پایان نامه کارشناسی ارشد ادبیات فارسی
295 صفحه
چکیده:
واقعه‌ی غدیر که همواره موضوع مورد علاقه‌ی شاعران ولایت‌مدار بوده در دوره‌ی بازگشت ادبی پیشرفت شگرفی داشته است. پژوهش در قالب، مضمون، محتوا و موسیقی غدیریه‌ها نشان می‌دهد در این دوره شصت و سه غدیریه سروده شده که پنجاه و چهار مورد آن در قالب قصیده است. بیشتر قصاید، از نوع کامل یعنی دارای تشبیب و تخلّص و شریطه است و شاعر پس از ذکر تشبیب به توصیف ماجرای غدیر پرداخته است. پنج غدیریه در قالب مسمّط سروده شده که فراخور قالب، طولانی بوده و در آنها توصیفات کاملی از واقعه‌ی غدیر وجود دارد. غدیریه‌هایی که در قالب مثنوی سروده شده حالتی روایی و داستان‌گونه دارد. غدیریه‌ها به تناسب محتوا در وزن‌های شاد به نظم درآمده است. پر کاربردترین بحرهای عروضی درآنها به ترتیب مجتث، رمل، هزج و مضارع است. غدیریه‌سرایان دوره‌ی بازگشت، اشعار خود را با شیوه‌های مختلفی آغازکرده‌اند. شاعران در سی و چهار غدیریه مستقیماً به سراغ موضوع غدیر رفته‌اند و از همان ابتدای شعر به روایت این ماجرا پرداخته‌اند. ده غدیریه با توصیف معشوقی خیالی و عشق‌بازی با او آغاز می شود. این نوع مطلع غالباً در قصاید وجود دارد. هفت تن از غدیریه‌سرایان غدیریه‌های خود را با وصف بهار و زیبایی‌های آن آغاز کرده، پنج شاعر نیز غدیریه‌های خود را با مدح امام علی(ع) شروع نموده‌اند و موارد دیگری چون ساقی‌نامه، طلوعیه، خزانیه و مدح پیامبر ابیات آغازین مابقی غدیریه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. مضمون اصلی غدیریه‌ها اعلام رسمی ولایت امیرالمؤمنین علی(ع)، تهیه‌ی منبر پیامبر از جهاز شتران، برافراشتن دست حضرت علی(ع) توسط پیامبر، اشاره به خطبه‌ی تاریخی پیامبر، تبریک و تهنیت‌گویی به حضرت علی (ع) و بیعت با ایشان است. در بعد صور خیال از مقولات چهار‌گانه‌ی آن(تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز) عنصر تشبیه و مشخصاً از نوع اضافی بیشترین کاربرد را دارد. همچنین بیشتر استعاره‌های موجود در غدیریه‌ها از نوع مصرّحه است.
کلیدواژگان: غدیریه، غدیر خم، دوره‌ی بازگشت ادبی، امام علی (ع)، شعر فارسی
غدیریه در شعر فارسی در دوره ی بازگشت ادبی (1324- 1135)