لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 10
مقدمه
مدیریت روستایی و چگونگی آن در ایران از سابقۀ طولانی برخوردار است، یکی از نکات بارز روند مدیریت روستایی در ایران رویکرد های دو مقطع زمانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی است. تا قبل از انقلاب اسلامی، تفکرات مدیریت روستایی مبتنی بر دیدگاههای حاکمان و حکومت ها بوده اما پس از انقلاب، مدیریت روستایی بر محور روستایی و جامعه روستایی شکل گرفت که بر مشارکت مردم در ادارۀ امور روستاها تأکید می ورزید.
ضعف مدیریت درروستاها بخصوص بعد از اصلاحات ارضی سال 1342 مشکلات در حوزه تولید کشاورزی و روابط اجتماعی روستاها به وجود آورده و نتایج خسارت باری بر توسعه کشور وتولید کشاورزی روستاها به بار آورده است. عملکرد مدیریت روستایی براساس نوع فعالیت اقتصادی روستاست؛ به نحوی که با به کارگیری ادواری آن بتوان نقاط ضعف مدیریت روستایی را شناسایی و متغیرهای مورد نیاز را برای اصلاح این نقاط به کار گرفت.
مفهوم مدیریت روستایی
مدیریت روستایی در ایران در محورهای مدیریت زمین و تولید کشاورزی، مدیریت زیر ساخت ها و خدمات زیر بنایی، مدیریت مالی و نظام درآمد هزینه برای روستاها، مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار و مدیریت برای کاهش فقر و عدالت اجتماعی قابل بررسی است. هر یک از محورهای فوق در دهه های قبل دارای شدت و ضعف در عملکرد و اجرا حتی گاه به عنوان راهبرد اساسی در برنامه های کلان مطرح بوده است. بررسی جنبه های مختلف این محورها بیان کنندۀ گستردگی مفهوم مدیریت روستایی در ایران می باشد. گستردگی مفهوم مدیریت روستایی علاوه بر این که مشکلات رسیدگی به امور مربوط به روستاها را بیان می کند؛ چگونگی مواجهه مطلوب با روستا و برنامه ریزی روستایی را برای کارشناسان و متخصصین آشکار می سازد.
یکی از نکات مهم در مفهوم مدیریت روستایی، درک مناسب از روستا است. بدین معنی که شناخت روستا و تشخیص آن از شهرک ها و مکان های حاشیه ای رهنمون مؤثری است که برای روستا و درک مدیریت یک واحد سکونتگاهی مؤثر است.
عوامل مؤثر بر مدیریت روستایی
عوامل ساختاری سیاسی
این عوامل به الگومندیهای نهادی درسطح عام و کشوری مربوط می شوند که روستا را از قالب تکیه بر کنشهای مبتنی بر الگومندیهای محلی بیرون می آورند و به همین دلیل به این عوامل ساختاری می گویند، نظیر جهت گیریهای تولیدی- اجتماعی و قتصادی ناشی از سیاستگذاریها.
تمرکزگرایی در تصمیم و اجرا
علی رغم آنچه درقانون اساسی در خصوص شوراها به عنوان نهادهای مدیریتی موجود مطرح شده، اغلب نگرشهای تمرکز گرایانه در سیاستها و خط مشیهای دولت تأثیر گذارند. به عنوان مثال شوراها قدرت لازم را برای اخذ تصمیم و اجرای آن ندارند و این در حالی است که شوراها در فرآیندهای اجتماعی- اقتصادی روستاها فعالیت دارند. وابستگی مالی نهادهای (شوراهای) محلی به مرکز از یکسو و سیاستهای تمرکزگرایانه دولت مرکزی از سوی دیگر سبب شده تا شوراها به عنوان یک نهاد مدیریتی عملاً قدرت اتخاذ تصمیمات درحوزه روستا را نداشته باشند.
2-1- رابطه بهرهکشی شهر از روستا در نتیجه تعامل سیاسی محلی
با توجه به مطالعاتی که تاکنون در برخی از روستاهای ایران انجام شده، پیرامونی شدن روستاها نسبت به بخشها و شهرها امری است که بر فرایند تلفیق قدرت ومدیریت به منظور هماهنگ کردن امور مدیریتی محلی تأثیر گذاشته است. زیرا که رابطه شهر و روستا به نحوی است که شهر، منابع روستاها را در جهت رشد و توسعه خود به کار می گیرد و حتی نخبگان روستایی را به علت نا متقارن بودن جاذبه های شهر و روستا به سوی خود می کشاند.
1-3-اولویتهای توسعه
برنامه ریزیهای توسعه ظاهراً بر اولویت بخش کشاورزی و رشد کشاورزی تأکید می کنند ولی در عمل رشد صنعتی از رشد بیشتری برخوردار بوده است. بدیهی است الگوی رشد مبتنی بر صنعت امکانات انسانی و سرمایه ای کشور را به خود جذب می کند و غفلت از بخش کشاورزی را به طور نهادین در ساختار توسعه اقتصادی کشور بازتولید می کند.
بنابراین، نقش مدیریت در این اولویتگذاریها یکی از شاخصهایی است که باید مدنظر قرار گیرد.
2-عوامل مدیریتی
عوامل مدیریتی به نطام انتزاعی و تجربی که در روستا عمل سامان دادن به امور اجتماعی و تولیدی را به عهده دارد،مربوط است. بنابراین در این حوزه می توان عناصر مستقلی را به شرح زیر در بحث اندازه گیری وارد کرد:
2-1- مدیریت تولید نابسامان
مدیریتی که درزمینه تولید در روستاهای کشور اعمال می شود، مدیریتی نیست که برمبنای ضرورتهای عینی و اصول علمی متکی باشد؛ همچنین مشاهده شده است که در روستاها هیچ گونه هماهنگی عام و کلانی در مورد تولید، توزیع و مصرف وجود ندارد و اغلب محصولات به وسیله واسطه ها و یا پراکندگی بسیار، بازار رسانی و به فروش می رسد. همین امر سبب کم شدن ارزش تجاری محصولات و افزایش ارزش معیشتی آنها شده است.
2-2- ناکافی بودن افراد متخصص
به دلیل کمبود امکانات جذب کننده در روستاها در حال حاضر اکثر افراد تحصیلکرده روستایی به شهر مهاجرت می کنند. از طرف دیگر افرادی که از بیرون برای هدایت امور روستا انتخاب می شوند، به دلیل عدم احساس وابستگی به مردم روستا درجه تعهد و احساس مسئولیت کافی را ندارد و این خود به عاملی تأثیر گذار بر ارزیابی مدیریت روستایی تبدیل شده است.
2-3- نارسایی نظام کنترل
به دلیل ضعف نظام مدیریتی روستاها یک نظام کنترل و نظارت کارامد برای پیگیری برنامه های عمرانی یا سایر برنامه های مربوط به روستا و به هدف رساندن آنها به صورت دقیق پیش بینی نشده است و به همین دلیل برنامه های عمرانی اغلب با مشکل بهره دهی و به ثمر رسیدن روبه رو می باشند.
2-4- مدیریت با ماهیت برونزا
یکی از مشکلات عمده اعمال مدیریت در روستاها تاکنون این بوده است که به دلیل کمبود افراد متخصص اغلب افرادی غیربومی وظایف مدیریتی را در روستا عهده دار می شوند یا اینکه به دلیل تمرکزگرایی دولت مرکزی و نارساییهای موجود در شوراها برای اخذ تصمیم به صورت مستقل تصمیم گیریها اغلب ماهیتی غیربومی داشته اند. نتیجه این فرآیند آن بوده است که نگرش روستاییان به اینگونه تصمیمات اغلب منفی است؛ به نحوی که برنامه های منتج از این تصمیم گیریها را اغلب در حیطه منافع دولت مرکزی می دانند.
3-عوامل دولتی
عوامل دولتی به جنبه های رسمی اعمال قدرت و میزان حضور نهادها و یا نماینده های دولت در روستا مربوط می شود و این دسته از عوامل شامل تقسیماتی به شرح زیر است:
3-1- مسأله امنیت و نبود آن
به دلیل مسائلی نظیر نامناسب بودن راههای ارتباطی و دور افتاده بودن برخی روستاها از بخش و یا مرکز، درجه امنیت بخصوص در حوزه اقتصاد در روستاها پایین آمده است. به همین دلیل سرمایه گذاران حاضر به سرمایه گذاری اقتصادی، تجاری در روستاها نمی باشند و همین امر به نوبه خود سبب ضعف روستاها دربخشهای مالی و تجاری شده است.
3-2- تداخل وظایف سازمانهای دولتی و وزارتخانه ها در روستاها
به نظر می رسد برای ایجاد هماهنگی میان فعالیتهای سازمانهای مختلف در روستا وجود یک نهاد مقتدر برای منسجم کردن فعالیتهای در جهت نیل به اهداف توسعه روستایی ضروری است. البته بنا به اصل 103 قانون اساسی « استانداران، فرمانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین تعیین می شوند، در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آنها می باشند.» اما عملاً شوراها توان متمرکز کردن فعالیتهای خود را ندارند. هم اینکه بین بسیاری از وظایف شوراها و وظایف وزارت جهاد کشاورزی و شهرداریها و بخشداریها محلی تداخل وجود داشته و هماهنگی لازم بین آنها وجود ندارد. به همین دلیل مسئولیت پذیری و پاسخگو بودن در امور کشاورزی در بسیاری از موارد با ابهام انجام می شود.
3-3- عدم هماهنگی و تبعیض میان سازمانهای محلی مرکزی
در روستاهای ایران بنا به مطالعاتی که انجام شده، نوعی تبعیض و اعمال قدرت از سوی بخشها بر روستاها دیده می شود. به این ترتیب که بخشها و یا به طور کلی تقسیمات کشوری بزرگتر غالباً تمایل به اعمال قدرت در بخشهای کوچکتر به گونه ای دارند که فرایند توسعه به نفع و به مصلحت بخشهای بزرگ صورت پذیرد. البته دراصل101 قانون اساسی بریا جلوگیری از تبعیض چنین گفته شده است: « به منظور جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری در تهیه برنامه های عمرانی و رفاهی استانها و نظارت بر اجرای هماهنگ آنها، شورای عالی استانها مرکب از نمایندگان شوراهای استانها تشکیل می شود».رابطه بین روستاها و بخشهای کلان تقسیمات کشوری حتی با وجود این شوراها هنوز با مصالح روستاها هماهنگ نیست.
3-4- کمبود ابزارها و سازوکارهای دولتی
برای پاسخگویی به احتیاجات مردم و ضرورتهای اداری توسعه.
3-5- حمایت ناکافی از افراد خلاق و نوآور از سوی دولت
در گونه ای از روستاها که مقاومت در برابر تغییر در آنها یک هنجار ذهنی – فرهنگی شده است.
4- عوامل اجتماعی – فرهنگی و تاریخی
4-1- پیشینه و تجارب تاریخی روستاییان
به علت سابقه ذهنی روستاییان از دوران ارباب- رعیتی و ناتوانی روستاییان در اعمال مالکیت روی زمینها، امروزه اغلب روستاییان کشور با یکی شدن اراضی مخالفت می کنند؛ زیرا که آن را به منزله سلب مالکیت و استقلال خود می دانند و این ذهنیت، سبب پایین آمدن میل به مشارکت خودآگاه در زمینه تولید نیز شده است. به همین دلیل است که در روستاها اغلب مشاع ها از نوع مشاع های خانوادگی است.
4-2-مقاومت در برابر تغییر نوآوری
پایبندی به برخی مسائل زاید در امر تولید، توزیع و حتی در روابط اجتماعی سبب می شود که روستاییان با برخی از تغییرات تکنولوژیکی و یا مدیریتی مخالفت کنند و در برابر آنها مقاومت نمایند. نرخ مقاومت به همین دلیل شاخص مناسبی برای عملکرد مدیریت است.
دانلود مقاله کامل درباره مدیریت روستایی
