزامات قانونی در مورد زمان ارائه اطلاعات ، مهمترین موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که چگونه به بهترین وجه به نیازهای تصمیم گیری اقتصادی استفاده کنندگان پاسخ داده شود.( کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران، 1389، 687)2.
3-4-2- منفعت و هزینه
توازن بین منفعت و هزینه به جای اینکه یک خصوصیت کیفی باشد یک محدودیت مهم است. منفعت حاصل از اطلاعات باید بیش از هزینه تهیه و ارائه آن باشد . معهذا ارزیابی منفعت و هزینه اساساً یک فرآیند قضاوتی است.
مضافاً هزینه ها لزوماً بر عهده استفاده کنندگانی که از منافع اطلاعات بهره می برند قرار نمی گیرد منافع اطلاعاتی ممکن است نصبیت استفاده کنندگانی غیر از آنهایی که اطلاعات برای آنها تهیه شده است ، شود . به دلایل فوق اغلب ارزیابی منفعت و هزینه تهیه و ارائه اطلاعات مشکل است( کمیته تدوین استاندارد های حسابداری ایران 1387، 687 )1.
5– 2 روشها و عناصر سیستم های اطلاعاتی
1-5-2 فعالیتهای تجاری و نیازهای اطلاعاتی
قبل از طراحی یک سیستم اطلاعاتی حسابداری برای شرکت باید بدانیم شرکت چگونه فعالیت می کند . این موضوع موجب می شود قادر باشیم انواع مختلف اطلاعات مورد نیاز برای اداره مفید شرکت و همچنین انواع داده ها و روش هایی را که برای گردآوری اطلاعات لازم خواهد بود ، شناسایی کنیم.
2-5-2 پردازش معاملات : مدارک و رویه ها
یکی از فعالیت های اساسی سیستم اطلاعاتی حسابداری پردازش « کارا و اثر بخش » داده ها مربوط به فعالیتهای یک شرکت است. پردازش معاملات شامل سه مرحله اصلی به شرح زیر است :
1 – گردآوری داده های معامله در قالب مدارک مثبته
2 – ثبت داده های معامله در دفاتر روزنامه به ترتیب زمان و وقوع معامله.
3 - انتقال داده ها از دفاتر روزنامه به دفاترکل که بر اساس زمان و وقوع و نوع حساب مرتب می شوند.
3-5-2 گردآوری داده های معامله در قالب مدرک مثبته
اگر چه داده های مربوط به فعالیتهای تجاری می تواند بر روی برگه های کاغذ سفید، دفتر یادداشت و یا حتی تخته سیاه ثبت شوند اما برای کنترل دقت و نگهداری بهتر اطلاعات از فرمهای خاصی استفاده می شود که آنها را مدارک مثبته می نامند .شماره گذاری مدارک از قبل ، اثبات ثبت کلیه مدارک را آسان کرده ، مانع از قلم افتادگی مدارک برای ثبت شده و منجر به انجام کار به صورت صحیح می شود.
زیرا ، مدارک مثبته مشخص می کنند کدام اطلاعات دریافت شده و اطلاعات استانداردی مثل نشانی و مسیری را که فرمهای مربوطه تکمیل شده اند ، نشان می دهد. اگر مدارک مثبته به نحو مناسبی طراحی شوند دقت و کارایی ثبت معاملات بهبود پیدا می کند(سجادی ، 1385، 59 )1.
4-5-2- ثبت اطلاعات معاملات در دفتر روزنامه
پس از آنکه اطلاعات رویدادها و معاملات در قالب مدارک مثبته جمع آوری شد. قدم بعدی ثبت این اطلاعات در دفتر روزنامه است. ثبت دفتر روزنامه برای کلیه رویدادها صورت می گیرد و حسابها و مبالغ بدهکار و بستانکار شده را نشان می دهد. در دفتر روزنامه عمومی رویدادهای غیر عادی و غیر تکراری مانند پرداخت وامها، تعدیلات پایان دوره و عملیات بستن حسابها ثبت می شود. دفاتر روزنامه اختصاصی به طور ساده ثبت تعدادزیادی از رویدادهای تکراری را پردازش می کند. بسیاری از شرکتها از دفاتر روزنامه اختصاصی برای ثبت چهار نوع رویداد معمول استفاده می کنند فروشهای نیسه، دریافتهای نقدی، خریدهای نیسه و پرداختهای نقدی. برای آنکه ببینید دفاتر اختصاصی چگونه می توان در زمان صرفه جویی کند. توجه کنید که دفتر روزنامه فروش تنها یک ستون برای ثبت مبلغ رویداد دارد. علت این است که دفتر روزنامه فروش تنها برای ثبت فروشهای نیسه کالا یا خدمات بکار می رود. ازاین رو، هر ثبتی یک رقم بدهکار برای حسابهای دریافتنی و یک رقم بستابکار برای درآمد فروش دارد. همچنین، این بدین معنی است که نیازی به نوشتن توضیح هر ثبت نیست زیرا ، کلیه فروشهای نیسه در دفتر روزنامه فروش ثبت می شوند. در عوض ،کلیه اطلاعات رویداد مزبور ازقبیل تاریخ ، شماره صورتحساب، نام و شماره حساب مشتری و مبلغ فروش در یک سطر نوشته می شود (همان منبع ، 68)1.
5-5-2 - انتقال رویدادها به دفاتر کل
دفاتر کل برای خلاصه کردن وضعیت مالی از یک جمله مانده جاری هر یک از حسابها بکار می رود. در یک سیستم دستی حسابداری، دفاتر کل به طور واقعی دفاتر خاصی هستند. اصطلاح « نگهداری دفاتر» اشاره به فرآیند حفظ و نگهداری از دفاتر کل دارد. دفتر کل عمومی در برگیرنده خلاصه ای از اطلاعات عمومی در مورد حسابهای دارایی ، بدهی ، حقوق صاحبان سهام ، درآمد و هزینه شرکت است .
در دفاتر معین کلیه اطلاعات جزئی هر یک ازحسابهای دفتر کل عمومی که حسابها جزء زیادی دارد،ثبت می شود. دفاتر معین به طور عام برای حسابهای دریافتی ، موجودیها ، داراییهای ثابت و حسابهای پرداختی بکار می‌رود (سجادی ، 1385، 69 ) .
6-5-2 - تهیه اطلاعات برای تصمیم گیری
وظیفه دوم سیستم اطلاعاتی حسابداری فراهم کردن اطلاعات مفید برای تصمیم گیری مدیریت است. در سیستم حسابداری دستی این اطلاعات به شکل گزارشهایی تهیه می شود که به دو دسته صورتهای مالی و گزارشهای مدیریت تقسیم می شوند. اهمیت یک بعد خاص در مساله تصمیم گیری، نشان دهنده وضعیت تصمیم ،ماهیت مساله مورد نظر و مهارتهای تصمیم گیرندگان است. در حالتی که تصمیم گیرنده دارای قدرت تحلیل قوی می باشد، تهیه اطلاعات دقیق وجامع می تواند کیفیت تصمیم اتخاذ شده را افزایش دهد.اما اگر قدرت تحلیل تصمیم گیرنده ضعیف باشد ، اطلاعات مختصر و خلاصه ممکن است ارزش بیشتری داشته باشد (لی ،71٬1996) .
7-5-2 - صورتهای مالی
فرایند تهیه صورتهای مالی شامل یک چرخه فعالیت است. اول کلیه حسابهای دفتر کل و مانده آنها در یک گزارشی به نام تراز آزمایشی، فهرست می شود. این نام به این دلیل انتخاب شده است که به حسابدار اجازه می دهد اثبات کند جمع کل مانده های بدهکار در حسابهای مختلف برابر با جمع کل مانده های بستانکار در حسابهای دیگر است. سپس، تراز آزمایشی دیگر به نام تراز آزمایشی اصلاح شده تهیه می شود زیرا ، این گزارش تاثیر کلیه ثبتهای اصلاحی را نشان می دهد. تراز آزمایشی اصلاح شده صحت و کیفیت بدهکاران و بستانکاران و صحت کلیه ثبت های اصلاحی را ارزیابی می کند. پس از آن ، صورتحساب سود و زیان می تواند بر اساس تراز آزمایشی اصلاح شده تهیه شود. بعد از این ، ثبتهای بستن حسابهای درآمد و هزینه و انتقال آنها به حساب سود و زیان و بستن مانده حساب سود و زیان و بستن مانده حساب سود و زیان به حساب سرمایه انجام می شود. در نهایت ، ترازنامه و صورتحساب گردش وجوه نقد . ( به کمک اطلاعات سود و زیان و تراز نامه ) تهیه می شود (سجادی ،1385، 79)3.
8-5-2 طبقه بندی نوع اطلاعات
اطلاعات را از ابعاد گوناگونی می توان طبقه بندی کرد ازجمله:
منبع اطلاعات: اینکه اطلاعات در داخل سازمان ایجاد شده اند یا خارج آن.
چاچوب سازمانی:اطلاعات مربوط به موضوعی در گذشته است ، یا حال ویا آینده
رسانه ارتباطی:اطلاعات کتبی ارایه می شود ویا شفاهی.
زمینه عملیاتی:اطلاعات مربوط به فعالیت های اولیه مانند هزینه موادخام وتدارکاتی می باشد ،یا مربوط به امور پرسنلی وحتی هزینه غیبت وتاخیر کارکنان.
سطح تصمیم گیری: کاربرد اصلی اطلاعات در کدام یکی از سطوح استراتژیک ، تاکتیکی یا اجرایی صورت می گیرد (صرافی زاده، 1384 ،60 )1.
6-2- مفاهیم فن آوری اطلاعات
1-6-2 - سخت افزار رایانه ها
سخت افزار عبارتست ازتجهیزات فیزیکی که وظایف داده پردازی الکترونیکی در یک سیستم رایانه ای را به عهده دارد و شامل واحد پردازش مرکزی و پیرامونی، ورودی ، ستاده ، ذخبره سازی و دستگاههای ارتیاطی مخابراتی است .
سرعت ، قدرت ، و ظرفیتهای ذخبره سازی رایانه ها به طور شگفت انگیزی افزایش یافته است در حالی که اندازه رایانه ها و هزینه آنها کاهش یافته است . برای مثال ، اولین یارانه ها قادر بودند صدها کار در ثانیه انجام دهند و امروز رایانه ها می توانند صدها میلیون کار در ثانیه انجام دهند . ظرفیت و ذخبره سازی و حافظه رایانه ها از هزاران کاراکتر به میلیونها کاراکتر توسعه یافته است. هزینه اجرای یک میلیون دستور از 10 دلار به کمتر از 10 سنت کاهش یافته است . پیش از این ، رایانه ها فضای یک اتاق را اشغال می کردند حال آنکه امروز رایانه های پیشرفته را می توانند با دستان خود حمل ک<
