دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 132 صفحه می باشد.
مقدمه :
روند روبه رشد شهر نشینی درجهان ، بویژه در دهه های اخیر ، منجر به ظهور کلانشهرهایی شده که با توجه به تعدد و نیز مشترکات موجود بین نمونه های جهانی آن ، زاویه جدیدی از موضوعات شهر سازی و برنامه ریزی و منطقه ای را باز گشوده است . ابعاد گسترده و پیچیده این پدیده موجب شده تا پرداختن به این جریان از یک سو در زمره اولویتهای سیاست ها و برنامه های شهری قرار گیرد و از سوی دیگر ، ضرورت در انجام مطالعات و تحقیقات خاص با دیدگاهها و نگرش متنوع را مطرح سازد .
به تبع تنوع در نگرانی های مترتب بر پدیده کلانشهر ، نگرش های متنوعی نیز در برخورد با مسائل این پدیده مطرح می شود . بعضی ظهور و وجود کلانشهرها را در قالب نکات مثبت آن و در زمینه توسعه اقتصادی و اجتماعی دانسته اند و در مقابل بعضی دیگر ، ظهور این پدیده را به منزله نابودی منابع تجدید ناپذیر محسوب و آن را عامل از هم پاشیدگی نظام اقتصادی ، اجتماعی و مدیریتی ارزیابی کرده اند . در این باره اصول و معیارهای توسعه پایدار شهری و
منطقه ای نیز به عنوان یک چالش روز ، پیش روی سیاستگزاران ، برنامه ریزان و متخصصان قرار گرفته است . ( غمامی ، مجید- مجموعه شهری تهران : گزیده مطالعات طرح راهبردی توسعه کالبدی )
کلانشهر تهران پدیده ای است که سیر تحول و دگرگونی آن قابل تامل است . تهران در دوره ای به شهر درختان چنار مشهور بود بطوریکه گاهی پیش می آمد مسافران از تراکم بیش از حد درختان و باغهای اطراف آن گله و شکایت کنند. در داخل شهر بازدیدکنندگان در میان این دیوارهای سبز امیدوار بودند برای اولین بار بتوانند گذشته سحر آمیز شرقی را مشاهده نمایند. اکنون شهر تهران یک کلانشهر بزرگ است . ( مدنی پور ، علی – تهران ، ظهور یک کلانشهر) . دهکده ییلاقی تهران که دویست سال پیش به عنوان پایتخت ایران انتخاب شده ، اینک همراه با مجموعه ای از مراکز جمعیتی اطراف خود ، حرف اول را در ابعاد اقتصادی ، اداری و خدماتی در کشور می زند ( غمامی ، مجید – مجموعه شهری تهران )
این پروژه تحقیقاتی با تاکید بر 4 محور مرتبط ذیل ، به شرح چگونگی شکل گیری محیط شهری تهران و روند اعمال تغییرات در ساختار اجتماعی و فیزیکی آن می پردازد :
1 – ابعاد فضایی و اجتماعی شهر به یکدیگر وابستگی دارند .
2- مطالعه وشکل گیری فضای شهری از طریق پیگیری فرآیند توسعه آن امکان پذیر است .
3- فرآیند توسعه مانند هر فرآیند اجتماعی از طریق توجه دوگانه به اتفاقات خاص شهری و چارچوب ساختارهای حوادث قابل درک است .
4- درک این فرآیند با در نظر گرفتن محیط فیزیکی و شرایط اجتماعی مرتبط با آن امکان پذیر خواهد بود .
صورت مسئله و کلیات تحقیق :
شهر تهران از اواخر دوره قاجار که به همراه تبریز پذیرای صنایع نوین شد و حتی در تمام دوران حکومت رضا شاه که عرصه استقرار تمرکز نهادهای جدید حکومتی و اجتماعی ، یعنی سازمانهای جدید اداری ، نظامی ، آموزشی ..... شد ، یعنی تا حدود 60 سال پیش ، هنوز به لحاظ رشد و توسعه اختلاف چند انی با بقیه مراکز توسعه کشور ، از جمله آذربایجان شرقی ، گیلان ، مازندران و اصفهان نداشت . لیکن از نیمه دوم دهه 20 به بعد آهنگ رشد و توسعه این شهر به دلیل تمرکز سرمایه گذاری های دولتی و متعاقب آن بخش خصوصی ، سرعتی
بی سابقه یافت و در مدتی کوتاه از سایر مناطق کشور پیش افتاد و به مرکز اصلی و قطب بلا منازع اقتصادی کشور تبدیل شد و جمعیت آن در فاصله 15 سال ( 1320- 1335 ) تقریبا 3 برابر شد و به 1 میلیون و 500 هزار نفر رسید . مشکلات و نارسایی های متعدد ، ناشی از این رشد و توسعه سریع از اواخر دهه 30 ، دولت را به چاره اندیشی واداشت و از اوایل دهه 40 به بعد با هدایت سرمایه گذاری ها به سایر مناطق کشور ، چارچوب برنامه سوم و چهارم عمرانی
( 1342- 1351 ) و ایجاد صنایع مادر در اصفهان ، تبریز ، اراک ، اهواز و ....... وهم چنین ایجاد محدودیت احداث صنایع د ر شعاع 120 کیلومتری تهران ، تلاش برای تمرکز زدایی از تهران و ایجاد امکانات در سایر مناطق کشور آغاز شد و پس از انقلاب نیز روند تمرکز زدایی و توجه به مناطق محروم و روستایی کشور با شدتی بیشتر ادامه یافت .
کاهش متوسط میزان رشد سالانه جمعیت و نزول تاثیر عامل مهاجرت به استان و تبدیل تهران به شهری مهاجر فرست و شکل گیری چندین شهر با جمعیت بین 1 تا 2 میلیون نفر مانند مشهد ، اصفهان ، تبریز و شیراز و چندین شهر با جمعیت بالاتر از 500 هزار نفر مانند اهواز ، قم ، و کرمانشاه در کشور نشان می دهد که سیاست تمرکز زدایی چند دهه گذشته ، هم پیگیری شده و هم تا حد بسیار زیادی موفق بوده است .
اما این کوشش برای تمرکز زدایی با غفلت از مسائل اساسی درون شهر و منطقه تهران همراه بوده است . طی این سالها به دلیل افزایش جمعیت شهر و منطقه تهران ، توسعه شبکه راههای اصلی منطقه ، استقرار صنایع جدید و انتقالی در خارج از شهر و محدودیت های پیش بینی شده در طرح جامع تهران و ... .... ، جمعیت و فعالیت به تدریج در خارج از محدوده شهر مستقر شد و آبادی ها و شهر های کوچک واقع در دشتهای حاصلخیز جنوب و غرب تهران و کرج با رشدی فوق العاده بزرگ و بزرگتر شدند و مراکز سکونتی جدیدی نیز در مدتی کوتاه در اطراف آن شکل گرفتند ، اما توسعه منطقه ، به جز تهران که طرح جامع داشت و تا حدودی هم کرج ، تابع هیچ نوع سیاست و راهبرد و برنامه ای جامع با هدف هدایت و کنترل توسعه هماهنگ کل منطقه نبوده و عمدتا حاصل اسکان غیر رسمی گروههای کم در آمد در اراضی حاشیه و اطراف آباد یها و شهرها و راههای اصلی منطقه بوده است . بزرگترین شهرهای منطقه پس از تهران و کرج ، علاوه بر اسکان جمعیت ، نحوه استقرار فعالیت ها در منطقه نیزطی این مدت تابع هیچ نوع سیاست و برنامه و طرح کلی نبوده است . گسترش حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی و شکل گیری کانونها جمعیتی خود رو ، رشد بی قاعده شهرها و آبادی ها و استقرار بی رویه مراکز فعالیت در اطراف شهر تهران ، از یک سو به دلیل از میان بردن اراضی کشاورزی و چشم اندازهای طبیعی ، آلوده ساختن محیط زیست و ایجاد اختلال در نظام حمل و نقل و رفت و آمد ، مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فقدان ویا کمبود شدید بعضی خدمات و تسهیلات و تجهیزات شهری موجب گسترش نارضایتی عمومی در میان ساکنان مجموعه ، که عموما از مهاجران و گروههای محروم جامعه هستند شده است .
سرعت رشد و توسعه ، نامشخص بودن عرصه آن ، پراکندگی مراکز استقرار جمعیت و فعالیت و نارسایی قوانین و تعدد سازمانها و نهادهای ذیربط نیز اعمال مدیریت را مشکل و تامین خدمات و تسهیلات و تجهیزات ضروری شهری را از نظر اقتصادی گران و پر هزینه ساخته است .
در آینده نیز با توجه به افزایش جمعیت کشور ، تا مرز 100 میلیون نفر در سال 1400 شمسی و سهم مجموعه شهری تهران از این افزایش 40 میلیونی ، جمعیت مجموعه با فرض تداوم همه جانبه و موفقیت سیاست های تمرکز زدایی ، حتی اگر میزان مهاجرت از خارج به داخل مجموعه به صفر هم برسد ، حدود 16 میلیون و 400 هزار نفر و با فرض کاهش قابل انتظار در میزان مهاجرت حدود 17 میلیون و 800 هزار نفر خواهد بود .
نکته بسیار مهم که باید به آن توجه داشت این است که هیچ سیاست و تدبیر ارادی ( مانند تعیین سقف جمعیت ، ایجاد محدودیت های نامناسب برای اسکان جمعیت و استقرار فعالیت ها ، انتقال پایتخت و ......) موجودیت مجموعه شهری تهران را منتفی نخواهد کرد و مسئولان جامعه و مردم با هیچ ترتیبی از وظیفه حل مسائل بزرگترین و مهمترین مرکز جمعیتی و اقتصادی کشور و تلاش در راه بهبود وضعیت آن در آینده بی نیاز و معاف نخواهند شد .
با توجه به تصویری که ارائه شد ، حل مسائل و مشکلات موجود و جلوگیری از تشدید آنها و ایجاد محیطی قابل زندگی در آینده مستلزم گسترش دامنه هدایت ، کنترل و مداخله برنامه ریزی شده توسعه به عرصه کل مجموعه شهری تهران است .
شرح چگونگی شکل گیری محیط شهری تهران و روند اعمال تغییرات در ساختار اجتماعی و فیزیکی آن از اهداف اصلی این پروژه تحقیقاتی می باشد .
