1.تاثیر شرایط محیطی دشت های فلات بر معماری
2. ساختمان های گلی خشتی و آجری
3.تزئینات ابنیه مذهبی
4. مطالعات جغرافیایی
5. موقعیت جغرافیایی
6.زمین شناسی
7.خاک شناسی
8. توپوگرافی
9.توده هوایی موثر بر اقلیم منطقه
10.تکتونیک و لرزه خیزی
11.طاق و گنبد
12. .خصوصیات طاق ها و گنبد ها
13.کتاب بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران
14 .کاروانسرا در دشت های فلات
تاثیر شرایط محیطی دشت های فلات بر معماری
خصوصیات کلی شرایط اقلیمی دشت های فلات به قرار زیر است:
1- آب و هوای گرم و خشک در تابستان، سرد و خشک در زمستان.
2- بارندگی بسیار اندک.
3- رطوبت هوا بسیار کم.
4- پوشش گیاهی بسیار کم.
5- اختلاف زیاد درجه حرارت بین شب و روز.
6- در نواحی کویری و حاشیه کویری باد های توأم با گرد و غبار.
خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی به قرار زیر است:
1- بافت شهری و روستایی بسیار متراکم.
2- فضاهای شهری کاملاََ محصور.
3- کوچه ها باریک و نا منظم و بعضاَ پوشیده با طاق.
4- ساختمان ها متصل به هم.
5- نحوه استقرار مجموعه های زیستی بر اساس جهت آفتاب و باد.
ساختمان های گلی خشتی و آجری
به دلیل اینکه چوب در مناطق گرم و خشک کمیاب است و از آن جهت سر پناه نمی توان استفاده نمود و
سنگ نیز فقط در مناطق کوهستانی و کنار رودخانه ها یافت می شود لذا تنها مصالحی که به منظور امور
ساختمانی به صورت گسترده در این مناطق می توان استفاده کرد خاک است.
ساختمان های آجری
این ساختمان ها نیز قدمت چندین هزار ساله در ایران دارند و بقایای کوره های آجرپزی در شوش و سیلک
که قدمت آنها به 4 هزار سال قبل از میلاد می رسد کشف شده است. در سابق بر این با وجود این که اکثر
ساختمان ها خشتی بوده ولی برای ساختمان هایی که اهمیت بیشتری داشته و می خواستند مدت زیاد تری
دوام داشته باشند مانند مساجد، کاخ‌ها و پل ها از آجر استفاده می شده است. در سنوات اخیر به خصوص در
50 سال گذشته بر تعداد ساختمان های آجری به طور چشمگیری افزوده شد و آجر به عنوان متداولترین نوع
مصالح ساختمانی مطرح شده است. هم اکنون اجرای ساختمان های خشتی در شهر ها به مقدار بسیار زیادی
محدود شده و در روستا ها نیز تعداد زیادی از ساختمان‌‌های جدید را با آجر می سازند.
حسینیه
در این شهر ها میدان، تکیه و حسینیه به فضایی در مرکز محله گفته می شود که محل تجمع و فعالیت های
اجتماعی اهل محل است. در طی ماه های محرم و صفر بدنه این فضا سیاهپوش می شود و در دهه عاشورا و
اربعین مراسم سوگواری در آن برگزار می گردد.البته سایر فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و در برخی موارد
اقتصادی و سیاسی که مرتبط با کل مجموعه محله است نیز در همین مکان صورت می گیرد.
در مراکز محلات این شهر ها، فضاهای مذکور غالباَ محصور، متقارن و به شکل مربع، مستطیل یا هشت ضلعی
هستند. محصور بودن این فضاها باعث فراهم شدن شرایط اقلیمی نسبتاَ متعادل
در نواحی گرم و خشک می شود.جهت محصور نمودن فضا های یاد شده و هم چنین ایجاد سکو هایی
برای زنان یا سایرین که مراسم را نظاره می کنند، در گرداگرد این میادین
دیواری مرتفع در یک یا دو طبقه احداث شده است و قالباَ طاق نما هایی در آن وجود دارد. از زمان حکومت
صفویه در ایران تشیع به صورت مذهب اکثریت ایرانیان درآمدو تکایا و حسینیه های بسیاری در سر تا سر
ایران ساخته شد. در حقیقت اکثر تکایا و حسینیه‌های تاریخی ایران مربوط به دوره های صفویه،زندیه و
قاجاریه هستند.
تزئینات ابنیه مذهبی
در زمان ظهور اسلام به دلیل ساده زیستی پیامبر و اعتقاد مردم به ساده زیستی و اینکه در هنگام خواندن
نماز محیط نباید طوری باشد که حواس نماز گزاران را پرت کند، اعراب نمی‌توانستند از نقوش بسیار زیاد
دوران ساسانی در کشور ایران که در همسایگی شان بودند تقلید کنند.پس از دوران حکومت صدر اسلام
انواع هنر های ظریف بواسطه مسلمین برای امور مذهبی و غیر مذهبی به کار گرفته می شد و در بعضی
زمینه ها به تکامل بی همتایی رسید. در دوره اموی و پس از آن عباسی شکل های تزئینی ساسانی و بیزانس
در مساجد و سایر ابنیه استفاده می شد.در اسلام خلاف اکثر ادیان، کشیدن تمثال خداوند یا هرگونه شکل
مادی از او هم چنین تقلید از کار او نهی شده بدین جهت مسلمین سعی کردند شکل‌ها و مضامینی به کار
برند که در اسلام به طور مستقیم نهی نشده.این شکل های هندسی شامل درخت ها، برگ و گل است که
علاوه بر این که در دوره ساسانی وجود داشت در زمان اسلام به اوج شکوفایی رسید.این هنر به نام اسلیمی مشهر است و در کنار یا همراه اسلیمی طرح های ختائی خود نمائی می کند. نوع دوم شکل های تزئینی،
شکل های هندسی است. در طرح های هندسی که به نام گره چینی معروف است و ملهم از خورشید و گل و
اشکال طبیعی می باشد اندازه بر اساس شعاع یک دایره است. آراستن ابنیه در مناطق گرم و خشک با گل و
بته و کاشی های هفت رنگ و معرق که در آن رنگ های آبی، لاجوردی یا فیروزه ای استفاده شده، به طور
نمادین طراوت و آبادانی را نوید می دهند.
منابع: ۱- کتاب بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، دکتر وحید قبادیان.
۲- جزوه هندسه نقوش در معماری سنتی، آقای محمدعلی محراب بیگی.
مطالعات جغرافیایی
ضرورت مطالعات جغرافیایی
برای از بین بردن مشکلات کنونی شهر و توسعه و گسترش آن در آینده باید از وضعیت جغرافیایی شهر و موقعیت آن
شناخت کافی پیدا کنیم این شناخت ما را در برنامه ریزی برای گسترش کالبدی شهر یاری می رساند.
شرایط محیط طبیعی,چه از دیدگاه منطقه ای و چه از جهت موقعیت های خاص یک شهر یا یک روستا, همواره عامل
پیشرفت یا بازدارنده بوده است.انسانها, مسکن روستایی و شهری و حتی نوع معیشت و اقتصاد خود را, بر اساس
داده های طبیعی بنیان گذارده اند.انعطاف نسبت به محیط زیست, در مظاهر مختلف تمدن های بشری نماییان
است.بنابراین, همین عامل خود در چگونگی به وجود آمدن واحه ها, شهرها و آبادیها, نقش عمده ای را ایفا نموده
است.عوامل محیط طبیعی به صورت جلگه, دشت,فلات, دریا, کوه, تپه, بیابان و صحرا از یک سو و عوامل آب و هوایی
از سوی دیگر, در نقش آفرینی شهرها و ابادانیها و انهدام یا گسترش آنها,عامل موُثر بوده است.
موقعیت جغرافیایی
شهر بجنورد ، با وسعتی حدود 2500 هکتار در جنوب شهرستان بجنورد قرار گرفته است . این شهر با نوار مرزی
ایران و ترکمنستان 55 کیلومتر فاصله دارد و مهم ترین کانون جمعیتی ناحیه شمال خراسان بزرگ می باشد .
ارتفاع این شهر از سطح دریا 1070 متر است و از نظر موقعیت جغرافیایی در عرض شمالی 27/37 و طول شرقی
17/57 واقع است .
بر اساس تقسیم بندی طرح تفصیلی ، شهر بجنورد به پنج ناحیه تقسیم شده است که در این میان محله مورد
بررسی ، در ناحیه دو شهری قرار دارد . این ناحیه به مساحت تقریبی 149 هکتار ، از شمال به خیابان شهربازی ، از
غرب به خیابان شهیدرضا امامی ، از جنوب به خیابان امام خمینی و از شرق به خیابان هفده شهریور محدود می گردد .
ناحیه دو به چهار محله تقسیم شده است و همانطور که گفته شد محله مورد مطالعه ، با مساحت 29 هکتار در
قسمت جنوب غربی این ناحیه قرار گرفته است . این محله از شمال به خیابان طالقانی ، از غرب به خیابان شهیدرضا
امامی ، از جنوب به خیابان امام خمینی و از شرق به خیابان شهید بهشتی محدود می شود .
زمین شناسی
زمین شناسی دشت بجنورد
تشکیلات زمین شناسی دشت بجنورد و ناهمواری های پیرامون آن را رسوباتی تشکیل می دهند که متعلق به
دوران دوم ، سوم و چهارم می باشند . رسوبات این دشت عمدتاَ شامل آهک ، مارن ، آهک مارنی ، شیل ، کنگلومرا و
رسوبات آبرفتی می شوند که بر بستر ناودیسی دشتی که سنگ کف آن را آهک های کرتاسه تشکیل داده ، نهشته
شده اند .
شهر بجنورد در مرکز این ناودسی و بر روی رسوبات آبرفتی جوان دوران چهارم ( کواترنری ) و همچنین رسوبات
قدیمی تر پلیو - یلیستوسن بنا نهاده شده است .
زمین شناسی محله
با توجه به اینکه محله مورد بررسی جزئی از شهر محسوب می شود ، بنابراین مطالب گفته شده درباره زمین
شناسی شهر بجنورد ، در مورد محله نیز صادق است .
خاک شناسی
خاک شناسی دشت بجنورد
در مطالعات خاک شناسی دشت بجنورد که در سال 1348 بر روی 7900 هکتار زمین انجام شد `پنج واحد
فیزیوگرافی به شرح زیر استخراج شد :
1- مخروط افکنه های دامنه ای
2- فلات ها
3- دشت های دامنه ای
4- دره
5- اراضی پست و اراضی متفرقه
از این میان سطح اراضی متفرقه که بافت کنونی شهر را شامل می شود از 7/4 درصد به 24 درصد افزایش یافته و
این خود نشانگر تغییرات قابل توجهی است که در کلاس بندی خاک ها صورت گرفته است .
واحد فیزیوگرافی اراضی متفرقه شامل اراضی کوهستانی صخره ای و اراضی مسکونی است که در دو دهه اخیر با
توسعه اراضی مسکونی و بخش قابل توجهی از فلات ها و دشت های دامنه ای گسترش پیدا کرده و با امکان ساخت و
سازی که در اراضی عمران نشده داخل محدوده خدماتی و توسعه فیزیکی روستاهای حاشیه شهر بوجود آمده ، بر
وسعت آن افزوده خواهد شد .
با توجه به مطالعات مذکور در اراضی مطالعه شده ، مشخص شد که از نظر قابلیت آبیاری و توسعه کشاورزی
محدودیت هایی از جمله عمق کم خاک ، انتشار زیاد سنگ ریزه و محدودیت نفوذ آب در نواحی شمالی و جنوبی
دشت و شمال شرقی شهر وجود دارد . همچنین محدودیت توپوگرافیک در حواشی دشت و بخش های جنوبی دشت
مشاهده می شود . در ضمن اراضی شمالی و شرقی شهر و دامنه های غربی دشت بجنورد از نظر زهکشی و بالا بودن
سطح آب های زیر زمینی دارای محدودیت می باشد .
خاک شناسی محله
اداره آزمایش مکانیک خاک خراسان شمالی که از سال 1384 تأسیس شده تا کنون در 21 نقطه شهر بجنورد
مطالعات مربوط به خاک را انجام داده است که چون هیچکدام از این مطالعات در محله مورد بررسی ما نبوده است
، نزدیک ترین نقاط مطالعه شده به محله ( چهار راه باسکول و میدان نادر ) مورد بررسی قرار گرفت .
نتیجه نشان داد که در این منطقه ( محله و پیرامون آن ) تا عمق 5 تا 7 متری زمین از انواع خاک رس تشکیل شده
است . از طرفی به دلیل بالا بودن سطح آب های زیر زمینی ( عمق 7 تا 8 متری ) و عدم مقاومت خاک ، احداث
ساختمان های بلند مرتبه ( بیش از 5 یا 6 طبقه ) در این منطقه مطلوب نمی باشد.
توپوگرافی
دشت بجنورد با ارتفاعی معادل 1100 متر از سطح دریا ، گودترین و در عین حال وسیع ترین حوزه آبریز دشت است
. دیواره شمالی این دشت ، به صورت بسیار تند و به شدت گسلی بابا موسی می باشد که تمام حاشیه ی شمالی را در
بر می گیرد و با ایجاد دیواری بالغ بر 700 متر ارتفاع از کف دشت بجنورد با یک نمای سنگی و منطبق و پر شیب
منظره ی زیبایی را ایجاد نموده است .
دیواره های شرقی غربی و عمدتا جنوبی شیب بسیار ملایمی دارند ( شیب 10 تا 20 در صد ) ، ولی دیواره های
شمالی شیبی بالغ بر 100 در صد و حالت پرتگاهی دارند .
شیب
شهر بجنورد به صورت چاله نیمه محصوری با شیب عمدتاَ ملایم از جنوب به سمت شمال می باشد که این شیب در
محدوده ساخته شده معادل 17/1 درصد است . نا گفته نماند که این رقم در محور شرقی - غربی شهر نزدیک به صفر
می باشد .
پایین ترین ناحیه دشت بجنورد در سمت شمال شرقی شهر و منطبق بر مسیر خندق می باشد . با توجه به ناچیز
بودن شیب در محور شرقی - غربی ، و همانطور که در نقشه شیب بندی شهر نیز مشخص است شکل گیری
خیابان های اصلی و فرعی و کلیه گذر های شهر به گونه ای است تا بتواند حداقلی از شیب را کسب نماید . بنابراین
اکثر خیابان ها و معابر در جهاتی متمایل به شمال و با زاویه ای نسبت به جهت اصلی شیب استقرار یافته اند .
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی در سطح شهر بجنورد تحت تاثیر عواملی از قبیل اقلیم ، خاک ، عوارض سطحی زمین و انسان است ،
زیرا عناصر اقلیمی مانند دما و بارندگی ، در سراسر شهرستان یکسان و یکنواخت نیست و در بعضی قسمت ها که دما
و میزان بارندگی کم یا زیاد می شوند ترکیب پوشش گیاهی هم تغییر می کند . همچنین جهت گیری ارتفاعات
شهرستان از عوامل موثر در ترکیب پوشش گیاهی و تراکم آن ها به شمار می رود . اغلب اختلاف بارندگی و درجه
دما نتیجه نوع ارتفاعات شهرستان است
بنابراین بر اساس مطالب فوق پوشش گیاهی منطقه به چند بخش کوچکتر تقسیم می گردد که مجموعه غالب آن را
استپی و درمنه تشکیل می دهد .
1 - حوضه استپی سرد
2 - حوضه جنگل های تنک مناطق خشک
3 - حوضه کوهستان های مرتفع
از نظر پوشش گیاهی و شرایط اقلیمی ، مناطق گیاهی مختلفی در سطح شهرستان بجنورد تکوین یافته است که
عبارتند از :
1 - منطقه نیمه استپی
2 - منطقه جنگل های تنک مناطق خشک شامل نواحی با ارتفاع 1400 متر به بالا که با گونه های مقاوم به خشکی ،
مانند ارس و کرکو پوشش دارد .
سیستم حرکت آب های سطحی
حوضه آبریز دشت بجنورد یک حوضه نامتعادلی است که دشت بجنورد در سطح یک سوم و شهر بجنورد در سطح
یک چهارم شمالی آن واقع شده است . سطح کوهستانی شمال این حوضه بسیار کمتر از بخش جنوبی آن است به
همین دلیل بیشترین میزان از حوزه جنوبی جمع آوری و به سمت پست ترین نقطه دشت هدایت می شود . جریان
سیلاب ها در بخش های شمالی و جنوبی شهر به وسیله مسیل خندق جمع آوری و به سمت شرق دشت هدایت
ونهایتاَ از طریق دره باباامان و رودخانه اترک تخلیه می شود .
به طور کلی با توجه به اینکه جهت عمومی شیب شهر بجنورد به سمت شمال است ، آب ناشی از بارندگی پس از
عبور از خیابان ها و معابر که خیابان های محله ما نیز جزئی از آن است و تخلیه آن در مسیل خندق و کال پسته به
سمت شمال و شرق حرکت کرده ونهایتاَ از منطقه شهری خارج می شوند .
در خیابان های اصلی شهر جریان آب های سطحی به دو صورت موضعی و ثابت می باشد که جهت ثابت آن مختص
خیابان هایی همچون شهید باهنر ، شهید چمران ، قیام و فردوسی که هر دو به محله ما منتهی می شوند و نیز شهید
امامی به عنوان یکی از خیابان های مرزی این محله دارای جهتی جنوبی – شمالی هستند. اما جهت موضعی آن
مختص خیابان هایی مثل مدرس ، امام خمینی و طالقانی ( به عنوان خیابان های مرزی محله مورد مطالعه ) سید جمال
الدین اسد آبادی ، شهدا و . . . که دارای جهتی متمایل به محور شرقی – غربی است می باشد . در خیابان امام خمینی
دو کانون میدان کارگر ( به عنوان یکی از گره های محله ) و میدان نادر جمع کننده اصلی آب های سطحی محسوب
می گردند .
در خیابان طالقانی نیز دو جمع کننده اصلی آب های سطحی میدان دولت و تقاطع امیریه می باشند . به منظور
پیشگیری از بروز سیل و آب گرفتگی خیابان ها و سرشکن کردن فشار وارد بر بعضی از جوی ها که شهرداری به
ایجاد جوی های ارتباطی دیگری که عمدتاَ در میادین و تقاطع های این محله می باشد ، اقدام کرده است .
اقلیم شناسی شهر بجنورد
قبل از بیان و توضیح هر یک از موارد قابل بررسی در زمینه اقلیم این شهر ، لازم به ذکر است ، به دلیل اینکه
بررسی هر یک از این متغیرها به طور خاص در محله امکان پذیر نمی باشد و تاکنون مطالعاتی به این صورت شکل
صورت نگرفته ، بنابراین هر گونه توضیح داده شده در مورد شهر قابل تعمیم به محله نیز می باشد
گفتنی است فاکتور های اقلیمی شهر بجنورد طی یک دوره چهل ساله ( 1338 تا 1379 ) مورد بررسی قرار گرفته
که به شرح زیر می باشد :
توده هوایی موثر بر اقلیم منطقه
منطقه بجنورد و به طور کلی شهر بجنورد متاثر از دو نوع توده هوایی به شرح زیر است :
1- توده هوای سرد سیبری که از سمت شمال می وزد .
2- توده هوای گرم مدیترانه ای – خزری که از سمت غرب می وزد .
بر اثر برخورد و تداخل این دو نوع توده هوایی با هم در فصل زمستان شاهد پدیده بارش به صورت برف در مناطق
مرتفع و تا حدودی به همراه باران در مناطق پست می باشیم . همچنین به دلیل وجود توده هوای خزری گرم و
مرطوب از سمت مشرق به سمت غرب بر میزان رطوبت و اعتدال هوا افزوده می شود .
دما
در دوره چهل ساله مذکور ، کمترین دمای ثبت شده در ایستگاه بجنورد 5/29- درجه سانتیگراد و بیشترین دمای
ثبت شده 3/42 درجه سانتیگراد در 8 شهریور سال 1371 بوده است .
میانگین سالانه دمای حداقل 7/5 و دمای حداکثر 6/19 و متوسط درجه حرارت سالانه در چهل سال مذکور 7/12
درجه سانتیگراد بوده است . همانطور که مشاهده می شود حدود 72 درجه سانتیگراد اختلاف بین حداقل و حداکثر
مطلق دما نشان دهنده اهمیت این پارامتر در برنامه ریزی های کشاورزی و توسعه می باشد .
بارش
متوسط بارندگی سالانه این شهرستان در دوره مذکور3/252 میلیمتر است . با توجه به اینکه میانگین بارش سالانه
بجنورد در بیست سال اخیر 1/269 میلیمتر بوده ، شاهد افزایش مقدار بارندگی سالانه نسبت به سال های قبل
هستیم .
با توجه به این نمودار ، میانگین حداکثر ماهانه بارندگی این شهر در ماه اسفند به میزان 2/41 میلیمتر بوده است .
در طول دوره آماری ، سال 1351 با 7/376 میلیمتر بیشترین مقدار بارش سالانه و سال 1369 با 3/134 میلی متر
کمترین مقدار نزولات جوی را به خود اختصاص داده است . تفاوت 4/242 میلیمتر بین حداکثر و حداقل بارش سالیانه
با توجه به میانگین 250 میلیمتر بارش سالانه عدد قابل توجهی است .
از نکات جالب این بررسی ، اختلاف بارش سالانه طی دو سال متوالی 1348 با مجموع 314 میلیمتر و سال 1349 با
مجموع 9/134 میلیمتر بوده که لزوم ذخیره سازی روان آب های ناشی از بارندگی را در این منطقه به وضوح نشان می
دهد .
رطوبت نسبی
در شهر بجنورد ، در طی روز ، به محض بالا آمدن آفتاب و افزایش دمای محیط و انرژی حاصل از تابش خورشید ،
میزان رطوبت نسبی کاهش می یابد و در فصل گرم به علت افزایش انرژی حاصل از خورشید و در پی آن دمای بیشتر
محیط ، رطوبت نسبی به میزان زیادی کاهش یافته و خشکی حاکم می گردد .
رژیم رطوبت نسبی با رژیم دمایی منطقه بجنورد رابطه عکس داشته که میزان آن از ماه اردیبهشت تا مرداد کاهش
و سپس افزایش می یابد . میانگین سالانه رطوبت نسبی در این شهر 58 درصد ، میانگین سالانه حداقل رطوبت نسبی
39 درصد و میانگین حداکثر 79 درصد محاسبه گردیده است .
یخبندان
متوسط روزهای یخبندان در شهر بجنورد نزدیک به 105 روز در سال است که بیشترین آن در ماه های آذر با 26
روز ، بهمن با 25 روز و دی با 24 روز می باشد .
مطابق آمار های موجود پدیده یخبندان از ماه مهر آغاز می شود و در ماه آذر به حداکثر خود می رسد ولی دوام آن
برای تمام طول ماه های سرد سال محسوس است که این حکایت از تأثیر توده هوای سرد سیبری در این فصول دارد .
ساعات آفتابی
مجموع ساعات آفتابی سالیانه در این شهر به طور میانگین در 40 سال مذکور 4/2651 ساعت است . حداقل مجموع
ماهانه مربوط به دی ماه با 3/134 ساعت و متوسط روزانه 3/4 ساعت آفتابی بوده است و حداکثر مجموع ماهانه
مربوط به ماه تیر با 7/399 ساعت و متوسط روزانه 7/10 ساعت آفتابی می باشد .
این اعداد نشان دهنده پتانسیل آفتاب و انرژی خورشید در بجنورد بوده واهمیت سرمایه گذاری در این زمینه را
آشکار می سازد .
دوره خشکی و دوره رطوبت
دوره خشکی در این شهر از 20 اردیبهشت شروع و تا 14 آبان ( حدود 6 ماه ) ادامه می یابد و 6 ماه دیگر سال جز
دوره مطلوب محسوب می شود . گرچه آمار بارندگی نشانگر وقوع بارش های سیل آسا در طول دوره خشکی نیز می
باشد ؛ اما این بارش ها اتفاقی بوده و دارای پراکندگی زمانی زیادی است .
از نظر خشکی هوا ، ماه های خرداد ، تیر و مرداد جز ماه های بحرانی محسوب می شوند . این خشکی بوجود آمده
در منطقه بجنورد ناشی از افزایش سریع دما بوده که میزان تبخیر و تعرق را در محیط بالا می برد و همین امر منجر
به بروز کم آبی هایی می گردد که یکی از علل آن جدای از عوامل طبیعی افزایش بی رویه سرانه مصارف آب شهری
جهت شرب و سیستم های خنک کننده و . . . می باشد .
باد
شهر های منطقه شمال خراسان که بجنورد یکی از آنهاست ، با تأثیر از جریانات سرد قطبی که برودت شدید هوا را
به دنبال دارد دارای اقلیمی سرد و خشک هستند که تحت تأثیر جریانات مرطوب غربی تا حدی اثر آن تعدیل
میشود .
جریان مؤثر دیگر بر اقلیم منطقه باد قبله است که از سمت جنوب می وزد . این باد به دلیل عبور از مناطق کویری
کشور دارای درجه حرارتی بالاست که در جهت کمک به جریان مرطوب غربی ( خزری ) از شدت سرمای جریان
سردسیر ذکر شده می کاهد .
سورتوک چهارمین جریان هوایی در منطقه است . این باد از جانب شمال وزیده و در زمستان سرمای شدید را به
همراه داشته و در تابستان از شدت گرمای هوا می کاهد .
بررسی های فصلی و سالیانه جریانات و همچنین بر اساس آمار پنج ساله ، غلبه با بادهای غربی بوده که از سرعت
4/5 نات و درصد تواتری بیش از 11 برخوردار هستند . بقیه بادها درصد تواتری کمتری دارند به طوری که بالاترین آن
باد جنوبی با 6/2 درصد و پایین ترین آن باد شمالی با 5/1 درصد می باشد . از نظر حداکثر سرعت متوسط ، بیشترین
سرعت را باد جنوبی با 6/7 نات و حداقل سرعت را باد شمال با 4 نات دارا می باشد .
به طور کلی در بجنورد بادهای شدید بسیار کم گزارش شده است و با توجه به درصدهای بالای شرایط باد آرام ، از
نظر زیست محیطی ، این منطقه مناسب توسعه صنعتی نیست ؛ زیرا این شرایط باعث ماندگاری ذرات دود و آلودگی
در هوا شده و خطراتی را برای ساکنین منطقه به بار می آورد .
فشار هوا
افزایش فشار ماهانه در منطقه بجنورد در فصول سرد سال عموما متأثر از نفوذ شاخه های پر فشار آسیایی می
باشد . فشار هوا از اسفند ماه به موازات تغییر در مراکز فشار در سطح کلی و افزایش میزان انرژی رسیده به زمین ، به
تدریج شروع به کاهش می یابد تا اینکه سر انجام به حداقل مقدار خود در خرداد و تیر و مرداد می رسد و از مرداد
دوباره به موازات کاهش دما و نفوذ فشارهای منطقه ای به تدریج بر این میزان افزوده می شود .
با توجه به جدول شماره (1) ، مشخص می شود که بیشترین میزان فشار ، متعلق به ماه های آذر و دی با 1024 میلی
بار و کمترین آن متعلق به تیر ماه با 1007 میلی بار است .
سالانه
آذر
آبان
مهر
شهریور
مرداد
تیر
خرداد
اردیبهشت
فروردین
اسفند
بهمن
دی
شرح
1017
1024
1023
1023
1016
1010
1007
1008
1011
1015
1017
1022
1024
فشار
ماخذ : اداره هواشناسی شهرستان بجنورد
تکتونیک و لرزه خیزی
الف) تکتونیک
منطقه دشت بجنورد جزئی از ارتفاعات هزار مسجد و کپه داغ می باشد . این دشت ناودیسی که متأثر از حرکات
کوهزایی کیمیرین پیشین و پسین می باشد در جهت شمال غربی – جنوب شرقی منطبق بر محور ناودیس گسترش
یافته است و توسط گسل بزرگی که در همین جهت امتداد دارد بریده می شود که به همین علت یک طرف این گسل
به صورت یک گراین پایین افتاده است . علاوه بر این چند گسل دیگر که همگی دارای جهت شمال غربی – جنوب
شرقی می باشند در همین منطقه وجود دارد .
ب) زلزله خیزی
از ویژگی های لرزه زمین ساختی زون کپه داغ در ارتباط با گسل های منطقه داده های زیادی در دست نیست و
تنها اثر برش در یکی از گسل ها به هنگام رویداد زمین لرزه اول ( سال 1308 ) در باغان گرماب دیده می شود . از نظر
تاریخچه رخداد های زمین لرزه شهر و منطقه بجنورد به دفعات کانون وقوع لرزه هایی به شرح زیر بوده است :
- از سال 1340 تا 1345 یک زمین لرزه به قدرت 4 تا 9/4 ریشتر
- از سال 1347 تا 1351 یک زمین لرزه به قدرت 4 تا 9/4 ریشتر
- از سال 1351 تا 1363 بالغ بر 11 زمین لرزه که حداکثر بیشینه بزرگی آن برابر 5/4 ریشتر می باشد که نزدیک
-
- ترین کانون آن در 15 کیلومتری شرق بجنورد مربوط به سال 1340 بوده است .
با استنتاج از بررسی ها و مطالعات به عمل آمده و با استناد به پهنه بندی که از سوی سازمان تحقیقات مسکن
صورت گرفته روشن شد که منطقه بجنورد با توجه به گسل شدید آن و نا آرامی های لرزه زمین ساختی، در پهنه ای با
خطر نسبی بالا قرار گرفته است که همین امر باعث شده رعایت استانداردهای لازم جهت طراحی سازه های انسانی با
توجه به ویژگی منطقه الزامی شود .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 33 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله دشتهای فلات ) معماری )
